Feit of fabel: ontmasker de Wetenschap!

• NCZ
• Secundair onderwijs

Feit of fabel: ontmasker de Wetenschap!

Stel je voor...

Je hebt een vriendin met heel erge hoofdpijn en ze besluit een alternatieve 'detox'-therapie te proberen omdat ze op tiktok had gezien dat dit dé oplossing zou zijn. Wat zou jouw reactie zijn?

Reactie?

Lesdoelen

• Leerlingen kunnen het verschil tussen wetenschap en pseudowetenschap herkennen.
• Leerlingen beseffen dat wetenschappelijke methodes (zoals dubbelblind onderzoek) betrouwbare kennis opleveren.
• Leerlingen begrijpen de risico's van pseudowetenschap en de noodzaak om kritisch te zijn bij het toekennen van financiële middelen vanuit de overheid..

Procesdoelen

Thema: wetenschap

procesdoel autonomie

Klasgesprek

• Wat weten jullie al over wetenschap?
• Wat is wetenschap volgens jullie?
• Kennen jullie enkele voorbeelden van wetenschappelijke ontdekkingen of technologieën die ons leven beter maken?

Wetenschap

Wetenschap is een systematisch proces is om kennis te vergaren, gebaseerd op waarneming, experimenten en logisch redeneren. Wetenschap is testbaar, herhaalbaar en maakt gebruik van de wetenschappelijke methode (waaronder hypothesevorming, experimenteren en analyseren).

Voorbeelden = ontwikkeling van antibiotica, ruimtereizen, vaccinaties,...

pseudowetenschappen/
voorbeelden?

pseudowetenschappen

 Pseudowetenschap omvat beweringen of praktijken die worden gepresenteerd als wetenschappelijk, maar die niet voldoen aan de wetenschappelijke methodologie en criteria. Deze zijn vaak niet testbaar, gebaseerd op anekdotes of onjuiste logica en zijn meestal niet herhaalbaar.

Voorbeelden pseudowetenschappen

• Homeopathie: behandelingen die geen werkzame stof bevatten en waarvan herhaaldelijk is aangetoond dat ze niet effectiever zijn dan een placebo.

• Astrologie: het idee dat de stand van sterren en planeten iemands leven beïnvloedt, zonder bewijs dat dit wetenschappelijk te onderbouwen is.

Oefening: wetenschap of pseudowetenschap?

Kaarten sorteren volgens categorie: wetenschap of pseudowetenschap?

Bespreking

Leg je keuze uit. 

Iedereen hiermee eens?

2 belangrijke kenmerken van wetenschappelijk onderzoek

• dubbelblind onderzoek
• peer review 

dubbelblind onderzoek

• "Een dubbelblind onderzoek is een methode in wetenschappelijk onderzoek waarbij zowel de deelnemers als de onderzoekers niet weten wie de echte behandeling krijgt en wie een placebo."
• "Deze aanpak voorkomt beïnvloeding (bias) door verwachtingen. Hierdoor zijn de resultaten betrouwbaarder en objectiever."
• "Het is de gouden standaard in medisch onderzoek om te bepalen of een behandeling echt werkt."

dubbelblind onderzoek

• "Door zowel deelnemers als onderzoekers ‘blind’ te houden, wordt het placebo-effect verminderd. Mensen kunnen zich beter voelen, zelfs zonder werkzame stof, gewoon omdat ze denken dat ze behandeld worden."
• "Dubbelblind onderzoek helpt ook om de resultaten niet te beïnvloeden door de verwachtingen van de onderzoekers (bijv. subtiele hints of gedrag)."
• "Op deze manier kunnen wetenschappers met zekerheid zeggen of een behandeling écht effectief is."

Actueel voorbeeld: vaccinatie

• Waarom laten sommige mensen zich niet vaccineren? 
• Welke beweringen zijn jullie al tegengekomen over vaccins? 
• Casus autisme en vaccinatie
• Casus vaccinatie en Covid-19

Casus vaccins en covid-19

Eerst het slechte nieuws: het COVID-19 vaccin van AstraZeneca en Oxford University heeft gevaarlijke nevenwerkingen. Het bedrijf heeft bij de ontwikkeling gebruik gemaakt van een adenovirus dat voorkomt bij chimpansees. Dat heeft drastische, onvoorziene gevolgen: mensen die gevaccineerd worden, veranderen langzaam in apen. Ze krijgen een pels en gaan op een chimpansee gelijken. Erger nog: ze wòrden chimpansees.

Welke gevolgen hebben zulke uitspraken?

Zoek de mogelijke gevolgen van fake news rond vaccins op.

Welke gevolgen?

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/12/02/we-gaan-allemaal-veranderen-in-chimpansees-vijf-mythes-over-v/?fbclid=IwAR1eHzkqAEqH-BULrqwSVK0UwL_jC5sYNqtRFABsRXzp3NQyMB_Y903A1rs

Gevaren van pseudowetenschap

• Mensen die dure alternatieve behandelingen proberen zonder bewezen effect lopen risico's en geven geld uit aan iets zonder waarde.
• Weigeren van bewezen behandelingen (zoals chemotherapie) in ruil voor pseudowetenschappelijke alternatieven kan levensbedreigende gevolgen hebben.

Klasgesprek

• Hoeveel geld denken jullie dat de overheid aan gezondheidszorg uitgeeft (jaarlijks)?
• Moeten we dat uitgeven aan onbewezen behandelingen?

Wat is het verschil tussen wetenschap en pseudowetenschap?

Hoe kan je zelf herkennen of iets wetenschappelijk of pseudowetenschappelijk is?

Heb je zelf nog een voorbeeld dat je wil onderzoeken of het wetenschappelijk of pseudowetenschappelijk is?

www.universiteitvanvlaanderen.be