3M 3.7 Verwantschap

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Startopdracht - Zelfstandig stil 

Examenvraag 2024

De lange nek van de girafkever is waarschijnlijk ontstaan door een

langdurig proces van mutatie, natuurlijke selectie en seksuele selectie.

Wat is de naam van dit proces? 

1. Loop rustig het lokaal binnen en praat zachtjes
2. Ga zitten op je stoel
3. Je jas hang je over je stoel
4. Pak je boek, schrift + pen

Startopdracht - Zelfstandig stil 

De lange nek van de girafkever is waarschijnlijk ontstaan door een

langdurig proces van mutatie, natuurlijke selectie en seksuele selectie.

Wat is de naam van dit proces? 

Antwoord

Evolutie

Programma

• Leerdoelen
• Uitleg basisstof 7 --> Verwantschap
• Opdrachten maken
• Afsluiting --> leerdoelen checken
  

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

3.1 Genotype en fenotype

3.2 Genen

3.3 Kruisingen

3.4 Stambomen

3.5 Variatie in genotypen

3.6 Evolutie

3.7 Verwantschap

3.8 DNA technieken

Leerdoelen 

• Je kunt toelichten wat fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie
• Je kunt toelichten dat overeenkomsten in de bouw van organen, de bouw van cellen en de samenstelling van stoffen in cellen duiden op verwantschap.  

Argumenten voor de  evolutietheorie

1. Fossielen

2. Overeenkomsten in bouw

3. Rudimentaire organen

4. Overeenkomst in embryonale ontwikkeling

Fossielen

Ontstaan fossiel:

1. Zinken, zachte delen verteren.

2. Harde delen bedekt door zand/klei.

3. Verstenen (samenpersen van de harde delen).

4. (Zee)bodem komt omhoog: zichtbaar.

Overblijfsel van een organisme dat vroeger heeft geleefd.

Overeenkomsten in bouw

Overeenkomstige botten hebben dezelfde kleur.  De bouw lijkt erg veel op elkaar. 

Deze verschillende diersoorten hebben waarschijnlijk een gemeenschappelijke voorouder gehad. 

Door aanpassing aan verschillende milieus hebben de ledematen een verschillende functie gekregen met een daarbij passende vorm. 

Rudimentaire organen

Door aanpassing aan het milieu kunnen bepaalde organen niet meer nodig zijn. 

Deze organen kunnen na een hele lange tijd verdwijnen. De resten of overblijfselen ervan noem je rudimentaire organen. 

 

Rudimentaire organen van de mens

Overeenkomst in embryonale ontwikkeling

Verwantschap

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben, vertonen verwantschap.

Zoeken naar verwantschap door te kijken naar overeenkomst in:

• De bouw van organen --> overeenkomsten in bouw
• Processen in cellen 
• Samenstelling van stoffen in cellen

Stoffen uit cellen

Hoe meer stoffen (zoals DNA en eiwit) overeenkomen bij twee soorten, des te korter geleden hebben ze een gemeenschappelijke voorvader gehad. 

Dit kan steeds nauwkeuriger bepaald worden.

Stamboom

Door DNA te vergelijken kan je een stamboom maken. Dit heet een evolutionaire stamboom.

- Hoe verder naar beneden, hoe langer geleden.

Hoe zie je dat soorten verwant zijn?

In een verwantschapsschema kan je zien hoe wetenschappers denken dat soorten aan elkaar verwant zijn.

Soorten staan dicht bij elkaar als ze kort geleden een gemeenschappellijke voorouder hadden.

Hoe lees je zo een stamboom af?

Stamboom

Welke dieren hebben de minste verwantschap?

1. Slijmprik en vissen
2. Slijmprik en reptielen
3. Zoogdieren & reptielen
4. Zoogdieren en vogels

Wie heeft de meeste verwantschap met de gorilla?

1. Apen van de nieuwe wereld
2. Chimpansees
3. Orang-oetans
4. Gibbons

Huiswerk

Lezen 3.7 

Maken opdracht 1 t/m 3 

en 5 + 8

Herhalen en/of extra oefenen

Oefeningen erfelijkheid

Oefeningen evolutie

Playlist uitlegvideo's 

Effectief leren video's

Leerdoelen 

• Je kunt toelichten wat fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie
• Je kunt toelichten dat overeenkomsten in de bouw van organen, de bouw van cellen en de samenstelling van stoffen in cellen duiden op verwantschap.  

Leg uit wat fossielen zijn

In de afbeelding zijn de poot van een krokodil, de vleugels van een vleermuis en de vleugel van een vlieg getekend.

Welke van deze organen vertonen veel overeenkomst in bouw?

1. de poot van de krokodil en de vleugel van de vleermuis
2. de poot van een krokodil en de vleugel van een vlinder.
3. de vleugel van een vleermuis en de vleugel van een vlinder.