Spelling C7, P7+8 (tussenklank + aan elkaar of los)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom H4E!

• Ga zitten volgens de plattegrond. 
• Pak je spullen erbij: laptop (Dagen van gras), etui en schrift
• Oortjes uit en in de tas

Nederlands havo 4

Deze les

• Dagen van gras
• Terugblik meervoudsvorming en verkleinwoorden
• Terugblik voorzetselgebruik
• C7, P7: Tussenklank in samenstellingen
  
• C7, P8: Aan elkaar of los?

Dagen van gras

Boek 1 

Te vinden op onlinebibliotheek.nl 

    of

Leen het papieren boek in de mediatheek

Noteer de meervoudsvormen:

• alinea
  
• basis
  
• cadeau
  
• party
  
• glas
  
• seismograaf
  
• industrie

Noteer het verkleinwoord:

• cake
• blad
• taxi
• schip
• chocola
• diner
• gsm

Terugblik

Noteer de meervoudsvormen:

• alinea - alinea's 
• basis - bases / basissen
• cadeau - cadeaus
• party - party's
• glas - glazen
• seismograaf - seismografen
• industrie - industrieën

Noteer het verkleinwoord:

• cake - cakeje
• blad - blaadje
• taxi - taxietje
• schip - scheepje
• chocola - chocolaatje
• diner - dinertje
• gsm - gsm'tje

Terugblik

zich schuldig maken

1. aan
2. voor
3. tegen
4. met

opgewassen zijn

1. aan
2. op
3. tegen
4. met

ontbloot zijn

1. aan
2. voor
3. tegen
4. van

ter beschikking stellen

1. op
2. voor
3. tegen
4. boven

gediend zijn

1. van
2. voor
3. tegen
4. naast

behept zijn

1. van
2. tegen
3. boven
4. met

wars zijn

1. van
2. tegen
3. aan
4. met

gebaat zijn

1. van
2. op
3. aan
4. met

Meervoudsvorming

De meeste Nederlandse woorden hebben een meervoud op -s of op -en.

• -s: als de uitspraak gelijk blijft

goeroes, televisies, logés, oevers, garages, chimpansees

• -'s: om uitspraakproblemen te voorkomen

        > bij afkortingen: vwo’ers, dvd’s, wc’tje

        > in woorden die eindigen op a, i, o, u, y,  (ik hou van ys): taxi’s, lama's 

maar: etuis, bureaus, displays

Maar: etuis, bureaus, milieus, jockeys, cowboys, essays; hier is geen uitspraakprobleem.

            

Meervoudsvorming

• -en: schrijf je aan het woord vast: klanten, paarden, wensen
  

woorden op -ie: 

- klemtoon op -ie → -ën: industrie – industrieën

- klemtoon niet op -ie →  -n; porie – poriën

Verkleinwoorden

Van veel zelfstandige naamwoorden kun je een verkleinwoord maken.

Dit zijn de regels voor de vorming van verkleinwoorden:

• kje, pje, tje erachter: cakeje, boompje, sprietje
• korte klanken worden soms lang: blaadje, lootje
• apostrof bij afkortingen en y: dvd'tje, A4'tje, buggy'tje, baby'tje
• dubbele klinker: lamaatje, autootje, reçuutje

maar: kiwietje, karbonaadje, slaatje, blaadje, jongetje etc.

speel af

C7: P7 + P8

Tussenklank in samenstellingen

Wat is een samenstelling?

Sommige woorden kun je gewoon aan elkaar plakken als je een nieuw woord wilt vormen. 

Bij andere moet je -s-, -e- of -en- tussen de woorden zetten.

Tussenklank

Wanneer gebruik je -en-?

• het eerste deel is een zelfst. nw én heeft alleen een mv op -en-: kattenspeeltje

Wanneer gebruik je -s-?

• je hoort een -s-: 

      dorpschef, want: dorpshuis

Tussenklank

Wanneer gebruik je -e-?

• eerste deel heeft geen mv: gerstenat
• van het eerste deel is er maar 1: zonnewijzer
• eerste deel heeft een mv op -s-: aspergesoep
• eerste deel heeft een mv op -s- of -n-: groentesap
  
• eerste deel is geen zelfst. nw.: rodekool
• eerste deel versterkt een bijv. nw.: apetrots
• geen 'woord': elleboog
  

Opdracht

Maken:

• C7, P7: opdr. 1 t/m 5

Moeilijk? Oefen met opdr. 6 t/m 9

Samenstelling

Samenstellingen schrijf je in het Nederlands in het algemeen aan elkaar. Soms komt er een liggend streepje tussen de delen.

Welke woorden schrijf je aan elkaar?

• samenstellingen van twee of drie woorden: vakantiehuis, indiensttreding
• getallen tot duizend (in letters) en samenstellingen met honderd en duizend: zeshonderdvijftig

      Maar: tien miljoen, drie miljard

 

Samenstelling

Welke woorden schrijf je aan elkaar?

• combinaties van een voorzetsel en een bijwoord: dichtbij
• combinaties van of twee voorzetsels: voorin, achterop
• voornaamwoordelijke bijwoorden; die bestaan uit er, hier, daar, waar + voorzetsel:  waarvoor, daartegenover

 

Samenstelling

Kortom:

• meerdere woorden samengevoegd
  
• tot en met drie woorden aan elkaar
• koppelteken nodig bij: klinkerbotsing, onoverzichtelijkheid

huis-aan-huisbladen, koffieapparaat, televisiekijken, rente-inkomen, diploma-uitreiking, tostiapparaat, anti-aanbaklaag

Opdracht

Maken:

• C7, P7: opdr. 1 t/m 5
• C7, P8: opdr. 1 t/m 4

Moeilijk? Oefen met:

C7: opdr. 6 t/m 9

C8: opdr. 6B, 7B

Huiswerk

Donderdag 3 oktober:

• C7, P7: opdr. 1 t/m 5
  
• C7, P8: opdr. 1 t/m 4