3.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

 §3.3 Europa en de wereld

3.3 

Lesdoel;

Aan het einde van de les weet je

- hoe de handel tussen alle werelddelen groeide in de 17e eeuw.

- hoe Europeanen activiteiten in Azië en Oost-Afrika uitbreidden.

Herhaling 3.2 'Nederland en Europa'
Amsterdam werd een stapelmarkt van geheel Europa.
Leg uit dat dit goed paste bij het kapitalisme.

Herhaling 3.2 'Nederland en Europa'
1672 wordt het Rampjaar genoemd omdat:

1. De Nederlanden Amsterdam verloren als stapelmarkt van de wereld.
2. de Nederlanden werden aangevallen door Frankrijk, Engeland, Keulen en Münster.
3. De Nederlanden werden aangevallen door Duitsland, Rusland en Italië.
4. De Nederlanden de godsdienstige oorlog tegen de Rooms-Katholieke kerk leken te verliezen.

Specerijen

• Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, medicijn.

• Groeit alleen in Zuidoost-Azië.

• Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.

Herken jij deze VOC producten?

Koffie

Gember

Foelie

Kruidnagel

Nootmustkaat

kaneel

Peper

Op welke plek werden al deze specerijen geruild en verhandeld?

1. De stapelmarkt
2. In Azië
3. De Rotterdamse haven
4. Aan boord van de schepen van de VOC

Eerste Nederlanders in Azië

• Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederlander in Oost-Indië aan
  

• Opbrengst net voldoende om de kosten eruit te krijgen, vooral door verkeerde ruilmiddelen.

• Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop is bewezen

Nieuw probleem!

• Steeds meer Nederlandse bedrijven (compagnieën) gaan naar Indië varen.

• Hierdoor ontstaat veel concurrentie tussen Nederlanders onderling

• De prijs van de specerijen daalt hierdoor snel, de winst dus ook

Verenigde Oostindische Compagnie (1602)

• Nederlandse regering (Staten-Generaal) grijpt in.

• Compagnieën moeten samengaan in één bedrijf.

• Hierdoor gaan ze concurrentie tegen en kunnen de winsten ook gebruikt worden in de oorlog tegen Spanje

De VOC (verenigde Oost-Indische Compagnie)

• Gericht op de handel in Zuidoost-Azië; handel in specerijen.

• De VOC krijgt het monopolie (alleenrecht) op de handel met Zuidoost-Azië.
  

• Ook bevoegdheden om oorlog te voeren en verdragen sluiten in naam van de staat.
  

Waar had de VOC een monopolie op?

1. De handel in specerijen
2. De handel in slaven
3. De handel met Zuidoost-Azië
4. De handel met Indonesië

Hoe?

• Uitschakelen van concurrenten

• Bouwen van handelposten

• Contracten met inheemse vorsten

• Opbouwen van handelsnetwerk in Azië

• Indien nodig: veel geweld

VOC

2000 Schepen en 30.000 man personeel

Eerste multinational van de wereld

Wat maakte de VOC zo ontzettend rijk en machtig?

1. Alle schepen met soldaten
2. Ze waren het snelst bij Azië
3. De handel in kruiden en specerijen
4. De hulp van het Nederlandse leger

Welk begrip past het beste bij de bron?

1. Concurrentie
2. Factorij
3. Gouverneur-generaal
4. Monopolie

Jan Pieterszoon Coen

• Berucht vanwege het gebruik van geweld

• Vermoorden of verbannen van de bevolking van de Banda-eilanden

• Hongitochten, speciale strafexpedities om smokkelen tegen te gaan

1

2

3

4

De Portugezen handelden in specerijen in Europa

Nederlanders wilden een eigen route naar Indië

De VOC werd opgericht en werd erg machtig, het werd een multinational

De route leidde tot wildgroei aan handelaren

Atlas Major

1662

Joan Blaeu brengt een grote hoeveelheid kaarten

en tekeningen uit, gebundeld in een serie boeken: de Atlas Major

Atlas Major

De atlas werd door rijke burgers, edelen en vorsten gekocht als pronkstuk.

lokaal bestuur VOC

• Eerst factorijen (handelsposten), later kolonisatie.

