Fryske kultuer

• Fries
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Friese cultuur/

Fryske kultuer

Friese cultuur - Fryske kultuer

Leerdoelen:

- Je maakt kennis met verschillende aspecten van de Friese cultuur (literatuur, theater, muziek, vormgeving en kunst). 

- Je herkent de culturele diversiteit van Friesland en kunt deze verwoorden of verbeelden. 

- Je verwerkt kennis door een creatieve opdracht te maken die een element van de Friese cultuur benadrukt. 

Inhoud - Ynhâld

- Friese literatuur - Fryske literatuer

- Fries theater - Frysk teater

- Friese kunst - Fryske keunst

- Friese muziek - Fryske muzyk

- Friese vormgeving - Fryske foarmjouwing

- Friese opdrachten - Fryske opdrachten

- Afsluiting - Ofsluting

Friese literatuur - Fryske literatuer

Er zijn ontzettend veel Friese boeken geschreven, tienduizenden, door Friese schrijvers. Bekende boeken zijn:

 - Rimen en Teltsjes van Gysbert Japicx (1871)

- Afke's tiental van Nynke van Hichtum (1893)

- De gouden swipe van Abe Brouwer (1941)

Fries theater- 

Frysk teater

- Veel openluchtspellen (iepenloftspullen)

- Veel dorpen hebben een eigen toneelvereniging (amateurtoneel)

- In Leeuwarden zit de jeugdtheaterschool Meeuw

- Tryater maakt Fries toneel en gaat langs scholen in Friesland

Friese kunst - Fryske keunst

- Typische Friese onderwerpen in de schilderkunst, zoals landschappen, Friese taferelen en het dorpsleven. 

- Bekende kunstenaar zijn Ruurd Wiersma (boven) en Jopie Huisman (onder). 

Friese muziek - Fryske muzyk

- De Kast - In Nije Dei (1997) (link)

- Twarres - Wer Bisto (2000) (link)

- De Hunekop - Wie Kam Fram Fryslan (2022) (link)

Er staan zes Friese nummers in de Top 2000.

Welke bekende Friese nummers ken je nog meer?

De Oude Vriezen - De Alde Vriezen

Het Friese volkslied 

Frysk bloed tsjoch op! Wol no ris brûze en siede.

Friese vormgeving - Fryske foarmjouwing

- Pompebled: symbool uit de Friese vlag dat zou verwijzen naar de Zeven Friese Zeelanden die door waterstromen van elkaar gescheiden waren.

Friese vormgeving - Fryske foarmjouwing

Keramiek:

Het keramiekmuseum in Leeuwarden heeft een grote collectie met Fries aardewerk (keramiek). In Friesland zaten en zitten veel aardewerkfabrieken

- Deze zitten vooral in de kleistreek, omdat je van klei keramiek kunt bakken. 

- Tichelaar uit Makkum is de bekendste.

Mandje van Tichelaar. Korter! MAND!

Friese tegels - Fryske tegels

Bekende Friese spreuken aan de muur, traditie bij veel pakes en beppes

Kennen jullie nog andere typische Friese spreuken?

Friese opdrachten

Fryske opdrachten

Je hebt de keuze uit een van de drie creatieve groepsopdrachten:

1. Maak een performance: dubbellokaal

2. Schrijf een Fries nummer: losse lokaal 

3. Ontwerp een nieuw wapen voor Friesland: kunstlokaal

1: Maak een performance - 

1: Meitsje in foarstelling

Maak een korte dans of theaterscene geïnspireerd door een Fries thema, zoals Friese tradities, verhalen, personen of de Friese taal. Neem het op en presenteer het aan de anderen en lever een link naar het filmpje in via It's Learning - Weo Onderbouw - Fryske Wike

2: Schrijf een Fries nummer - 

2: Skriuw in Frysk nûmer

Maak een rap of een lied in de Friese taal waarin jullie de provincie en de taal vieren. Een ode dus. 

Jullie kiezen een bestaand nummer, zoekt de instrumentale versie op, en schrijft een nieuwe tekst op de melodie. Je kunt het nummer ook opnemen en insturen voor Frysk Songfestival 2025 (www.sjong.nl) als je heel tevreden bent! Presenteer het aan de anderen en lever een link naar het filmpje in via It's Learning - Weo Onderbouw - Fryske Wike

Belangrijk - Wichtig

- Behoud de originele couplet- en refreinstructuur van het liedje.

- Houd rekening met het ritme van het liedje en de lettergrepen van de oorspronkelijke tekst.

- Vertaal niet de oorspronkelijke tekst, maar bedenk een nieuwe tekst waarin het over Friesland gaat.

3: Een nieuw Fries wapen - 

3: In nij Frysk wapen

 Ontwerp een nieuw wapen voor Friesland. Zorg ervoor dat de Friese cultuur uitgebeeld wordt in het wapen. Wat vind jij belangrijk om te laten zien?

Kies een vorm van het schild en snijd of knip het uit. Denk na over symbolen, kleuren en vormen. Ook deze kun je uitknippen en op het schild plakken.

Pompebleden zijn uitgesloten. 

Opdrachten - Opdrachten

Je hebt de keuze uit een van de drie groepsopdrachten:

1. Maak een performance: dubbellokaal

2. Schrijf een Fries nummer: losse lokaal 

3. Ontwerp een nieuw wapen voor Friesland: kunstlokaal

Zie It's Learning - WeO - Fryske Wike voor de opdrachten. Daar kun je als groep ook het resultaat inleveren.

Afsluiting - Ofsluting

We gaan kijken naar wat we hebben gemaakt!

Nu hebben jullie kennis gemaakt met de Friese cultuur. Jullie krijgen ook deze week ook nog les in de Friese taal. 

Friesland heeft veel te bieden op cultureel gebied! Hopelijk hebben jullie inspiratie gekregen om zelf verder aan de slag te gaan met de Fryske Wintermerke!