Beeldenstormen en Klimaatklevers

• Burgerschapskunde
• Basisschool
• Groep 7,8

Beeldenstormen en Klimaatklevers

Als je vragen over deze foto krijgt, kun je hier meer informatie vinden.

Waar denk je aan

bij het woord

"Beeldenstorm"?

Een beeldenstorm (of "iconoclasme", in het Grieks betekent dit "beelden breken") is het vernietigen van beelden. Dit kunnen bijvoorbeeld schilderijen, beeldhouwwerken, gebouwen, monumenten of ander(e) kunst/erfgoed zijn. Meestal gebeurt dit om religieuze of politieke redenen, waarover je zo meer gaat leren.

Waarom vinden veel mensen het belangrijk dat 

kunst en ander erfgoed bewaard wordt?

Je kunt hierbij antwoorden bespreken en eventueel toevoegingen doen zoals:

• Kunst kan mensen verbinden en ze een gevoel van trots geven ("deze kunst is van ons");
• Kunst is een hele belangrijke bron om dingen over mensen en de wereld te ontdekken, vroeger en nu (anders wisten we nooit hoe het leven er vroeger uitzag!);
• Kunst zet ons aan het denken en kan ervoor zorgen dat we beter met onszelf en andere mensen omgaan.

Voorbeeld 1:
de Beeldenstorm 

van 1566 

Voorbeeld 2:
het Midden-Oosten 

(2003-2019)

Voorbeeld 3: 

de Venus van Rokeby 

(1914)

Enkele voorbeelden van vernietigde kunst

0

Het fragment van het begin tot 1 minuut 50 seconden is het belangrijkst, de rest kun je eventueel overslaan.

Voorbeeld 1: de Beeldenstorm van 1566

De protestanten / gereformeerden

De protestanten zijn sober gekleed in eenvoudige donkere gewaden. Zij vinden dat je moet leven volgens het voorbeeld van Jezus: zonder rijkdom en opsmuk. Dit stond lijnrecht tegenover de rijkdom en alle versieringen van de katholieke kerk.

De katholieken

De katholieke kerk was enorm rijk, zoals je wel kunt zien bij deze groep mannen met allerlei prachtige rijkversierde kleding. Als je geld betaalde aan de katholieke kerk, kon je bijvoorbeeld je zonden afkopen, of een monnik voor je laten bidden (in plaats van zelf boete te doen). Volgens de protestanten had dit niks meer te maken met hoe Jezus het geloof bedoeld had: zélf een goed leven leiden, in bescheidenheid en armoede.

Het Woord van God

Volgens de protestanten weegt Het Woord van God - de Bijbel - het zwaarst! We zouden ons alleen moeten laten leiden door wat God gezegd heeft, en niet door wat katholieken hebben bedacht, vinden ze. De kerk hoort dan ook niet versierd te zijn met allerlei rijkdommen en verbeeldingen van heiligen: dit zou alleen maar afleiden van het Woord van God.

Pracht en praal

Volgens de protestanten is alles wat je op aan deze kant van de weegschaal ziet niet nodig. De katholieke kerk heeft hun rijkdommen verkregen door mensen hun zonden af te laten kopen, en door omkoping. Bovendien leiden de rijkdommen, volgens de protestanten, af van waar het écht om draait: in navolging van Jezus een bescheiden leven leiden. Ook monniken en andere geestelijken waren volgens de protestanten niet nodig: je kon zelf in contact komen met God. Daar had je niemand van de kerk voor nodig.

Prent uit de collectie van Huis Van Gijn, 

te zien in Hof van Nederland  in Dordrecht

Voorbeeld 2: het Midden-Oosten (2003-2019)

Niet alleen uit naam van het christendom is er kunst verdwenen.
 

In het Midden-Oosten is door oorlog en terrorisme onrust de afgelopen 20 jaar heel veel kunst en erfgoed vernietigd. 

Palmyra (Syrië)

De Tempel van Bel was een belangrijk religieus gebouw in de oude stad Palmyra (Syrië). De tempel werd gebouwd in de eerste eeuw na Christus, en was gewijd aan de Mesopotamische god Bel (of Baäl). De tempel bevatte meer dan 1000 zuilen, meer dan 500 graven en een Romeins aquaduct. 

De tempel

Op de foto die deze fotograaf vasthoudt, kun je zien hoe de tempel er voor de vernietiging in 2015 uitzag. Zoals je kunt zien, staat alleen de poort nog overeind.

De daders

In 2015 maakte de terroristische organisatie Islamitische Staat (IS of ISIS) de bijna 2000 jaar oude tempel met de grond gelijk. De aanval volgde op de vernietiging van de Tempel van Baalshamin, een andere religieus gebouw uit de oudheid in Palmyra.

Welke redenen speelden, denk je, een rol voor IS bij het vernietigen van             kunst en erfgoed? (In Irak en Syrië)

1. Ze wilden deze kunst doorverkopen om hun oorlog te bekostigen
2. Ze vonden dat deze kunst hoorde bij leiders die het volk hadden onderdrukt
3. Om het volk moedeloos te maken: zij raken belangrijke voorwerpen en gebouwen van hun cultuur kwijt
4. Omdat deze kunst bij andere religies en culturen hoorde, en ze alleen hun eigen religie goedkeuren

Irakoorlog

In 2003 vielen de Verenigde Staten Irak binnen, als reactie op de aanslagen op het World Trade Center in

New York in 2001. Hierbij kwamen duizenden Amerikanen om.