• VOC wordt bestuurd door een gouverneur-generaal; bijv. Jan Pieterszoon Coen stichter Batavia.

• Meewerken en anders dwang: Genocide Ambon.
  

De WIC Opgericht in 1621

1) Slavenhandel

• Driehoekshandel (Trans-Atlantische slavernijhandel)

• Ruim 600.000 slaven verhandeld naar Amerika > werken op de plantages.

2) Kaapvaart

• Zuid- Amerika is rijk aan zilver en goud.
• Nederlandse schepen kapen de transport schepen van Spanje en Portugal.
  

This video is no longer available

Welke video was dit?

Handel het gebied rond de Oostzee

De West-Indische Compagnie

De Verenigde Oost-Indische Compagnie

Gaan deze zinnen over vraag of aanbod?

(De vraag naar en het aanbod van goederen en diensten bepalen de prijs (als alle overige factoren gelijk blijven). Neemt de vraag toe, dan zal de prijs stijgen. Neemt het aanbod toe, dan zal de prijs dalen.)

vraag

aanbod

Afrikaanse slavenhandelaren ontvoeren meer mensen om als slaaf te verkopen.

Europeanen willen meer suiker, tabak, cacao, koffie en specerijen. 

In Afrika willen Europeanen meer slaven kopen.

In Amerika produceren plantages meer tabak, suiker, koffie en cacao.

In Azië willen Europeanen meer specerijen kopen.

Plantagehouders in Amerika hebben meer slaven nodig.

Welke producten verhandelde de WIC?

1. Slaven
2. Wijn
3. Specerijen
4. Graan

WIC is opgericht in

1. 1702
2. 1602
3. 1721
4. 1621

Sleep de begrippen naar de juiste Compagnie. VOC of WIC

Slavenhandel

Specerijen

1621

1602

Gebruik van geweld

Gebruik van geweld

driehoekshandel

Handels-monopolie

Kolonialisme

Het stichten van kolonies zoals de VOC en de WIC dat deden noemen we kolonialisme. Deze gebieden werden met geweld bestuurd. 

Vanaf 1634 veroverde de WIC Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten.

1667 Suriname

1637 Fort Elmina in Ghana

Piet Hein

verovert in 1628 de Spaanse Zilvervloot

--> betekent ook een omslag in de oorlog tegen Spanje!

0

wat hoort bij verandering of continuïteit?

verandering

continuïteit

In de 16e eeuw stichtten Portugezen factorijen en kleine kolonies in Zuid- en Oost-Azië.

In de 17e eeuw werden de Portugezen in sommige plaatsen in Zuid- en Oost-Azië verdreven door de Engelsen en Nederlanders.

In de 17e eeuw behielden de Portugezen sommige factorijen in India en China.

In de 17e eeuw bleven de Portugezen in Afrika actief in de handel in slaven, ivoor en goud.

De Verenigde Oost-Indische Compagnie

De West-Indische Compagnie

inter-Aziatische handel

Trans-Atlantische slavenhandel

Begrip	Omschrijving
	De grachten die in de zeventiende eeuw rondom het centrum van Amsterdam zijn aangelegd.
	Handelsvereniging
	Handelsvereniging voor de handel met Zuid-Amerika en het Caraïbisch gebied.
	Naam voor de zeventiende eeuw, toen het economisch heel goed ging met Nederland.
	Handelsvereniging voor de handel met Zuidoost-Azië.

Maak de juiste combinaties tussen het begrip en de omschrijving. 

Compagnie

Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC)

West-Indische Compagnie (WIC)

Gouden Eeuw

Grachtengordel

Kijk de opdrachten van 3.2 na.