Webinar Formatief Handelen - Metafoor

• Formatief handelen
• Beroepsopleiding

Formatief handelen

Metafoorwebinar

2 februari 2022

Ingrediënten 

• Even kennismaken (5 minuten)
• Over formatief handelen (15 minuten)
• Voorbeelden (20 minuten)
• Breakout rooms (15 minuten)
• Afsluiting (5 minuten)

Even kennismaken

Voorstellen

• Johan Reitsma
  
• Academy4Learning - pedagogiek, transitie
• (omgaan met werkdruk, pesten,  feedback, veranderende rol van de docent, etc.)
• Podcast voor docenten: "Dit gaat van jullie eigen tijd af"

• Felmen Schinkel
  
• Onderwijskundig vormgever
  
• Didactiek
• Formatief evalueren
  

• Hadewych Derksen
• Onderwijsadviseur
• Maatwerk mirakel 
• Duurzame professionalisering

In welke sector werk je?

1. PO
2. VO
3. MBO
4. HBO/WO

Werk jij op school al formatief?

1. Ja, samen het hele team
2. Ja, samen met een paar collega's (voorlopers)
3. Ja, maar dat doe ik alleen
4. Nee, maar ik onderzoek nu de mogelijkheden

Weet je het verschil tussen formatief en summatief?

1. Ja, ik ben helemaal op de hoogte
2. Nee, nog nooit van gehoord
3. Ik wist het wel, maar het is een beetje weggezakt
4. Komt me bekend voor, maar heb me er nog nooit in verdiept

Wat verwacht of hoop je dit uurtje
te leren?

Over toetsen

Waarom?

Wat is leren?

Voorbeelden:

• Topogafie
  
• Woordjes Duits
  

Waarom toetsen we eigenlijk? 

Is het om te bepalen of iemand het gehaald heeft? Of over kan? Of dat ze iets geleerd hebben?

En wat is dan eigenlijk leren? 

Leren is een proces. Iets wat je nu niet weet, kun je morgen wel weten. Andersom geldt dit ook. Iets wat je vandaag wel weet, kun je volgende week ook weer vergeten zijn. 

Voorbeelden: lange en korte termijn.

Zweten, weten en vergeten

Herkansingen(!) 

Wat is formatief?

Wat geeft het beste beeld van formatief evalueren?
Formatief evalueren is....

1. ...feedback geven aan leerlingen zodat ze een vervolgstap kunnen zetten
2. ...informatie gebruiken om het leren bij te sturen
3. ...gebruikmaken van rubrics
4. ...géén cijfers geven

Summatief vs. Formatief

Verschil

Summatief is het beoordelen van het eindproduct v/d lln.

Het eindpunt van leren.

Formatief is het (bij)sturen van het leerproces.

 Het startpunt van leren.

Formatief en summatief zijn beslissingen, geen eigenschappen van toetsen

Een definitie

"Alle activiteiten die leerlingen en docent uitvoeren om leerlingreacties te ontlokken, te interpreteren en te gebruiken om betere beslissingen te maken over vervolgstappen”

(Black & Wiliam, 2009)

Formatief toetsen, evalueren of handelen?

Vragen of onduidelijkheden?

Voor de duidelijkheid

Formatief handelen is niet iets wat ík voor je kan doen. Of iemand anders. Je moet het zélf doen. 

Formatief handelen is eigenlijk een houding. Een continu proces. Waarbij je jezelf continu afvraagt: is het de tijdsinvestering waard? Draagt deze activiteit bij aan het langetermijn leren van kinderen? Leren ze écht? Wat kan ik anders doen? Wat kan er beter?

Even 'simpel'

Formatief handelen draait om twee dingen:

1. Informatie verzamelen
   
2. Doelgerichte activiteit
   

Formatief handelen draait om twee dingen:

1. Informatie verzamelen

2. Doelgerichte activiteit

Formatief handelen

Een cyclus

Een cocktail met allerlei didactische principes (strategieën), gemixt op de juiste manier, zodat een perfecte cocktail ontstaat. 

Je kunt veel verschillende ingrediënten gebruiken. Maar niet iedereen vindt alle cocktails lekker, dus het is afstemmen. 

Belangrijk

• Zo veel mogelijk tijdens de les
  
• Doorloop de mini-cyclus vaker
• Zet iedere leerling aan het denken (géén vingers opsteken!)
• Geef denktijd (= moeilijk!)
• Iedere docent doet het al >>> maak het zichtbaar en bespreekbaar

In breakout rooms (± 4 per groepje)

We gaan in breakout-rooms uiteen. Je doet het volgende:

• Stel jezelf kort voor (naam, sector en vak)
  
• Geef een (kort) voorbeeld van formatief handelen in jouw les: hoe ziet het eruit? Wat doe je? 
  
• Bespreek samen welke fase(s) je terugziet
• Kies samen één voorbeeld (die het beste/duidelijkst is)
  

Plenair een paar voorbeelden uitwisselen uitwisselen.

In breakout rooms (± 5 per groepje)

We gaan in breakout-rooms uiteen. Je doet het volgende:

Stel jezelf kort voor (naam, sector en vak)

Geef een (kort) voorbeeld van formatief handelen in jouw les

Kies samen één voorbeeld (die het beste/duidelijkst is)

Plenair uitwisselen.

Een paar voorbeelden

Leerlingen maken een toets. Op hun antwoordenblad schrijf je veel feedback, zodat ze verder kunnen leren.

1. Ja, dat is formatief
2. Nee, dit is niet formatief

Willekeurig twee mensen hun antwoord laten toelichten.

