Renaissance: schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Wat weet je over de Renaissance?

Zet de perioden in chronologische volgorde

19e eeuw

Middeleeuwen

Renaissance

Klassieke oudheid

Renaissance betekent

1. Vervormen
2. Verbeteren
3. Wedergeboorte
4. Terug naar de dood

In de Renaissance maken kunstenaars schilderijen met

1. Mythologische verhalen
2. Stilleven
3. Bijbelse verhalen
4. Portretten

Michelangelo is een

1. Schilder
2. Beeldhouwer
3. Architect
4. Dichter

In de Renaissance zijn kunstwerken gemaakt die
...
zijn dan de kunstwerken uit de klassieke oudheid

1. precies hetzelfde
2. eenvoudiger
3. verder ontwikkeld
4. abstracter

In de Renaissance worden schilderijen gemaakt die er realistischer uitzien, dankzij:

Kernpunten

• Geloof versus Ratio (het verstand), de verlichting
• Humanisme/ individualisme
  
• Onderwerpen: Bijbelse verhalen, Klassieke mythologie, Portretten
  
• Harmonie = schoonheid
  
• Geometrie: ideale verhoudingen en gulden snede
  
• Opdrachtgever: Kerk, adel en burger (voor status, vermaak, religie en wetenschap)
  
• Ontdekkingsreizen

Belangrijke kunstenaars

• Botticelli
  
• Leonardo da Vinci
  
• Rafaël
  
• Michelangelo
  
• Palladio
  

Kernpunten

De mecenas

De Medici

Kunstacademie van Vasari

Signeren

Alleskunners/ 

Homo universalis

TIJDSGEEST:

ontdekkingsreizen

handel

pest

ONDERWERPEN:

bijbelse verhalen

klassieke mythologie

portretten

Leonardo da VInci  1452-1519 

Vitruviusman ±1490

Nav schrift De Architectura van Romeinse architect Vitruvius

Leonardo da VInci  1452-1519 

Studie van schouder en nek ±1509

WETENSCHAP EN RATIO

gulden snede

verhoudingen

anatomie

geometrie

Filippo Brunelleschi  1377-1446

 Linear Perspective ±1420

RUIMTE

lijnperspectief

horizon

verdwijnpunt 

vluchtlijnen

RUIMTE

atmosferisch perspectief

toonovergang

vervaging

sfumato

Leonardo da Vinci  1452-1519

Mona Lisa, 1505

GRAFISCHE TECHNIEKEN

reproductie

Albrecht Dürer 1471-1528

Four horsemen 1498

Houtsnede

Albrecht Dürer 1471-1528

Adam and Eve 1504 

Gravure

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Bestudeer de lijnen van het gebouw

Bestudeer de kleuren en tonen van de bergen

Bestudeer de bomen

Bestudeer licht en schaduwwerking

Bestudeer de voeten en de gezichten

Bestudeer de vorm van de nimbus

Bestudeer wat binnen/ buiten het kader valt

Bestudeer de gezichtsuitdrukkingen

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Bestudeer de houding en anatomie

Bekijk het Fresco van Masaccio.
Hoe is ruimte gesuggereerd?

Atmosferisch perspectief

Lijnperspectief

Afsnijding

Anatomie

Voorgrond

Plasticiteit

Voor groot, klein achter

Slagschaduw

Ellips

Beeldhouwkunst

   Renaissance

Beeldhouwkunst Renaissance in het kort

• Beeldhouwen is tijdrovend werk, daarom prijzig
• Extra duur door materialen: marmer/brons (adel, kerk, rijke burgers zijn opdrachtgevers)
• Invloed klassieke oudheid: menselijke figuur centraal, naakt, schoonheid, anatomische correctheid, geïdealiseerde weergave, contrapposto.
• Beelden zijn vrijstaand en driedimensionaal. 
• Ook reliëfs: zie volgende slide

L.Ghiberti: Paradijsdeuren, ca. 1452

1e grote vrijstaande ruiterstandbeeld sinds de klassieke oudheid

Wetenschap + technische uitvindingen maken het mogelijk om weer (!) grote beelden in één keer te gieten.

In Middeleeuwen is alleen het verhaal belangrijk, in Renaissance komt naturalisme daarbij (natuurgetrouw weergeven).

Donatello: Gattamelata, 1453

Hoe zie je dat het David is?

Renaissancebeeld naar klassiek voorbeeld. Kenmerken:

• Neutrale gelaatsuitdrukking
• Contrapposto
• Anatomisch correct (naturalistisch)
• Naakt
• Brons (in ME geen brons!)

