1.3 / 1.4 / 2.1 Toetsstof

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

1.3

Russische Revolutie /Lenin/Communisme

Wat is een revolutie?

•Definitie: Plotselinge en vaak onverwachte bestuursomwenteling op politiek, economisch en sociaal vlak die vaak samen gaat met geweld.

Met andere woorden; een groepering probeert op een radicale manier aan de macht te komen.

Rusland voor 1917

•1914 Rusl. sterkste leger van Europa.

•Rusland vocht mee aan kant van geallieerden.

•Rusland in oorlog met Duitsland & O-H.

•Rusl. veel grondstoffen (olie,steenkool, ijzererts)

•Rusl.grootste bevolking van Europa, 160 miljoen.

•Rusl. is een Tsarenrijk tot aan 1917 olv. Nicolaas II

Februari revolutie

•1905 start bloedige opstand.

•Tsaar kon situatie redden door Doema
(parlement) in te stellen.

•Opstand/onrust -->Tsaar slaat dit neer.

•1916/1917 voedseltekort door strenge winter.

•Februari 1917 (Februari- revolutie)
stakingen/demonstraties in St. Petersburg.

•Volk verzet zich, eisten brood -->plunderen

Februari-revolutie (2)

•Sovjet groep o.l.v. Lenin groeide doordat ze verandering wilde, leidde de opstand.

•Tsaar kon situatie niet meer houden, trad af!

-->Rusland wordt republiek, Doema de macht in handen.

Oktober-revolutie

•Chaos in Rusland na Februari revolutie.

•Soldaten Tsaar sloten zich aan bij

communisten.

•Communisten kregen meer macht,

maakte eind aan de februari revolutie.

•Staatsgreep oktober 1917 O.L.V. Lenin.

•Regering afgezet, Communisten
bezetten overheidsgebouwen.

•Rusland wordt  een eenpartijstaat.

                                                                               Communisten bestormen overheidsgebouw, Moskou, 1917

Rusland onder Lenin

•Oktober 1917 aan de macht gekomen.

•Lenin was leider van de Communisten.

•Hij was geïnspireerd door Karl Marx en
Friedrich Engels -->grondleggers Communisme -->
Communistisch manifest 1848

•Karl Marx was bedenker van het Marxisme.

• Doel: Wereldrevolutie op gang brengen waarin de

arbeiders zich verzetten tegen het groeiende kapitalisme.

Wat is communisme?

Definitie: Politieke stroming die is bedacht door Karl Marx en Friedrich Engels waarbij de staat bepaald (1 politieke partij) en alles eigendom is van de staat. Iedereen is gelijk en heeft gelijke rechten. Niemand heeft eigen bezit! 

Symbool van het communisme. De hamer en de sikkel staan voor de arbeiders en de boeren die zich verzetten tegen de kapitalisten en grootgrondbezitters

Burgeroorlog 1917

Witte leger = aanhangers Tsaar Nicolaas II

Rode leger = aanhangers communisten o.l.v. Lenin.

-Boerenopstanden--> Chaos, veel geweld, hongersnood.

-Nieuwe staten als Polen en Georgië

-1921 burgeroorlog ten einde, Rode leger won.

-1922 Communisten roepen nieuwe staat Sovjet-Unie uit.

-Tot 1991 bleef het Communisme en de Sovjet-Unie bestaan.

1.4

Europa na WO I

Vredesonderhandelingen 

in Parijs

januari 1919

Een wapenstilstand (1918) is nog geen vrede. Hierover werd 

tussen januari en juni 1919 onderhandeld in de spiegelzaal van Versailles 

Vrede van Versailles

Vrede van Versailles

 

President Woodrow Wilson (VS): 

Oprichting Volkenbond.

• in 1920 opgerichte volkerenorganisatie. Dit was een internationale organisatie van volkeren die oorlogen in de toekomst kon voorkomen. 

Zelfbeschikkingsrecht volkeren

• elk volk moest zijn eigen staat kunnen vormen. 

14 punten van Wilson

• Vrijheid voor alle volken: elk volk moet een eigen land hebben, met eigen grenzen (= zelfbeschikkingsrecht)

• Democratie voor alle landen

• Oprichting Volkenbond (voorloper Verenigde Naties: eerst praten, dan vechten).

Belangrijkste maatregelen verdrag van Versailles

• Duitsland moest gebieden afstaan
• Duitsland moest herstelbetalingen doen 
• Duitsland verloor zijn koloniën
• Duitsland mocht geen groot leger meer hebben (maximaal 100.000 troepen)

De Duitsers noemen het verdrag ook wel het Dictaat van Versailles.

Stichting Turkije

• Ottomaanse rijk gevallen na Eerste Wereldoorlog
• Volkenbond (Engeland/Frankrijk) laten Turkije opsplitsen in overleg met Turkse Sultan.
  
• De Arabische delen worden mandaatgebieden (= gebied dat door Volkenbond wordt bestuurd) van de Volkenbond.
  
• Turkse nationalisten willen einde maken aan dit bestuur.
  
• Door Atatürk (grondlegger van Turkije) werd in 1923 de Republiek Turkije gesticht.
  

2.1

Verenigde Staten na WO I

Roaring twenties 

 

In Amerika heerste er een blind vertrouwen in de economie. Dankzij de economische groei zou welvaart binnenkort voor iedereen bereikbaar zijn. 

Hoe ontstaan? I 

De lopende band zorgde voor goedkopere producten -> lonen kunnen stijgen -> stijging koopkracht -> meer vraag naar producten

Hoe ontstaan? II 

Kopen op krediet werd mogelijk voor degene die de nieuwe consumptieartikelen niet direct kon betalen.

Beurskrach, 1929

Ook bekend als 'zwarte donderdag'. De twijfel op de Amerikaanse markt zorgde voor een grote economische crisis.

Hoe is dit plots ontstaan?

oorzaken economische crisis

• overproductie in landbouw en industrie
• dalende koersen aandelen
• 'live now, pay later' - door een blind vertrouwen in de economie werd er veel geld geleend
• nauwelijks toezicht op banken

gevolgen economische crisis

the Great Depression (de grote depressie)

• hoge werkloosheid
• grote armoede
• wereldwijde crisis (alleen in kapitalistische landen!)

Crisisbestrijding I

President Hoover (1929-1933)  geloofde dat de economie zichzelf zou herstellen (liberalisme).

Dit gebeurde gebeurde niet.

Crisisbestrijding II

President Roosevelt (1933-1945) deed ingrepen in de economie. 

Zijn politiek kreeg de naam New Deal. Hij bestreed de werkloosheid met o.a.: 

• verhoging overheidsuitgaven
  
• werkverschaffingsprojecten
  
• afspraken over minimumlonen
  
• sociale wetgeving
  

2.2 

Fascisme (Italië)

Communisme (Rusland /Sovjetunie)