Les 3: van enkelvoudig naar samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Samengestelde zinnen  &  voegwoorden

Vorige/deze les

Vorige les:

• Behandelden we het herschrijven van samengestelde zinnen naar enkelvoudige zinnen. Je kunt het zinsverband (les 2) en het bijbehorende voegwoord (les 4) benoemen in een samengestelde zin. 
  
• Je kunt een samengestelde zin terugbrengen tot enkelvoudige zinnen. 
  

Lesdoel:

Na deze les:

• weet je hoe je enkelvoudige zinnen kunt herschrijven naar samengestelde zinnen en heb je hiermee geoefend.

Wat is stap 1 (bij samengestelde zinnen naar enkelvoudige zinnen)

1. Bij stap 1 zoeken we de persoonsvorm op.
2. Bij stap 1 halen we het voegwoord uit de zin.
3. Bij stap 1 kijken we naar het zinsverband.
4. Bij stap 1 passen we de zin aan.

Wat doen we bij stap 2?

1. Kijken naar hoofd- en bijzinnen. Eventueel herschrijven van zin.
2. Voegwoord uit de zin halen.
3. Zinsverband in de zin plaatsen
4. Onderwerp en persoonsvorm onderstrepen

Wat doen we bij stap 3

1. Helemaal niks.
2. We halen de resterende voegwoorden weg.
3. Voegen het juiste zinsverband toe aan de zin.
4. We plaatsen het onderwerp en de persoonsvorm naast elkaar.

Van samengesteld naar enkelvoudig

• Hoe zat het ook alweer?
  

• Stap 1: Haal de zinsdelen uit elkaar en haal het voegwoord weg.
  

• Stap 2: Pas waar nodig de woordvolgorde aan.
  

• Stap 3: Geef het verband tussen de zinnen aan met een nieuw voegwoord (het voegwoord tussen de twee zinnen is er niet meer). Het nieuwe voegwoord moet hetzelfde verband aangeven, als in de oorspronkelijke zin. 
  

Van samengesteld naar enkelvoudig

• Het kunnen vinden van de persoonsvorm is hier een voorbeeld van, omdat het aantal persoonsvormen een indicatie geeft van het aantal hoofd- en bijzinnen.
  

• Stap 1: Haal de zinsdelen uit elkaar en haal het voegwoord weg.
• Het kunnen vinden van de persoonsvorm is hier een voorbeeld van.
• Het aantal persoonsvormen een indicatie geeft van het aantal hoofd- en bijzinnen.

• Stap 2: Pas waar nodig de woordvolgorde aan. 
• Het kunnen vinden van de persoonsvorm is hier een voorbeeld van.
• Het aantal persoonsvormen geeft een indicatie van het aantal hoofd- en bijzinnen.

Van samengesteld naar enkelvoudig

• Het kunnen vinden van de persoonsvorm is hier een voorbeeld van, omdat het aantal persoonsvormen een indicatie geeft van het aantal hoofd- en bijzinnen.
  

• Stap 2: Pas waar nodig de woordvolgorde aan. 
• Het kunnen vinden van de persoonsvorm is hier een voorbeeld van.
• Het aantal persoonsvormen geeft een indicatie van het aantal hoofd- en bijzinnen.

• Stap 3: Geef het verband tussen de zinnen aan met een nieuw voegwoord 
• Het kunnen vinden van de persoonsvorm is hier een voorbeeld van.
• Het aantal persoonsvormen geeft namelijk / immers een indicatie van het aantal hoofd- en bijzinnen.

Van enkelvoudig naar samengesteld

• Enkelvoudige zinnen die goed bij elkaar horen moet je op de juiste manier bij elkaar voegen, zodat je correct opgebouwde samengestelde zinnen schrijft.
• Zorg ervoor dat de inhoud niet verandert. 
• Hiervoor moet je kennis hebben van de onderschikkende en nevenschikkende voegwoorden en de zinsverbanden (+ bijbehorende signaalwoorden).

Komma's plaatsen

• Let erop dat je komma’s op de juiste manier gebruikt: plaats ze vóór de voegwoorden die een komma nodig hebben (zoals ‘maar’, ‘want’ en ‘omdat’). 
  
• Kijk ook goed naar adempauzes in de zin, ook daar moet je vaak een komma plaatsen.

Voorbeeld

• De dieren in de Oostvaardersplassen kunnen er zelf natuurlijk niets aan doen. Ze zijn met teveel. Ze vreten de hele weide kaal.
  

• Gegeven: eerst een tegenstellend en dan een opsommend verband.
  

