1 vmbo-kgt thema 5.3 Waarneming en gedrag: Oren en ogen

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 1

Thema 5 Waarneming en gedrag

5.3 Oren en ogen

wat gaan we vandaag doen?

herhalen vorige les: 5.2 De huid

leerdoelen vandaag

nieuwe theorie: 5.3 Oren en ogen

zelf aan de slag

herhalen leerdoelen

herhaling: noem 2 taken die de huid heeft?

herhaling: Wat is geen zintuig.

1. Horen
2. Zien
3. Voelen
4. Praten

herhaling: In de hoornlaag worden nieuwe cellen gemaakt

1. juist
2. niet juist

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kan je de delen van het oor benoemen met hun functie.

- kan je de bouw en werking van het oog beschrijven.

Inleiding

Bij oren denk je misschien alleen aan de oorschelpen.

Maar een groot deel van de oren ligt in je hoofd.

De ogen liggen goed beschermd in de oogkassen.

5.3 Oren en ogen

In de oren liggen de gehoorzintuigen.

Met je gehoorzintuigen neem je geluid waar.

Geluid bestaat uit trillingen van de lucht.

De oorschelp vangt deze trillingen op.

Daarna gaan de trillingen de gehoorgang in.

5.3 Oren en ogen

5.3 Oren en ogen

oorschelp: vangt geluiden op

de geluiden gaan via de gehoorgang naar het trommelvlies

het trommelvlies gaat vervolgens trillen

in de gehoorgang liggen oorsmeerkliertjes die oorsmeer maken; dit houdt het trommelvlies soepel

5.3 Oren en ogen

Achter het trommelvlies bevindt zich de trommelholte.

In de trommelholte zitten de gehoorbeentjes.

Het trommelvlies brengt de gehoorbeentjes in trilling.

De gehoorbeentjes geven de trillingen door aan het slakkenhuis.

5.3 Oren en ogen

In het slakkenhuis liggen gehoorzintuigcellen.

Hierin worden impulsen gemaakt onder invloed van de geluidstrillingen.

Deze impulsen gaan via je gehoorzenuw naar je hersenen

5.3 Oren en ogen

5.3 Oren en ogen

De weg die geluid maakt:

oorschelp -> gehoorgang -> trommelvlies -> gehoorbeentjes -> slakkenhuis met gehoorzintuigcellen -> gehoorzenuw

5.3 Oren en ogen

buis van Eustachius

- verbindt de trommelholte met de keelholte

- bij slikken en gapen gaat deze buis open: hierdoor kan er lucht van de trommelholte naar de keelholte gaan en omgekeerd

5.3 Oren en ogen

Het oog: binnenkant

Oogspieren - draaien het oog in de richting waarin je kijkt

1

Glasachtig lichaam - houdt het netvlies op zijn plaats

2

Harde oogvlies - stevig, geeft bescherming

3

Hoornvlies - voortzetting van harde oogvlies aan de voorkant (dus bescherming)

4

Vaatvlies - bevat veel bloedvaten

5

Netvlies - bevat zintuigcellen die licht waarnemen; in de zintuigcellen ontstaan dan impulsen

6

Pupil - opening in de iris, regelt de hoeveelheid licht dat door het oog komt

8

iris - voortzetting van het vaatvlies aan de voorkant (is gekleurd)

9

Gele vlek - plaats in het centrum van het netvlies. Hiermee kun je het scherpst zien. 

10

Blinde vlek - hier verlaat de oogzenuw het oog, bevat geen zintuigcellen

11

Oogzenuw - brengt/ geleidt impulsen van het netvlies naar de hersenen

12

Lens - achter de iris en pupil, zorgt ervoor dat je scherp kunt zien

7

Zorg dat de juiste onderdelen van de buitenkant van het oog op de juiste plek komen te staan.

Bovenste ooglid

Bovenste ooglid: beschermt het oog tegen uitdroging, fel licht en voorwerpen die niet in het oog horen.

Oogwit

Oogwit: ookwel het harde oogrok genoemd, biedt stevigheid aan het oog.

Pupil

Pupil: kan groter en kleiner worden door spiertjes in de iris. Hierdoor wordt de hoeveelheid licht die het oog binnenkomt geregeld.

Wimpers

Wimpers, zorgen ervoor dat stofdeeltjes en zweet niet je ogen in komt.

Onderste ooglid

Onderste ooglid: beschermt het oog tegen uitdroging, fel licht en voorwerpen die niet in het oog horen.

Traanbuis

Traanbuis: deze buis voert het traanvocht af naar de neusholte.

