terugblik op modernisme deel 2

• kua
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Terugblik op 

'cultuur van het moderne'

deel 2

vwo 5 

1e en 2e kwartaal

BLOK 1: 

De film “Metropolis” in relatie tot andere kunstdisciplines.

 Dit blok gaat over de film Metropolis uit 1927 van Fritz Lang (1890-1976) en de relatie van deze film tot bepaalde stromingen in de kunst uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Binnen de kunst vonden in de eerste helft van de twintigste eeuw baanbrekende ontwikkelingen plaats en werden belangwekkende nieuwe kunstideologieën geformuleerd. Zo publiceerde in 1909 de dichter Emilio Marinetti het Futuristisch Manifest, waarin hij uiting gaf aan zijn artistieke ideeën. Tekst 1 is een gedeelte van dat Futuristisch Manifest.

>  Lees tekst 1

Tekst 1

Gedeelte uit het Futuristisch Manifest 

Wij zullen de grote menigten bezingen, in beweging gebracht door werk, genot of oproer; de veelkleurige en veelstemmige branding van revoluties in de moderne hoofdsteden; de nachtelijke trillingen van de arsenalen en terreinen onder hun felle elektrische manen; de onverzadigbare, rokende slangen verzwelgende stations; de fabrieken, hangend aan de wolken met flarden van hun rook; de bruggen, springend als atleten, zich slingerend over het duivels bestek van zonnige rivieren; de avontuurlijke stoomschepen die de horizon aftasten; de locomotieven met brede borst, steigerend op de rails als grote stalen, met lange pijpen bespannen paarden, en de glijdende vlucht van vliegtuigen, waarvan de propellers klapperen als een vlag in de wind, gelijk het applaus van een enthousiaste menigte.

Vraag 1 ( 3 punten)

Leg uit voor welke 2 artistieke idealen Marinetti stond en geef aan waar hij zich tegen afzette.

> bekijk afbeelding 1

De architect Louis Sullivan (1856-1924) gaf eind negentiende, begin twintigste eeuw de aanzet tot modern ogende hoogbouw in steden als New York en Chicago. Op afbeelding 1 zie je zijn Guarantee Building in Buffalo uit 1894-1895.

Vraag 2 (3 punten)
Noem aan de hand van afbeelding 1, drie kenmerken van de destijds moderne hoogbouw.

> Bekijk afbeelding 2

De Duitse filmmaker Fritz Lang was tijdens een bezoek aan de Verenigde Staten erg onder de indruk van de nieuwe bouwkunst. De film Metropolis is geïnspireerd op de stad van de toekomst. 

Op afbeelding 2 zie je een affiche voor Metropolis. Dit affiche sloot aan bij de tijdgeest van dat moment, zowel wat betreft de inhoud als de vormgeving.

Vraag 3 (3 punten)

Geef aan de hand van drie aspecten aan hoe de voorstelling/ inhoud van het
affiche verwijst naar de moderne tijd.

> Bekijk videofragment 1 en lees tekst 2

Videofragment 1 laat de openingsscène van Metropolis zien, waarin de wisseling van de

ploegendienst in de Benedenstad van Metropolis plaatsvindt.

Om Metropolis, als zwijgende film, te voorzien van een krachtige beeldtaal heeft Fritz 

Lang theatrale en filmische middelen ingezet en veel symboliek gebruikt

>Lees tekst 2: Samenvatting van de film Metropolis 

De sciencefictionfilm Metropolis, een nieuw filmgenre in toenmalig Duitsland, opent met een negatieve utopie, de staat van de toekomst als klassenmaatschappij: terwijl in de Benedenstad de arbeiders als slaven wonen en tien uur per dag door machines worden geterroriseerd, leven de mensen in de Bovenstad in een wereld van luxe en overvloed.

De heerser over mensen en machines, het brein van de stad Metropolis, is Fredersen. Zijn tegenspeler is Maria, de heilige van de onderdrukten, een meisje met charismatische uitstraling, die door de arbeiders wordt aanbeden. Ze predikt liefde en verzoening, broederschap tussen alle mensen en waarschuwt voor een gewelddadig oproer, dat slechts zinloze verwoesting zou brengen. Volgens haar moeten het brein (de heerser) en de handen (de arbeiders) worden samengebracht door het hart (een middelaar).