• Antwoord: De dieren in de Oostvaardersplassen kunnen er zelf natuurlijk niets aan doen, maar ze zijn met teveel en ze vreten de hele weide kaal.
  

Aan de slag!

• Log in bij LessonUp: Grammatica & Zinnen schrijven les 5 (vanaf slide 17)
  

• Maak in tweetallen van de enkelvoudige zinnen goedlopende samengestelde zinnen. Verander niets aan de inhoud en geef het verband tussen de zinnen aan.
  

• Er zijn 3 niveaus: blauw = basis, groen = gevorderd, geel = excellent
  
• Heb je 5 basiszinnen foutloos gemaakt? Ga dan door met de gevorderde zinnen. 
• Heb je 5 gevorderde zinnen fuotloos gemaakt? Ga dan door met de excellente zinnen.
• Doel = 10 excellente zinnen foutloos maken.

1. Al decennialang heb ik veel vreemde hypes gezien. De hype rondom de fidget spinner was wel de vreemdste.
Verband: tegenstellend.

2. Massa’s mensen kochten plots een ronddraaiend schaniertje. Mensen draaiden rondjes in hun hand met het schaniertje.
Verbanden: middel-doel

3. Enkele weken later waren veel van deze mensen alweer met iets anders bezig. Ze vangen Pokémon in de buitenlucht.
Verband: voorbeeldgevend

4. Aan het begin van die hype schrokken veel mensen. De zombieapocalyps leek te zijn uitgebroken.
Verbanden: redengevend

5. Volledige parken, pleinen en stranden stroomden vol met massa’s naar voren gebogen, eenzaam sjokkende medemensen. Het leek het einde ter tijden.
Verband: samenvattend

6. Nu koopt bijna niemand nog fidget spinners. Nu zoekt bijna niemand nog Pokémon.
Verbanden: vergelijkend

7. Het is typisch voor een hype. Het duurt maar kort.
Verband: toevoeging aan het laatste zinsdeel.

8. Veel mensen vinden iets leuk. Iedereen doet het.
Verbanden: voorwaardelijk

9. Iets blijft langere tijd leuk. Iets wordt alleen maar meer. Het wordt een trend genoemd.
Verband: opsommend en voorwaardelijk.

10. Een voorbeeld van een trend is gamen. Blijft Fortnite na Fifa en Minecraft nu jaren game nummer een?
Verbanden: tegenstellend

1. In klas 3 moeten veel leerlingen een lastige keuze maken. Ze kiezen een profiel. Ze maken een eerste keuze voor een vervolgopleiding.
Verband: redengevend en middel-doel

2. De laatste jaren kiezen steeds meer leerlingen voor een bétaprofiel. Een bétaprofiel geeft toegang tot meer opleidingen. Zonder bétapofiel vallen veel technische opleidingen af. Zonder Frans kun je wel gewoon Frans studeren.
Verbanden: redengevend, voorbeeldgevend en tegenstellend

3. Deze gang van zaken leidt tot kritiek van alphawetenschappers. Alphawetenschappers vrezen teruglopende aanmeldingen bij hun opleiden. Deze trend zou zich dan doorzetten.
Verband: toevoeging aan bijwoordelijke bepaling en voorwaardelijk

4. Alphawetenschappers zijn volgens deze alphawetenschappers nodig. Alphawetenschappers duiden technologische ontwikkelingen. Kunnen bétewetenschappers niet zelf over hun ontwikkelingen nadenken?
Verbanden: middel-doel en tegenstellend

5. Voor leerlingen uit klas 3 is deze wetenschappelijke discussie niet zo relevant. Zij moeten gewoon een profiel kiezen. Interesseren zij zich nu al in de toekomst van de wetenschap?
Verband: toevoeging aan de bijwoordelijke bepaling en voorwaardelijk.

6. Je kunt op verschillende manieren je keuze maken. Je kunt kijken naar je interessegebieden. Je kunt kijken naar vakken. Vakken gaan je makkelijk af. Je kunt kijken naar je toekomstmogelijkheden.
Verbanden: voorbeeldgevend, opsommend en toevoeging aan ‘vakken’

7. Je kunt kiezen voor een bétaprofiel. Je houdt meer keuzeopties over. Je vindt kunstvakken of talen gewoon leuker. Is dat niet zonde?
Verband: middel-doel, tegenstellend en voorwaardelijk.

8. Je vindt het leuk. Je vindt het niet leuk. Nederland en Engels volgt iedere leerling. Dit zijn kernvakken. Kernvakken volgt iedereen.
Verbanden: opsommend, tegenstellend, redengevend en toevoeging aan het naamwoordelijk gezegde.

