5. Machtige staten + 6. Priesters en mummies

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

1. Jagers worden boeren

5. Machtige staten

Feniks, Geschiedenis Werkplaats Memo

Wat bestudeert geschiedenis?

1. Het verleden van dieren
2. Het verleden van mensen
3. Het verleden van een scheppingsverhaal

Wat zijn scheppingsverhalen?

1. Verhalen waarin wordt verteld hoe God de wereld en de mens heeft gemaakt
2. Verhalen waarin wordt verteld hoe de wereld is ontstaan
3. Verhalen waarin wordt verteld hoe Adam en Eva ontstonden
4. Verhalen waarin wordt verteld over de homo sapiens

Wat is de evolutietheorie?

1. Hoe mensen zijn ontstaan vanuit God
2. Hoe dieren zijn ontstaan
3. Hoe mensen zijn ontstaan vanuit apen/mensapen
4. Hoe dieren zijn ontstaan uit de big bang

Primaire of secundaire bron?

1. primaire bron
2. secundaire bron

Primaire of secundaire bron?

1. Primaire
2. Secundaire

Primaire of secundaire bron?

1. primaire
2. secundaire

1. geschreven bron
2. ongeschreven bron

1. geschreven bron
2. ongeschreven bron

1. geschreven bron
2. ongeschreven bron

Wat is het verschil tussen prehistorie en historie?

1. In de prehistorie kon men nog niet schrijven.
2. In de prehistorie bestond de mens nog niet.
3. In de prehistorie had je geen dinosaurussen.
4. Historie is het verleden, prehistorie niet

Het tegenovergestelde van de prehistorie is de historie. Welke bronnen kom je tegen in de historie?

1. Alleen ongeschreven bronnen
2. Alleen geschreven bronnen
3. Beide soorten bronnen
4. Geen bronnen

Welke woorden horen bij het woord 'nomade'?

1. vaste plek rondtrekken veel spullen
2. hut of grot boerderij weinig spullen
3. rondtrekken veel spullen hut of grot
4. rondtrekken hut of grot weinig spullen

Toen de mensen het schrift ontdekten, betekende dit het einde van de ...

1. Historie
2. Geschiedenis
3. Prehistorie
4. Steentijd

Een nomade had een vaste verblijfplaats

1. Goed
2. Fout

Hoe heet dit gebied?

1. De vruchtbare halve zon
2. De onvruchtbare maan
3. De vruchtbare halve maan
4. Midden-Oosten

De vruchtbare halve maan is een gebied waar de eerste landbouw was te vinden. Waar was de vruchtbare halve maan?

1. In het Midden-Oosten
2. In Zuid-Afrika
3. In West-Europa
4. Geen van de genoemde antwoorden

1. Vóór de landbouwrevolutie
2. Na de landbouwrevolutie

1. Voor de landbouw revolutie
2. Na de landbouwrevolutie

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen 

-Waardoor er steden ontstonden in Mesopotamië

-Waardoor er in Egupte een staat ontstond

-Waarom de Nijl zo belangrijk was voor de Egyptenaren

-Hoe het leven van een Egyptenaar er uit zag

Dorpen en steden

• Rond 10.000 v.Chr. ontstond de landbouw in het Nabije Oosten.
• Rond 3.000 v.Chr. waren in Europa vrijwel alle jager-verzamelaars boer geworden.
• Boeren in Europa: kleine dorpen.
• Boeren in het Nabije Oosten: steden en samenwerken

Irrigatielandbouw

• Door de jaarlijkse overstromingen van de Nijl werden de akkers beschermd met dijken. Na de overstromingen bleef er slib achter, vruchtbaar!! 
  
• Kanalen en vijvers zorgden er voor dat er altijd water in de buurt is.

- Kunstmatige manier van water naar de akkers toevoeren >> irrigatielandbouw

Ambachtslieden

• Overschotten >>
  
  
• Bevolkingsgroei >>
  
  
• Niet iedereen hoefde op de akkers te werken >>
  
  
• Specialisaties >>
  
  
• Ambachtslieden! Maken van kleding, gereedschappen en werktuigen

De Griekse schrijver Herodotus kwam tijdens één van zijn vele reizen in Egypte. Hij beschreef het land en zijn bewoners uitgebreid in zijn boeken. Daarin sprak hij over Egypte als het geschenk van de Nijl.

Maar, wat zou hij daarmee bedoeld hebben?

Egypte en de Nijl

Ontdekking van de landbouw had grote gevolgen voor de samenleving, vooral voor Egypte.

5.000 v.Chr. 

Egypte als georganiseerde staat

• 3.500 - 3.000 v.Chr. 
  
  
• Farao aan het hoofd.
  
  
• Bij het besturen hulp van ministers en ambtenaren
  
  
• Belangrijkste ambtenaar: vizier! Hield toezicht op naleven van wetten en regels.

Aanzien en status

• In het begin dorpshoofden de baas in Egypte; later moesten zij gaan gehoorzamen aan één baas: de Farao
  

• Alle landbouwgrond en oogsten eigendom van de Farao, daarnaast ook legeraanvoerder, hoogste priester en hoogste rechter in het land. 

• Echter; zonder Ambtenaren geen bestuur mogelijk 
  

Rijk en Arm

• Ambtenaren: belastingophalers, rechters, soldaten, schrijvers, dorpsbestuurders etc. 
  

• Werden betaald vanuit de belastingen.
   
• Ambachtslieden: grootste laag, mensen die iets maakte als beroep.
  
  
• Slaven stonden onderaan, zij hadden het minste aanzien.
  

• Verschillen in rijk en arm veel groter dan in de tijd van Jagers en Verzamelaars > bezit werd steeds belangrijker. 

• Egypte werd een samenleving met verschillende Sociale Lagen/sociale verschillen
  

Wat weet je eigenlijk
van mummies?

Leven na de dood

Goden in Egypte

• Veel verschillende goden > polytheïsme.
• Goden zorgden voor allerlei natuursverschijnselen. 
• Jaarlijkse overstroming, groeien van graan, zonsopgang en zonsondergang, gezondheid van mensen. 
• Egyptenaren stelden zich goden voor als figuren die voor de helft op een dier en voor de helft op een mens leken.
• Offers in tempels en veel rituelen. 

Mummificeren

• Het lichaam moet goed blijven

• Alles dat ervoor zorgt dat het lichaam kan gaan rotten moet eruit (organen en vocht)

• Eerste mummies vermoedelijk per toeval onstaan door het begraven in de woestijn.

Eerst worden de organen verwijderd. Deze worden in speciale vazen gedaan: canopen

Vervolgens wordt er een berg zout over het lichaam gelegd om al het vocht uit het lichaam te krijgen

Het lichaam wordt na ongeveer 70-90 dagen schoongemaakt en gebalsemd met geurige olie

Alle lichaamsholten worden gevuld met doeken, stro, klei en kruiden

Daarna wordt het lichaam in doeken gewikkeld, zodat er een mummie ontstaat

Het hart is teruggeplaatst, onder een amulet van een scarabee, maar alle andere organen worden bewaard in canopen.

Begraven

Eerst in piramiden, maar dat kostte veel tijd om te maken.

En ze vielen nogal op. Gevolg: grafrovers