Je geeft leerlingen een proeftoets, zodat ze kunnen oefenen. Ze krijgen wel een cijfer, maar deze telt niet mee.

1. Ja, dat is formatief
2. Nee, dit is niet formatief

3-2-1 chat

Hoe maak je deze werkvorm formatief?

Een week voor de toets start je je les met drie vragen om te kijken of leerlingen de stof begrijpen. Vragen die meer dan 50% van de klas fout heeft, bespreek je klassikaal.

1. Ja, dat is formatief
2. Nee, dit is niet formatief

Willekeurig twee mensen hun antwoord laten toelichten.

Breakout rooms

Bespreek voorbeelden

In breakout rooms (± 4 per groepje)

We gaan in breakout-rooms uiteen. Je doet het volgende:

• Stel jezelf kort voor (naam, sector en vak)
  
• Geef een (kort) voorbeeld van formatief handelen in jouw les: hoe ziet het eruit? Wat doe je? 
  
• Bespreek samen welke fase(s) je terugziet
• Kies samen één voorbeeld (die het beste/duidelijkst is)
  

Plenair een paar voorbeelden uitwisselen uitwisselen.

In breakout rooms (± 5 per groepje)

We gaan in breakout-rooms uiteen. Je doet het volgende:

Stel jezelf kort voor (naam, sector en vak)

Geef een (kort) voorbeeld van formatief handelen in jouw les

Kies samen één voorbeeld (die het beste/duidelijkst is)

Plenair uitwisselen.

Breakout rooms

• Stel jezelf kort voor
  (naam, sector en vak)
• Geef een (kort) voorbeeld van formatief handelen in jouw les: hoe ziet het eruit? Wat doe je? 
• Bespreek wat dit formatief maakt en welke fase(s) je terugziet
• Kies samen één voorbeeld (die het beste/duidelijkst is)

±10 minuten

Beschrijf het gekozen voorbeeld...

Bespreken

Voorbeelden breakout rooms

Voorbeeld 1

Peer-review (Nederlands)

Peer-review

1. Goede succescriteria (goed en slecht betoog)
   
2. Leerlingen elkaar feedback laten geven op basis van de succescriteria
   
3. Verbeteren van het werk én laten aangeven wát ze met de feedback hebben gedaan
   
4. Jij als laatste nakijken en feedback geven
   
5. Ruimte voor verbetering/behalen van leerdoel

Voorbeeld 2

Exit-tickets | Diagnostische vragen (Economie)

Voorbeeld Socrative (digitaal)

Voorbeeld Exit-ticket

Apps gebruiken --> Socrative

Diagnostische vragen

Wisbordjes

Voorbeeld 3

Feedback-codering (Wiskunde)

Werkvorm voor Wiskunde bovenbouw: 

Feedback codering: https://jvremoortere.wordpress.com/2019/12/29/werkvorm-voor-formatief-evalueren-feedback-codering/

Feedback strookjes:

https://jvremoortere.wordpress.com/2019/10/15/werkvorm-voor-formatief-evalueren-feedback-strookjes/

Voorbeeld 4

Start met een mind-map (Geschiedenis)

Start de les met een maken van een mind-map over de vorige. Op deze wijze laat je leerlingen terugdenken aan alles wat ze nog weten over de vorige les (of geef een onderwerp: Tweede Wereldoorlog). Dit kun je digitaal laten delen via bijv. Padlet of in tweetallen. 

Waarom?

• Herinneren (moeite doen) ondersteunt het leren
  
• Voorkennis is belangrijk voor nieuwe kennis
• De mindmap geeft jou informatie over wat leerlingen nog weten (en wat niet)

Voorbeeld 5

Interactieve instructie (LessonUp)

Stel tijdens je online les diagnostische vragen. Koppel daaraan bijvoorbeeld specifieke opdrachten voor leerlingen om eraan te werken. Of instructiefilmpjes. 

Uitgangspunten

• Zet iedere leerling aan het denken
• Stop met vingers opsteken


• 'Weet ik niet' is geen antwoord
• Fouten maken mag (moet!)
• Geef ruimte voor verbetering
• Zorg voor gerichte acties op basis van informatie

• Meer informele aanpakken (bijv. veel vragen stellen en doorvragen)
  
• Kleine stapjes
  
• Docent-leerling relatie: Vertrouwen en communicatie is belangrijk
  
• Leerlingen zijn cruciaal: betrek hen bij het proces. Bijvoorbeeld het opstellen van succescriteria en peer-feedback
  
• Neem niet het toetsprogramma of methode als uitgangspunt, maar wat jullie als vaksectie belangrijk vinden
  

Praktische tips

• Stel samen met leerlingen succescriteria op
• Begin de les met een formatieve startopgave
• Gebruik summatieve toetsen
  (op een formatieve manier)
• Stel veel (verdiepende) vragen aan je leerlingen
• Maak gebruik van peer-feedback
• Geef leerlingen de ruimte om opgaves te verbeteren(!)

Leertips

• Lezen: Toetsrevolutie (gratis ebook, VO)
• Lezen: Een nieuw model voor formatief handelen (Blog)
• Lezen: Onderzoek Gulikers & Baartman

• Luisteren: Toetsen om van te leren
  Podcast van Academy4Learning


• Luisteren: Formatief handelen zonder nakijken

Wat is de belangrijkste boodschap die jij uit deze sessie haalt?

Huishoudelijke mededelingen 

Heb je een vraag?

Stel 'em in de chat of blijf even hangen

Bedankt! 

En tot de volgende keer!?