9. Wiskunde is het derde kernvak. Wiskunde wordt door bijna iedereen gevolgd. Je kiest Cultuur & Maatschappij. Je kunt een extra taal of kunst- of maatschappijvak kiezen in plaats van wiskunde.
Verband: opsommend, voorwaardelijk en middel-doel

10. Er gebeurt nog zo veel in je leven. Deze keuze bepaalt niet je hele toekomst. Krijg dus geen last van keuzestress. Keuzestress is al een groot genoeg probleem in de maatschappij.
Verbanden: oorzaak-gevolg, concluderend en toevoeging aan lijdend voorwerp.

1. Lang geleden bestond de aarde uit maar één werelddeel. Het werelddeel heette Pangea. Pangea bestond op zijn beurt uit verschillende aardplaten. De tijd zijn werk. De aardplaten schoven uit elkaar.
Verband: toevoegingen aan ‘werelddeel’ en ‘aardplaten’, tegenstellend en oorzaak-gevolg.

2. De verschillende aardplaten vormden langzaamaan de werelddelen. Die werelddelen kennen we nu. De huidige namen kregen de werelddelen pas veel later. Sommige werelddelen moesten eerst nog worden ontdekt. Columbus ontdekte Amerika.
Verband: vergelijkend, tegenstellend, redengevend, voorbeeldgevend

3. Ontdekkingsreizigers als Columbus openden niet alleen handelsroutes en -relaties met de nieuwe werelden. Zij hadden de nieuwe werelden ontdekt. Zij startten koloniën. Koloniën starten ging niet zonder slag of stoot. Het Amerikaanse continent werd eeuwenlang geteisterd door burgeroorlogen.
Verband: toevoeging aan ‘de nieuwe werelden’, opsommend, tegenstellend, voorbeeldgevend

4. Nog altijd voeren mensen een strijd. Iets moet worden bepaald. Wie mag in welk werelddeel zijn? De huidige problemen tonen dit aan. De huidige problemen spelen rondom de grenzen van Europa.
Verband: middel-doel, toevoeging aan het onderwerp, voorbeeldgevend, toevoeging aan het onderwerp

5. Migranten uit veel verschillende landen proberen Europa te bereiken. Ze willen een betere toekomst opbouwen voor zichzelf. Ze willen een betere toekomst opbouwen voor hun familie. De toegang wordt hun in de meeste gevallen geweigerd. De situatie in eigen land is onveilig voor ze.
Verband: middel-doel, opsommend, tegenstellend, voorwaardelijk

6. Er is een probleem. Het is moeilijk. Je moet iets bepalen. Voor wie is de situatie in eigen land onveilig? Voor wie is de situatie in eigen land niet onveilig?
Verband: toevoeging aan het onderwerp, toevoeging aan het naamwoordelijk gezegde, toevoeging aan het lijdend voorwerp, opsommend.

7. Een goede oplossing voor dit probleem is er niet. Europese landen maken ruzie. Wie moet de migranten opnemen? De grenzen worden gesloten. Sommige vluchtelingen worden aan hun lot overgelaten. Sommige vluchtelingen dobberen rond op zee. Sommige vluchtelingen verdrinken uiteindelijk zelfs.
Verband: opsommend, toevoeging aan lijdend voorwerp, oorzaak-gevolg, opsommend, toevoegingen aan het onderwerp

8. Europa sluit nu deals met landen. Landen liggen in Afrika. Migranten worden in Afrika gehouden. De Afrikaanse landen gaan akkoord. De Afrikaanse landen ontvangen geld van Europa. De Afrikaanse landen kunnen voor economische vooruitgang zorgen.
Verband: toevoeging aan bijwoordelijke bepaling, middel-doel, opsommend, voorwaardelijk, middel-doel

9. De deals die worden gesloten zijn gunstig. Ze zorgen voor een win-win-situatie. De deals die worden gesloten zijn niet gunstig. Verschillende politici en mensenrechtenorganisaties zeggen iets. Mensenrechten worden geschonden. De asielcentra in Noord-Afrika zouden mensonterend zijn.
Verband: redengevend, tegenstellend, toevoeging aan het lijdend voorwerp, oorzaak-gevolg

10. Hadden al deze problemen voorkomen kunnen worden? Al deze problemen zullen voorlopig niet worden opgelost. De aardplaten waren nooit verschoven. De aardplaten hebben natuurlijk geen vrije wil. Pangea was gewoon Pangea gebleven.
Verband: toevoeging aan onderwerp, voorwaardelijk, toevoeging aan onderwerp, opsommend

Wat ging goed?

Ik weet welke stappen ik moet ondernemen om van enkelvoudige zinnen, samengestelde zinnen te maken.

Ja

Nee

Een beetje