2.2 Tijd van wereldoorlogen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1

Welkom in de geschiedenisles!

a

b

Wat gaan we doen vandaag?

• Lesdoelen
• Herhaling
• SZ&VS - tijd van wereldoorlogen
  
• Opdrachten
  
• Afsluiting  
  

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Kun je beschrijven hoe de sociale zekerheid werd uitgebreid vanaf 1900.

• Kun je uitleggen wat de gevolgen waren van de economishce wereldcrisis en de Tweede Wereldoorlog voor de sociale zekerheid.

Geef een beschrijving van minimaal 3 zinnen hoe het was gesteld met de leef- en werkomstandigheden van arbeiders in de 19de eeuw.

Van wanneer tot wanneer was de tijd van wereldoorlogen?

1. 1700-1800
2. 1800-1900
3. 1900-1950
4. 1950-nu

Controle

• 2,1 - De tijd van Burgers en Stoommachines
  
• Blz. 50 t/m 54
  
• Opdrachten: 1ac, 2, 3, 4a, 5bc, 8
  

Klaar? Steek je hand op!
Schrijf deze opdrachten in je planner!

Wat waren de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog voor de SZ in Nederland?

Wat waren de gevolgen van de wereld economische crisis uit 1929 voor de SZ in Nederland?

Eerste sociale wetten

Vb. sociale wetten

• Ongevallenwet (1901)
• Woningwet (1901)
• Leerplichtwet (1901)
• Invaliditeitswet, Ouderdomswet, Ziektewet (1913)
• Werkloosheidsbesluit (1917)

Aan het begin van de 20ste eeuw zien we verschillende wetten zijn intrede doen.

Doordat woningen onbewoonbaar werden verklaard, moesten er nieuwe woningen worden gebouwd. Deze nieuwe woningen werden gebouwd volgens een aantal nieuwe regels. Klik op de hotspots (en de afbeeldingen) hieronder om de veranderingen te bekijken.

Landelijk besluit dat gemeenten geld moeten geven aan de steunfondsen van de vakbonden.

De Eerste Wereldoorlog

• van 1914 tot 1918

• DU, OH, OR etc.   tegen    VS, GB, FR etc.
  

Gevolgen van 

de Eerste Wereldoorlog 

voor Nederland

Neutraal

• Nederland was tijdens de Eerste Wereldoorlog, neutraal

• Neutraal betekent dat je geen partij kiest

• Voor een handelsland als Nederland is dat lastig: je handelt immers met beide partijen.

Mobilisatie

1914

• Hoewel Nederland neutraal was, mobiliseerde het leger toch: 
• ook België had zich immers neutraal verklaard, maar was toch aangevallen!
• Het paraat houden van het leger kost de overheid veel geld..
  

Belgische vluchtelingen

• Nederland nam rond de 1 miljoen vluchtelingen uit België op.

• Deze Belgen waren op de vlucht voor de oorlog.

• Grotere druk op de sociale zekerheid

Wat doet de komst van de Belgische vluchtelingen met de op dat moment nog zwakke verzorgingsstaat van NL?

1. Deze waren een verlichting, doordat soldaten vochten en stierven waren er minder mensen die leunden op de verzorgingsstaat
2. Deze waren een verlichting aangezien NL hoorde bij Duitsland. Deze had goed handelscontact met NL. Er waren geen tekorten.
3. Deze waren een verzwaring. Door de oorlog moest NL investeren in tanks. Deze waren duur en hadden veel onderhoud nodig.
4. Deze waren een verzwaring aangezien de Belgisceh vluchtelingen ook hulp nodig hadden die de bevolking zelf ook nodig had zoals eten en brandstof.

Economie

• Oorlog is slecht voor de handel: er ontstaat ook in Nederland schaarste. Door het grondstoffentekort gingen sommige bedrijven falliet --> grotere druk op de sociale zekerheid

• Er werd een distributie systeem ingevoerd. 

• Ook Nederlandse schepen zijn slachtoffer van de Onbeperkte Duikbotenoorlog...

• ...maar soms ook van oorlogshandelingen van de Geallieerden

De aardappeloproer, 1917.