Wenkbrauw

Wenkbrauw: zorgt ervoor dat zweet, vuil en andere deeltjes niet het oog in komen.

Iris

Iris: door pigment wordt de kleur van de iris bepaald. Ook zorgen de spiertjes van de iris dat de pupil groter en kleiner kan worden.

5.3 Oren en ogen

bescherming van het oog:

- wenkbrauwen: zorgen ervoor dat het zweet niet in je ogen loopt

- oogleden: beschermen de ogen tegen vliegjes en stof

- wimpers: beschermen de ogen tegen vuil en tegen te fel licht

5.3 Oren en ogen

- de traanklieren maken traanvocht: tegen uitdroging en zorgt voor wegspoelen van stofjes uit het oog

- het traanvocht wordt afgevoerd naar de neusholte via traanbuizen

5.3 Oren en ogen

buitenkant van het oog:

- harde oogvlies: witte gedeelte van de oogbol: beschermt het binnenste van het oog.

- iris/regenboogvlies: gekleurde gedeelte van de oogbol, kan verschillende kleuren hebben

- pupil: opening in de iris: hierdoor dringt het licht het oog binnen

- hoornvlies: ligt over de iris en de pupil heen

Aan het harde oogvlies zitten oogspieren vast.

De oogspieren draaien de ogen in de richting waar je kijkt.

De oogbol is voor het grootste gedeelte gevuld met een gelei: het glasachtig lichaam.

Achter de iris en de pupil bevindt zich de lens. De lens zorgt ervoor dat je scherp ziet.

De wand van het oog bestaat uit 3 lagen:

- harde oogvlies (buitenste laag)

- vaatvlies (bevat veel bloedvaten)

- netvlies (hierin liggen de zintuigcellen)

In de zintuigcellen in het netvlies ontstaan impulsen. Deze impulsen gaan via de oogzenuw naar de hersenen.

In het netvlies, recht tegenover de pupil, ligt de gele vlek. Met de zintuigcellen in de gele vlek kun je het scherpst zien. Als je naar iets kijkt, komen de lichtstralen vooral op de gele vlek.

De plaats in het netvlies waar de oogzenuw het oog verlaat, heet de blinde vlek. In de blinde vlek liggen geen zintuigcellen.

Wat is de functie van het netvlies?

1. Het geeft bescherming aan het oog
2. Het vangt lichtprikkels op en zet deze om in impulsen
3. Het geleidt de impulsen naar de hersenen
4. Hierdoor lopen de bloedvaten van het oog

Hoe heet het witte deel van je oog?

1. Harde oogvlies
2. Hoornvlies
3. Iris
4. Pupil

BELANGRIJK!!!

De weg van het licht:

hoornvlies --> pupil --> lens --> glasachtig lichaam --> netvlies

In de zintuigcellen van het netvlies ontstaan impulsen. De impulsen gaan via de oogzenuw naar de hersenen. In de hersenen word je je bewust van wat je ziet.

Lichtstralen komen je oog binnen door de lens. De lens zorgt ervoor dat de lichtstralen precies op de gele vlek van het netvlies vallen. Je ziet dan scherp.

De lens keert het beeld ook om, maar dat wordt 'rechtgezet' door de hersenen.

5.3 Oren en ogen

Bij sommige mensen werkt de ooglens niet goed. De lichtstralen komen dan niet precies op het netvlies terecht, maar ervoor of erachter. Je ziet dan niet scherp.

Je kan bijziend of verziend zijn.

Als je bijziend bent, kun je alleen dichtbij scherp zijn.

Als je verziend bent, kun je alleen in de verte goed zien.

5.3 Oren en ogen

Slechtziendheid kan worden gecorrigeerd met een bril of contactlenzen.

Iemand die bijziend is, kan in de verte niet scherp zien. Hij krijgt dan een bril met holle lenzen.

Iemand die verziend is, kan dichtbij niet scherp zien. Bij verziendheid krijg je een bril met bolle lenzen.

VRAGEN??

zelf aan de slag

5.3 Oren en ogen: lees de tekst en maak de opdrachten

opdracht 1 t/m 8 

test jezelf

(vanaf blz. 96)

exit ticket: Op welke plek in het gehoor worden prikkels omgezet in impulsen?

Noem eens 5 zintuigen

exit ticket: Wat is de functie van de buis van Eustachius?

1. Het transporteren van voedsel naar de maag
2. Het verbinden van het middenoor met de keelholte
3. Het reguleren van de lichaamstemperatuur
4. Het produceren van speeksel