YH4-TH4 -BS1

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4

BS1 

Indeling van de

levende natuur.

Leerdoelen Bs1:

1. Je hebt een algemeen inzicht in het ontstaan van leven op aarde;
2. Je kunt onderscheid maken in anorganische en organische stoffen;
3. Je kunt onderscheid maken tussen autotrofe en heterotrofe organismen;
4. Je kunt willekeurige organismen indelen in domeinen en rijken;
5. Je kunt organismen indelen a.d.h.v. hun celkenmerken

Begrippen BS1

biodiversiteit, 

domeinen (bacteriën; archaea; eukaryoten), 

kenmerken, 

organische stoffen, anorganische stoffen, 

autotroof (cyanobacteriën), heterotroof,

prokaryoten, eukaryoten, 

binaire naamgeving: geslachtsnaam, soortaanduiding,

geslacht.

Hoe denk je dat de wereld is ontstaan?

1. De wereld is gemaakt door god in 7 dagen.
2. Door toeval in miljarden jaren: evolutie.
3. Een grotere macht heeft de evolutie in gang gezet.
4. Op een andere manier.

Evolutie 

Van Dale woordenboek: 

Hoeveel jaar geleden ongeveer is het eerste leven op aarde ontstaan?

1. 4,6 miljard jaar geleden
2. 3,8 miljard jaar geleden
3. 670 miljoen jaar geleden
4. 5 miljoen jaar geleden

Filmpje aarde in 24 uur

Let op de volgorde:

• ontstaat eerst het zeeleven of het land leven?
  
• wanneer ontstaat de mens? 
  

Geologische tijdsschaal (BINAS 94A)

De aarde ontstond ong. 4,6 * 10⁹ jaar geleden (jgl)

 

Eerste eencellige organismen ontstonden ong. 3,8 * 10⁹ jgl in het PRECAMBIUM

Eerste meercellige organismen ontstonden ong. 670 * 10⁶ jgl

Eerste landplanten: ong. 400 * 10⁶ jgl in DEVOON

Eerste vaatplanten: ong. 350 * 10⁶ jgl

Eerste dinosauriers (reptielen): ong. 250 * 10⁶ jgl in het MESOZOICUM (Trias, Jura en Krijt)

Massa-extinctie dinosauriers: 65 * 10⁶ jgl; start CENOZOICUM, zoogdieren worden dominant

Eerste mensachtigen: ong 5 * 10⁶ jgl

Biodiversiteit: domeinen

biodiversiteit -> verscheidenheid aan organismen

drie domeinen ->

Cel kenmerken

organisch <-> anorganisch

Anorganische stoffen zijn:

• klein en eenvoudig gebouwd
• bestaan maar uit een paar atoomsoorten
• belangrijkste voorbeelden: O₂, CO₂, H₂O, NO^3-, N₂ etc

Organische stoffen zijn:

• ingewikkelder van bouw
• bestaan ten miste uit C, H en (meestal) O atomen (vaak N en/of P en soms S en andere soorten)
• zijn door organismen geproduceerd 
• belangrijkste voorbeelden: glucose, zetmeel, aminozuren, eiwitten, DNA/RNA, chlorofyl

Autotroof <-> heterotroof

autotroof.      -> zelfvoedend

                           -> planten, cyanobacteriën -> fotosynthese 

 heterotroof -> een ander nodig hebben voor voedsel

                           -> meeste schimmels, dieren, bacteriën, archaea

Wat is geen organische stof?

1. C​6​​H​12​​O​6​​
2. H​2​​O
3. C​18​​H​32​​O​2​​
4. C​2​​H​5​​NO​2​​

Welk(e) rijk(en) hebben een celkern?

1. planten, dieren, schimmels en bacterien.
2. dieren, schimmels en bacterien.
3. planten en dieren
4. planten, dieren en schimmels

Welk(e) rijk(en) hebben geen celwand?

1. Schimmels
2. Dieren en schimmels
3. Dieren
4. Bacterien

Welke kenmerken horen bij de schimmels?

1. Geen celkern, wel celwand, heterotroof
2. Wel celkern, geen celwand, autotroof
3. Wel celkern, wel celwand, autotroof
4. Wel celkern, wel celwand, heterotroof

Welke stoffen zijn anorganisch? en welke zijn anorganisch?

Sleep de moleculen naar de juiste categorie.

anorganische moleculen

organische moleculen

water

glucose

zetmeel

zuurstof

aminozuur

eiwit

CO2

nitraat

DNA

stikstof (N2)

RNA

bladgroen/chlorofyl

Van levenloos naar leven: zelforganisatie

anorganische stof

organische

 stof

prokaryote cel

energie

energie

Zelforganisatie: ontstaan van nieuwe eenheden waarbij nieuwe eigenschappen ontstaan op een hoger organisatieniveau (emergente eigenschap)

Waarom zullen er eerst planten op land zijn gaan leven en pas daarna dieren?

Van prokaryoot naar eukaryoot:

endosymbiosetheorie (BINAS 94C)

weer een voorbeeld van zelforganisatie

Taxon / taxa

indelingseenheid die gezamenlijk een groep vormen

Indeling in rijken

op basis van celmorfologie

achterhaald en niet meer actueel

Indeling in domeinen

op basis van celmorfologie en moleculaire homologie

moderner maar omstreden

Biodiversiteit

Verscheidenheid in leven op aarde

Steeds groter naarmate aarde zich verder ontwikkelde boom van het leven

Taxonomie

Systematisch orderen van organismen op basis van uiterlijke overeenkomsten en moleculaire homologie

BS1: taxonomie (indelingsbiologie)

taxon (meervoud taxa)

indelingsrang

binaire naamgeving

Genusnaam soortnaam

vb Canis lupus (wolf)

genusnaam met hoofdletter

soortaanduiding met kleine letter (schuingedrukt/italic)

Er is sprake van verwantschap bij zelfde Genusnaam

Zet op volgorde van groot naar klein

Familie

Stam

Orde

Geslacht

Klasse

Rijk

Domein

Soort

Welk celtype hoort bij welk domein/rijk?

prokaryota

funghi 

(schimmels)

animalia

(dieren)

plantae

(planten)

Wat is de Latijnse naam voor het vogelbekdier?

1. Pandion Haliaetus
2. phascolarctos Cinereus
3. equus quagga
4. Ornithorhynchus anatinus

in afwezigheid van zuurstof

maakt organische stof uit anorganische stof

cellen van dit organisme hebben (echte) celkernen

cellen van dit organisme hebben geen celkernen

in aanwezigheid van zuurstof

organismen die organische stof maken uit andere organische stof

autotroof

prokaryoot

anaeroob

eukaryoot

aeroob

heterotroof

Welke twee organellen zijn volgens de endosymbiose theorie onderdeel gaan uitmaken van eukaryote cellen?

Twee binomiale namen van organismen zijn:

Trifolium repens
Trifolium pratense

Trifolium is....

1. de genusnaam (geslachtsnaam)
2. de soortnaam

Twee binomiale namen van organismen zijn:

Pinus sylvestris
Angelica sylvestris

Er is...

1. wel sprake van verwantschap
2. geen sprake van verwantschap

Leerdoelen

1. Je hebt een algemeen inzicht in het ontstaan van leven op aarde;
2. Je kunt onderscheid maken in anorganische en organische stoffen;
3. Je kunt onderscheid maken tussen autotrofe en heterotrofe organismen;
4. Je kunt willekeurige organismen indelen in domeinen en rijken;
5. Je kunt organismen indelen a.d.h.v. hun celkenmerken

Huiswerk

Maak van bvj BS1 (opdracht 1-11)