Wat gebeurt hier?

Op 9 april 2003 werd een groot standbeeld in Bagdad van Saddam Hoessein, de dictator van Irak, vernield door Iraakse burgers en Amerikaanse mariniers. De gebeurtenis kreeg wereldwijde aandacht in de media. Het werd het symbool van het einde van Hoesseins macht in Irak. Het vernietigen van kunst kan dus ook vanuit een politieke in plaats van religieuze reden!

Van welke persoon moeten we - volgens jou - 

alle standbeelden weghalen?

Pyke Koch was een belangrijke Nederlandse kunstenaar. Bijna alle grote musea in dit land hebben iets van hem in hun verzameling.

Niet iedereen vindt dit goed. Koch was namelijk tijdens de Tweede Wereldoorlog (1938-1945) een paar jaar lang aanhanger van de nazi-ideeën. Vanaf 1941 keurde hij deze ideeën af.

Twee schilderijen van Pyke Koch

in het Dordrechts Museum

Meer info over dit kunstwerk

Pyke Koch, Florentijnse tuin, 1938, in de verzameling van het Dordrechts Museum.

Meer info over dit kunstwerk

Pyke Koch, Stilleven met appels en peren, 1944-1946, in de verzameling van het Dordrechts Museum.

Vind je dat de schilderijen van Pyke Koch in het 

Dordrechts Museum moeten blijven hangen?

Ja

Alleen als er iets over zijn nazi-ideeën op de bordjes staat

Nee, haal het uit het Dordrechts Museum

Anders, namelijk...

Het gaat hierbij vooral om de uitleg. Er is geen goed of fout. Vraag leerlingen (mondeling) hun antwoord te motiveren. 

Mary Richardson, 1914, aanval op The Rokeby Venus van Diego Velazquez, in The National Gallery in  Londen.

Actiegroep 'Just Stop Oil', 2022, besmeuren van De Zonnebloemen van Vincent van Gogh, in The National Gallery in Londen.

Voorbeeld 3: 

gevallen van kunst aanvallen uit protest, om politieke redenen

Waarom werd dit schilderij vernield?

In 1914 sneed Mary Richardson in Londen in dit beroemde schilderij om protest aan te tekenen tegen het opsluiten van een beroemde strijdster voor vrouwenkiesrecht. In 1914 mochten vrouwen namelijk nog niet stemmen in Engeland. Richardson gaf aan dat zij hier een afbeelding van een prachtige vrouw vernietigde, net zoals politici prachtige levende vrouwen vernietigde (zoals door het opsluiten van vrouwen die voor vrouwenkiesrecht streden).

Hoe verschillen deze acties van elkaar, 

en hoe zijn ze hetzelfde?

Je kunt de antwoorden van de leerlingen - bijvoorbeeld in een onderwijsleergesprek - bespreken. Interessante punten om hierbij te bespreken zijn: 

• Mary Richardson heeft het schilderij écht zwaar beschadigd, de klimaatactivisten (nog) niet. 
• Bij Mary Richardson zit er een verband tussen de inhoud van het protest (protesteren tegen het "vernietigen" van vrouwen) en het kunstwerk dat ze vernielt (waarbij ze een niet levende of een afbeelding van een vrouw vernietigt). Bij de klimaatactivisten is er geen direct verband.
• Wat er bij beide acties wel gebeurt, is dat er uit protest kunst wordt aangevallen. Er wordt aandacht voor een belangrijke politieke kwestie gevraagd.

Welke gevallen van kunst/erfgoed vernietigen vind jij acceptabel,

en welke vind jij NIET acceptabel?

Deze aanval vind ik acceptabel.

Deze aanval vind ik NIET acceptabel.

Mary Richardson: snijden in Venus of Rokeby

Nu: klimaatklevers

Kunst in WOII door nazi's vernietigd

ISIS: vernielingen in Irak en Syrië

Omtrekken van het beeld van Saddam Hoessein

Keuzeopdracht 1:

• Maak in een plaats bij jou in de omgeving (of waar je binnenkort heen gaat) een vlog. 
  
  
• In deze vlog laat je een kunstwerk (bijv. een beeld in de openbare ruimte) of gebouw zien waarvan jij het belangrijk vindt dat het bewaard wordt. 
  
  
• Leg in je vlog uit waarom jij dat vindt.
  
  
• Je kunt je uitleg aanvullen met informatie over het kunstwerk/gebouw dat je hebt opgezocht (bijv. op internet of in een boek).

Keuzeopdracht 2:

• Maak in een schoenendoos jouw eigen mini-museum. 
  
  
• In je kijkdoos laat je kunstwerken zien waarvan jij het belangrijk vindt dat ze bewaard worden.
  
  
• Tip: plaatjes kun je zoeken met behulp van bijv. Google, maar je kunt ook dit sjabloon gebruiken - wel zo makkelijk!
  
  
• Eventueel kun je je mini-museum voor de klas presenteren. Leg uit hoe jij jouw keuzes hebt gemaakt.

Optioneel:  slotopdracht

Als je deze les(sen) iets wil uitbreiden, kan het leuk zijn om de leerlingen uit deze slotopdrachten te laten kiezen - of hen één van de twee opdrachten te geven. Maar natuurlijk is het niet per se nodig; ook zonder deze opdrachten hebben de leerlingen vast een hoop geleerd.

Bedankt!

Wil je meer weten over kunst en erfgoed? 

Bezoek dan het Dordrechts Museum!