Enkele Amsterdamse vrouwen zagen dat er een schip vol aardappelen in een van de grachten lag. Ze gingen erop af en plunderden het schip: hun schorten vol aardappelen. De dag erna waren er meer plunderaars. Pas nadat zes mensen door het leger werden doodgeschoten, keerde de rust terug

Roaring Twenties

• In de VS ging het geweldig in de jaren '20, de oorlogsproductie wordt makkelijk omgezet naar het maken van consumptieproducten. Dit zorgde voor snelle economische groei.
  

• Veel mensen kochten spullen met een lening, Ook aandelen (live now, pay later!)
  
• Amerika leent geld aan Duitsland via het Dawesplan
  

Crisis in de Verenigde Staten

1929

• Overproductie van fabrieken
• Kopen op afbetaling
• Teveel vertrouwen in aandelenhandel

Crisis in Nederland

• Nederland wordt zwaar door de crisis geraakt: de handel met de VS en Duitsland komt vrijwel stil te staan.
• Bedrijven en fabrieken moeten de deuren sluiten.
• Tussen 1929 en 1935 stijgt de werkloosheid van 22.000 naar 500.000
• Wat doet dit met de SZ van NL?
  

Een werkloze bakker uit het Gelderse Twello 'verkoopt' zichzelf op een marktplein in Deventer (Overijssel).

Stempelen voor 'de Steun'

• Sommige arbeiders hebben een werkloosheidsverzekering: 60 dagen een uitkering, waarna ze alsnog moeten aankloppen bij de overheid
  
• Vanuit de overheid is er nauwelijks steun: alleen werklozen tussen 21 en 60 jaar krijgen de steunuitkering.
• Hiervoor moeten ze 2 keer per dag in de rij staan om te stempelen. 
• Dit is vooral bedoeld om zwartwerken en fraude te voorkomen.
  

Werkverschaffingsprojecten

• Net als in andere landen probeert de overheid werklozen aan werk te helpen met werkverschaffingsprojecten.
• Grote projecten zoals het Amsterdams Bos en de Afsluitdijk helpen mannen aan werk en een beetje inkomen.

Hoe zou jij jezelf voelen als je mee moest doen met een werkverschaffingsproject? 

Vernedering

• De steun is vaak te laag, daarom moeten mensen ook andere hulp krijgen.

• Zo krijg je bijvoorbeeld kleding, maar daar staat wél een stempel in: iedereen kan dat zien.

• Je hoeft geen rijwielbelasting te betalen, maar ook dát kan iedereen zien: er is een gat geboord in het belastingplaatje.

Een belastingplaatje van iemand die geen belasting kon betalen: er is een gat in geboord.

Plan van de Arbeid 

1935

• De SDAP vond dat de overheid niet moest bezuinigen, maar juist geld uitgeven om de werkloosheid en de crisis op te lossen. 
• Meer werkverschaffingsprojecten en hogere lonen zouden de arbeiders meer geld te besteden hebben.
• Omdat de SDAP niet in de regering zat, kwam er weinig van terecht.

Andere oplossingen?

• Ook in Nederland zijn er anti-democratische groepen die vinden dat de oplossing voor de crisis buiten de democratie moet worden gevonden.
  
• De Nationaal-Socialistische Beweging van Anton Mussert is een partij die geïnspireerd is door de NSDAP van Hitler.

Controle

• 2,1 - De tijd van Burgers en Stoommachines
  
• Blz. 50 t/m 54
  
• Opdrachten: 1ac, 2, 3, 4a, 5bc, 8
  

Klaar? Steek je hand op!
Schrijf deze opdrachten in je planner!

Opdrachten

• 2,2 - De tijd van wereldoorlogen
  
• Blz. 55 t/m 59
  
• Opdrachten: 1, 2, 3, 5, 6, 8
  

Volgende week SO!

Klaar? Steek je hand op!
Schrijf deze opdrachten in je planner!

Wat waren de gevolgen van de wereldeconomische crisis voor de SZ in Nederland?

Wat waren de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor de SZ in Nederland?

Afsluiting

Aan het eind van deze les:

• Kun je beschrijven hoe de sociale zekerheid werd uitgebreid vanaf 1900.

• Kun je uitleggen wat de gevolgen waren van de economishce wereldcrisis en de Tweede Wereldoorlog voor de sociale zekerheid.

Fijne dag!