Medelijden met de geknechte arbeiders en liefde voor Maria brengen Freder, de zoon van de heerser van Metropolis, in de catacomben van de Benedenstad. Fredersen, door een spion op de hoogte gehouden van de handel en wandel van zijn zoon, bezoekt de uitvinder Rotwang, een gewetenloze wetenschapper. Rotwang vervaardigt een kunstmatige mens (robot) met de gestalte van Maria. Fredersen wil via deze valse Maria de massa in bedwang houden, maar Rotwang programmeert de robot zodanig dat de massa wordt opgestookt. De ‘machinebestormers’ brengen ongewild het leven van hun kinderen in gevaar, de ineenstorting van het sluizensysteem dreigt de Benedenstad te overstromen, maar Freder en Maria kunnen op het laatste moment een catastrofe voorkomen. De massahysterie slaat om en de volkswoede richt zich nu tegen de valse Maria, die door de massa wordt opgejaagd en als heks op een brandstapel wordt verbrand. Rotwang ontvoert Freder. Op de gevel van de gotische Dom vindt een tweekamp plaats, waarbij de uitvinder de dood vindt in zijn val naar beneden.

De film eindigt met een happy end: Fredersen, die vreesde voor het leven van zijn zoon, komt tot inzicht en geeft de leider van de arbeiders de hand. Het paar Freder en Maria, middelaars tussen de sociale klassen, richten een nieuwe broederlijke gemeenschap op.

De sciencefictionfilm Metropolis, een nieuw filmgenre in toenmalig Duitsland, opent met een negatieve utopie, de staat van de toekomst als klassenmaatschappij: terwijl in de Benedenstad de arbeiders als slaven wonen en tien uur per dag door machines worden geterroriseerd, leven de mensen in de Bovenstad in een wereld van luxe en overvloed.

        De heerser over mensen en machines, het brein van de stad Metropolis, is Fredersen. Zijn tegenspeler is Maria, de heilige van de onderdrukten, een meisje met charismatische uitstraling, die door de arbeiders wordt aanbeden. Ze predikt liefde en verzoening, broederschap tussen alle mensen en waarschuwt voor een gewelddadig oproer, dat slechts zinloze verwoesting zou brengen. Volgens haar moeten het brein (de heerser) en de handen (de arbeiders) worden samengebracht door het hart (een middelaar).

         Medelijden met de geknechte arbeiders en liefde voor Maria brengen Freder, de zoon van de heerser van Metropolis, in de catacomben van de Benedenstad. Fredersen, door een spion op de hoogte gehouden van de handel en wandel van zijn zoon, bezoekt de uitvinder Rotwang, een gewetenloze wetenschapper. Rotwang vervaardigt een kunstmatige mens (robot) met de gestalte van Maria. Fredersen wil via deze valse Maria de massa in bedwang houden, maar Rotwang programmeert de robot zodanig dat de massa wordt opgestookt. De ‘machinebestormers’ brengen ongewild het leven van hun kinderen in gevaar, de ineenstorting van het sluizensysteem dreigt de Benedenstad te overstromen, maar Freder en Maria kunnen op het laatste moment een catastrofe voorkomen. De massahysterie slaat om en de volkswoede richt zich nu tegen de valse Maria, die door de massa wordt opgejaagd en als heks op een brandstapel wordt verbrand. Rotwang ontvoert Freder. Op de gevel van de gotische Dom vindt een tweekamp plaats, waarbij de uitvinder de dood vindt in zijn val naar beneden. 

De film eindigt met een happy end: Fredersen, die vreesde voor het leven van zijn zoon, komt tot inzicht en geeft de leider van de arbeiders de hand. Het paar Freder en Maria, middelaars tussen de sociale klassen, richten een nieuwe broederlijke gemeenschap op.

Vraag 4 (3 punten)

Geef aan de hand van drie theatrale middelen aan hoe Lang de wisseling van
de arbeidersploegen gestalte geeft en wat hij daarmee uitdrukt. Laat hierbij
decor en rekwisieten buiten beschouwing.

> bekijk videofragment 2

Vraag 5 (3 punten)
Noem drie elementen in videofragment 2 die expressionistisch genoemd zouden kunnen worden en geef aan waaraan je dat ziet.

Hoewel sommige aspecten van de film Metropolis futuristisch aandoen, ligt de film niet
echt in de lijn van wat futuristen als Marinetti als hun ideaal zagen.

Vraag 6 (2 punten)
Leg aan de hand van twee aspecten uit waarom de film niet in de lijn van het ideaal van Marinetti lag.