2.5 Is een staat met recht een rechtsstaat?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Casus

2.1 Vrijheid of veiligheid?

2.2 Grondrechten: Beperken of niet?

2.3 Hoe transparant moet de overheid zijn?

2.4 De rechtspraak; (on)afhankelijk?

2.5 Is een staat met recht een rechtsstaat?

2.6 Bestaat de ideale rechtstaat?

H2 Rechtsstaat

• Je kunt beargumenteren welke keuze een bestuurlijk orgaan maakt in het dilemma van de rechtsstaat als het een wet(svoorstel) of maatregel afkondigt.
  
• Je kunt uitleggen waarom landen die toegetreden zijn tot de Raad van Europa meestal, maar niet per se, rechtsstatelijke normen en waarden hanteren.
  
• Je kunt beredeneren waarom het lastig is om te bepalen of een staat een rechtsstaat is en waarom landen elkaars kritiek kunnen negeren.

Leerdoelen 

Veel landen hebben een grondwet. Ook de vier kenmerken van de rechtsstaat komen we in heel wat landen tegen, al vullen rechtsstaten deze op eigen wijze in. Wat voor verschillen zijn er tussen rechtsstaten? En wanneer kun je een land een rechtsstaat noemen?

Is een staat met recht een rechtsstaat?

Frankrijk - 2015 - aanslag Charlie Hebdo, 12 mensen kwamen om het leven - Concertzaal Bataclan, 130 doden en honderden gewonden.

Gevolg-> Twee jaar lang was er een noodtoestand in Frankrijk.

Hoever mogen antiterreurmaatregelen gaan?

• Als de veiligheid van een land in gevaar is door terreurdreiging, een natuurramp of een staatsgreep kan een noodtoestand worden uitgeroepen. 
• Tijdens een noodtoestand is rechtshandhaving belangrijker dan rechtsbescherming .
• Hierdoor konden de Franse autoriteiten sneller handelen om aanslagen te voorkomen. Nadeel: Uitvoerende macht heeft krijgt meer macht dan de wetgevende en de rechterlijke macht.

Nederlandse grondwet staat ook dat de regering een uitzonderingstoestand kan afkondigen.

Dan hoeft er (tijdelijk) minder rekening gehouden te worden met een aantal grondrechten zoals vrijheid van meningsuiting en betogingsrecht. De regering kan dan ook zelf mensen berechten, zonder uitleg huiszoekingen doen en mensen makkelijker en eerder afluisteren. 

Welke kritische punten worden er genoemd over het uitroepen van de noodtoestand?

• Een noodtoestand mag niet oneindig duren. Dit gaat ten koste van de rechten van de mens. Na de noodtoestand nam Frankrijk weer 'gewone' wetten aan tegen de dreiging van terrorisme.
• Hierdoor vaker de discussie of de vrijheid van burgers door maatregelen niet onder druk komt te staan of dat de wetgeving in de praktijk leidt tot discriminatie van burgers.

Italië en Spanje -> Corona: Om de Gezondheidscrisis onder controle te krijgen.

Oekraïne-> Toen Rusland dreigde het land binnen te vallen. Na de inval werd Rusland beschuldigd van mensenrechtenschendingen. Rusland vind dat andere landen  geen oordeel mogen vellen over binnenlandse aangelegenheden.

Roepen landen een noodtoestand ook vanwege andere redenen uit?

- Raad van Europa - Europees Verdrag Rechten van de Mens
- Rusland: censuur
- Amnesty International - kritiek schending mensenrechten
- Doodstraf = in strijd met Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) 
Iedereen heeft recht op leven en op een leven vrij van marteling. 
Niet bindend
- Klassenjustitie 

Scheiding van machten dus een rechtsstaat?

Een checklist waaruit blijkt of een land wel of geen rechtsstaat is, bestaat niet, er zijn wel kenmerken en landen verschillen onderling.

Landen spreken elkaar aan (Amnesty International)  maar overheden zijn vooral zelf verantwoordelijk hoe ze met hun burgers en vrijheden omgaan. 

Ondanks verschillen in landen zien deze landen zich allemaal als een rechtstaat. 

Is een staat met recht een rechtsstaat?

Lezen 2.5 is een staat met recht een Rechtstaat en 2.6 Bestaat de ideale rechtsstaat?

Blz. 102 t/m 113

Opdrachten maken: Alleen de kennis en begrip (Blz. 107 en blz. 113)

Opdrachten

De Nederlandse rechtsstaat is een voorbeeld voor veel andere landen. Toch wordt er ook in Nederland nog dagelijks gediscussieerd over de staat van onze rechtsstaat.

 Wat kan er beter?

2.6 Bestaat de ideale rechtsstaat?

Wat kan de ombudsman voor burgers betekenen?

De Nationale ombudsman is een onafhankelijke organisatie die helpt als het misgaat tussen burgers en de overheid.

De Nationale ombudsman deed onderzoek naar het demonstratie recht -> conclusie de overheid gaf (te) snel voorrang aan rechtshandhaving ten koste van rechtsbescherming.

De Nationale ombudsman heeft formeel geen macht, maar wel veel gezag. 

Overheidsinstanties nemen de adviezen meestal serieus en kan leiden tot nieuwe wetgeving. 

Geen enkele rechtsstaat is perfect. Een democratische rechtsstaat is altijd in beweging. Denk maar aan het opkomen voor individuele burgerrechten of juist opkomen voor een veilige samenleving?

Juist in een rechtsstaat moet er gediscussieerd kunnen worden over de rechtsstaat. Dat maakt het verschil tussen landen die zich een rechtsstaat noemen en landen die een (bijna) volwaardige rechtsstaat zijn.

Bestaat de ideale rechtsstaat?