David, Verrochio, 1473-1475

David, Donatello, 1440

Zijn attribuut: zwaard en hoofd van Goliath. (In het bijbelverhaal verslaat de jonge David de reus Goliath met alleen een steentje en een slinger).

Michelangelo: David, 1504

4,19 meter hoog!

• Waarom is dit klassiek?

• Wat kun je zeggen over de proporties? Kijk goed!

(klik op vraagteken voor het antwoord)

Hoog Renaissance

Zie kenmerken vorige slide. 

Proporties: hoofd en handen net iets te groot --> doet Michelangelo bewust om de aandacht op die lichaamsdelen te vestigen.

Even terug naar de Middeleeuwen

Piëta: Maria beweent Christus die net van het kruis is gehaald. 

Hoog Renaissance

Jezus is een echte man, Maria iets groter gemaakt

Maria's benen helemaal uit elkaar kan natuurlijk niet, heel veel plooien zodat het niet opvalt!

Anatomie = natuurgetrouw (vergelijk met vorige slide)

Michelangelo: Piëta, 1499

Kenmerken Renaissance beeldhouwkunst

• Religieuze en klassieke onderwerpen
  
• Geïdealiseerd naakt
  
• Contrapposto houding
  
• Anatomische correctheid en perspectief
  
• Harmonie en symmetrie
  
• Driehoekscompositie

                                      Maniërisme in beeldhouwkunst

Heel lange baard

Heel erg gespierd voor iemand die niets doet op het moment

Heel veel plooien

Hij kijkt heel erg boos

Michelangelo: Graf Julius, 1545

Grafkapel Florence, de Medici

Perfecte symmetrie

Personicifatie: dag, nacht, ochtend en avond--> typisch Klassieke Oudheid

Vrouw van de nacht is enorm gespierd

Maniërisme ook zeer aanwezig bij tepels, buikspieren en nek

Cellini: Perseus, 1545

Maniëristen zijn vooral navolgers Michelangelo

Overgang naar beeldhouwkunst barok

Giambologna: Sabijnse maagdenroof, ca. 1583

'Figura serpentina' 

Maniërisme (ook in de schilderkunst)

• Men wil opvallen door groot technisch meesterschap
• Voorkeur speciale effecten + negeren bestaande regels in kleurgebruik en compositie
• Bewust incorrecte verhoudingen 
• Overdrijven / uitvergroten

Parmigianino: Madonna met de lange hals, 1535

Griekse Tempel

Fries

Voetstuk

Kapiteel

Timpaan

Schacht

Architraaf

Architraafbouw

Boogbouw 

Renaissance - architectuur

wedergeboorte van de klassieke architectuur

Kenmerken Renaissance bouwkunst

- rondbogen (als in de vroege middeleeuwen)

- muren zijn dragend en afsluitend

- door een zware kroonlijst was het dak nauwelijks zichtbaar.

- vlakke casetteplafonds, tongewelven of koepelruimtes, koepels soms met dubbele 'schil'.

Kenmerken Renaissance bouwkunst - vervolg

kenmerken renaissancebouwkunst

klassieke bouwelementen:

- zuilen en pilasters (naar (laat-)klassiek voorbeeld)

- fronton, pilasters of halfzuilen als omlijsting van vensters, deuren en muurnissen.

- in portalen werd het triomfboogmotief toegepast. 

De zuilenorden Dorisch, lonisch, Corintisch en Toscaans (met gladde zuilschacht) werden door elkaar toegepast. In hoge muren werden de drie zuilenorden boven elkaar gebruikt, telkens door een horizontale lijst gescheiden.

- opbouw van de gevel volgens het principe van de opbouw van de zuil (basement-schacht-kapiteel)

 

Kenmerken Renaissance bouwkunst - vervolg

streven naar harmonie:

- symmetrie 

- toepassing van modulen en de gulden snede

- compacte bouwvolumes (cylinder, kubus en halve bol), eenvoudig herkenbare vormen. 

- centraalbouw, voorkeur voor overzichtelijke ruimtes, de schoonheid van het gebouw was belangrijker dan het praktische gebruik.

- horizontaal en verticaal in evenwicht, evenwichtige verhoudingen tussen hoogte, breedte en diepte volgens de richtlijnen van Vitruvius:

    - verticale accenten met vlakke pilasters.

    - horizontale accenten door opbouw in drie lagen, de onderste laag met grote, ruwe rusticastenen.

Soorten gebouwen

Palazzo's

Kerken

Villa's

Torens (florence)