Thema 4 - Stevigheid en beweging

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 4

Stevigheid en beweging

Basisstof 1

- Je kent de delen van het lichaam

- Je kunt in een afbeelding van het skelet de botten benoemen

- Je kunt de functies van het skelet noemen

Skelet

• Schedel, wervelkolom, borstkas schoudergordel, bekken
• Stevigheid, beweging, bescherming, vorm 

Er is een foto van Dominique haar arm gemaakt.

Sleep naar de botten die je ziet op de röntgenfoto:

Extra hulpje, het skelet

Spaakbeen

Opperarmbeen

Ellepijp

middenhands

beentjes

handwortel

beentjes

vingerkootjes

Benoem alle botten

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

schedel

Lendewervels

Scheenbeen

Sleutelbeen

opperarmbeen

Spaakbeen

Ellepijp

Kuitbeen

Knieschijf

dijbeen

Borstwervels

Nekwervels

Hoeveel tijd (minuten) ben je gemiddeld kwijt aan HW voor biologie?

0100

Heb je het HW voor biologie ............ af?

1. nooit
2. meestal wel
3. altijd
4. meestal niet

Basisstof 2

- Je kunt de bouw van botweefsel en kraakbeenweefsel beschrijven

- Je kunt beschrijven hoe de samenstelling van botten verandert tijdens het leven

Bouw botten

• Mergholte in pijpbeenderen
• Geel beenmerg in mergholte slaat vet op
• Rood beenmerg vormt bloedcellen, in koppen pijpbeenderen en platte beenderen

Botweefsel

• Cellen in kringen rondom dunne kanaaltjes
• Uitlopers waarmee ze met elkaar in contact staan
• Kanaaltjes bevatten bloedvaten en vocht
• Tussencelstof van kalkzouten (stevigheid) en lijmstof/collageen (buigzaamheid)

Kraakbeen

• Buigzaam en zachter dan bot
• Botten baby bestaan uit kraakbeen, verandert in bot
• Fontanellen: ruimte tussen botten schedel baby, ook kraakbeen
• Cellen in groepjes bij elkaar
• Tussencelstof elastisch en stevig

Een fontanel is de naam voor de verbinding tussen de delen van de schedel

1. Mergholte
2. Geel beenmerg
3. Rood beenmerg
4. Bloed beenmerg

Basisstof 3

- Je kunt de beenverbindingen beschrijven

- Je kunt de bouw van een gewricht beschrijven

- Je kunt de werking van een kogelgewricht, een scharniergewricht en een rolgewricht beschrijven

Botverbindingen

• Vergroeid
  
• Naden
  
• Kraakbeen
  
• Gewricht
  

Bouw van een gewricht

Typen gewrichten

• Kogelgewricht: gewrichtskogel draait in gewrichtskom, beweging in verschillende richtingen
• Scharniergewricht: botten bewegen als scharnier ten opzichte van elkaar, alleen beweging heen en terug
• Rolgewricht: botten draaien in lengteas om elkaar

Gewricht

Naad-verbinding- 

Vergroeide botten

Kraakbeen

Basisstof 4

- Je kunt de werking van spieren beschrijven

- Je kunt voorbeelden noemen van bewuste en onbewuste spierbewegingen

practicum botten

Bouw spier (VG)

• Spierschede: bindweefsel om spier heen
• Pees: verbindt spier met bot bij aanhechtingsplaats
• Spier bestaat uit spierbundels, die uit spiervezels bestaan

Spierstelsel

• Skeletspieren en diepe spieren werken samen om botten te bewegen
• Onbewuste spieren in darmen
• Hartspier
• Spieren in huid

Antagonisten

• Als spiervezels samentrekken wordt spier korter en dikker
• Biceps en triceps bewegen onderarm. Biceps buigt de arm, triceps strekt de arm
• Antagonist: twee spieren werken samen om een bot te bewegen, maar hebben een tegengesteld effect

Spiervezels

• Langzaam: doen er lang over om samen te trekken, kunnen minder kracht zetten, hebben weinig energie nodig
• Snel: snel en krachtig samentrekken, veel energie nodig

Spierfibril

• Spiervezel bestaat uit fibrillen
• Actine- en myosinemoleculen schuiven in elkaar als spier aanspant
• Moleculen liggen gerangschikt in fibrillen, overlappen elkaar
• Dwarsgestreept spierweefsel

Spierweefsel (VG)

• Dwarsgestreept: skeletspieren
• Glad: langwerpige cellen, actine en myosine niet netjes gerangschikt
• Hart: fibrillen liggen niet naast elkaar in vezel

Wat is van groot naar klein?

1. Spier - spiervezel - spierbundel - spierfibril
2. spierfibril - spiervezel - spierbundel - spier
3. Spierbundel - spierfibril - spier - spiervezel -
4. Spier - spierbundel -spiervezel - spierfibril

Basisstof 5

- Je kunt aangeven wat een goede lichaamshouding is en waarom deze belangrijk is

Wervelkolom

• Dubbele S-vorm
• Tussenwervelschijven: kraakbeen met geleiachtige kern tussen wervels, schokbrekers
• Goede houding: beter bewegen, geen rugklachten, zelfvertrouwen

hernia 

split

Hernia

• Kraakbeenschijf puilt uit
• Drukt op zenuwen
• Operatie is soms een oplossing

Lichaamsbeweging

• Spieren trainen
• Ontspanning
• Conditie
• Coördinatie
• Motorisch geheugen, geautomatiseerde beweging

Even over de vakantie!

De vakantie begint bijna!!!

Nog 1 vraag.....

Wat is het leukste dat je gaat doen in de vakantie?

Basisstof 6

- Je weet dat spieren sterker worden door training

- Je kunt uitleggen dat lichaamsbeweging goed is voor je gezondheid

Motorische ontwikkeling

• Coördinatie 
  
• motorisch geheugen 
• geautomatiseerde beweging 

Motorisch geheugen

Zorgt voor de juiste coördinatie van een beweging, zonder dat je je spieren bewust aanstuurt. 

Een beweging die je kunt uitvoeren zonder erbij na te denken, noem je een geautomatiseerde beweging.

https:

https: