1.3: Het ontstaan van de Gouden Eeuw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

3. Het ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648)

KA:

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

 Internationale handel, de Republiek in bloei

• Oorzaken van de economische bloei:
  
• 1.  Zwakke feodale traditie in de Nederlanden leidde tot: 
•      commercialisering van de landbouw
• 2. Oostzeehandel (moedernegotie) leidde tot:
•      specialiatie in de veeteelt



• 3. 1585: 'Val van Antwerpen' > 
•      Blokkade van de Schelde door Geuzen > concurrent uitgeschalkeld +
•      vele ambachts- en kooplieden vertrokken naar de Republiek > impuls economie

bestuur in de Republiek:

• regenten in de Gewestelijke Staten
• gewesten soeverein: 
• wetgeving/belastingen/rechtspraak
• defensie en buitenlandse zaken in:
• Staten-Generaal, belangrijk:
• raadspensionaris van (gewest) Holland
• daarnaast: stadhouder > 
• aanvoerder Staatse leger 

Staten-Generaal

• Ridderzaal in Den Haag
• macht versterkt door:
• bestuur generaliteitslanden en
• bemoeienis internationale handel in:
• VOC (1602) Van Oldenbarnevelt

VOC (1602 - 1798)

• Verenigd Oost-Indische Compagnie
• van Oldebarnevelt nam initiatief
• monopolierecht op de handel met Azië
• recht om oorlog te voeren
• financiering met aandelen
• eerste multinational: producten uit meerdere continenten werden verhandeld
• Coen stichtte Batavia (veel geweld)

handel in luxe artikelen, afkomstig uit Azië

handel in bulkgoederen, afkomstig uit de landen rondom de Oostzee

problemen inherent aan bestuursvorm:

• Tussen raadspensionaris en stadhouder vaak machtsstrijd:
  
• Raadspensionaris behartigde de belangen van de rijke  burgers/handelaren/kooplieden > 
• internationaal goede contacten
• Stadhouder ontleende gezag aan militaire status >
• zocht oplossing voor conflicten met buitenland vaak in militair ingrijpen

stadhouder prins Maurits van Oranje                                (1576 - 1625)

Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris (1547 - 1619)

Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof

Standbeeld Van Oldenbarnevelt, tegenover het Binnenhof

Documentaire over conflict Maurits en Van Oldenbarnevelt

(schooltv 15 min)

WIC (1621 - 1792)

• West-Indische Compagnie >
• monopolie op handel met Am. 
• opgericht na 12-jarig bestand >
• doorstart oorlog met Spanje
• Kaapvaart (o.a. Zilvervloot, 1628) 
• Slavenhandel
• minder succesvol dan de VOC

Welvaart in de Republiek

• door relatieve welvaart:
  
• grote markt voor luxegoederen o.a.
• boeken, kaarten en schilderijen 
• vele immigranten door:
• - welvaart
• - religieuze tolerantie (gewetensvrijheid)
• Eind 17e eeuw Republiek minder overheersend door concurrentie Eng/Fr

vervolg (deel-) KA: .... de bloei in cultureel opzicht van de Republiek

Frans Hals: Huwelijksportret van Isaac Massa en Beatrix van Laen (1622)

Rembrandt: Portret van een geleerde (1645)

1975

messteken

1990: met zwavelzuur bespoten

gered door gedestilleerd water

Nachtwacht voor en in WO II

'ondergedoken' in: de duinen,

een kasteel en de mijnen

Interactief programma op:

Beleefdenachtwacht.nl

korte introductie op volgende dia

www.beleefdenachtwacht.nl

Documentaires over 

1. 'Oorlog op zee'

(15 min)

2. de VOC 

(15 min)

3. de Batavia (schip)

(15 min)

0

0

0

Buitenlandse compagnieën:

Engeland

• 1. East India Company (1600) 
• -  verloor concurrentiepositie aan    VOC >
• -  vanuit handelsposten in India producten verhandeld
• -  eigen leger, munt > basis wereldrijk (tot in 20e eeuw)

Buitenlandse compagnieën:

Frankrijk

• ondanks agrarisch karakter, toch
• Compgnie de Indes Oriëntales (1664)
• Louis XIV en Colbert stimuleerden opbouw handelsvloot
• weinig succes