1.3 en 1.4 De Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Plan donderdag

• 80 seconden toets
• De Opstand vanaf 1572
• Verschillen opstandelingen en Spanjaarden
• Huiswerk controle

Leerdoel

Je kunt uitleggen op welke manier de bewoners van de Nederlanden zich tegen de Spanjaarden verzetten

Je kunt uitleggen welke gevolgen de onafhankelijkheidsverklaring van de Noordelijke Nederlanden had voor bestuur en religie

1555

1566

1568

1572

1575

1579

1581

1584

1588

Unie van Utrecht

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Beeldenstorm

Opstand begint

Watergeuzen nemen Den Briel in

Nederland zweert Filips II af

Filips II koning

Willem van Oranje vermoord

Opstand speelt zich voornamelijk in de Zuidelijke Nederlanden af

1555

1588

1566

1568

1572

1575

1579

1581

1584

De Opstand begint

De ontevredenheid over het Spaanse bestuur groeide. Een aantal Nederlanders besloot zelfs in opstand te komen, onder leiding van Willem van Oranje. De Opstand begint wanneer Willem vanuit Duitsland de Nederlanden aanvalt. Willem kreeg hulp van watergeuzen: protestantse vluchtelingen, die als een soort piraten de wateren rond de Nederlanden onveilig maakten.

"Hoezeer ik aan het katholieke geloof gehecht ben, ik kan niet goedkeuren, dat vorsten over het geweten van hun onderdanen willen heersen en hun de vrijheid van geloof en godsdienst ontnemen."

1568

Het tij keert voor de Nederlanden

Ondanks dat de opstandelingen in het begin veel verliezen, nemen de watergeuzen op 1 April 1572 het stadje Den Briel in. Hierdoor sloten andere steden en gewesten buiten Holland en Zeeland zich bij de Opstand aan en kwamen  in opstand tegen Filips. 

1579

Unie van Utrecht en Atrecht

In 1579 besloten de opstandige noordelijke gewesten en steden in de Nederlanden een verbond te sluiten: de Unie van Utrecht. Daarin besloten ze beter te gaan samenwerken in hun strijd tegen de Spaanse koning. In 1581 zweren zij zelfs de Spaanse koning af.

Als reactie hierop besloten de zuidelijke gewesten die wel trouw waren aan Spanje zich te verenigen in de Unie van Atrecht.

1572

Het tij keert voor de Nederlanden

Ondanks dat de opstandelingen in het begin veel verliezen, nemen de watergeuzen op 1 April 1572 het stadje Den Briel in. Hierdoor sloten andere steden en gewesten buiten Holland en Zeeland zich bij de Opstand aan en kwamen  in opstand tegen Filips. 

1572

Willem en zijn watergeuzen

Watergeuzen waren protestantse vluchtelingen die als een soort piraten de wateren (rivieren, meren, zeeën) onveilig maakten. Zij nemen namens Willem van Oranje de stad Den Briel in. Dit geeft andere Nederlandse steden vertrouwen in de Opstand en zij sluiten zich aan in de strijd tegen Spanje. Een burgeroorlog onstaat.

De Opstand is niet alleen een strijd tussen katholieken en protestanten, veel strijd is vanwege het centrale bestuur waar zowel katholieken als protestanten tegen waren.

player.ntr.nl

Het Spaanse superleger

Spanje had een groter en machtiger leger dan de opstandelingen. Dat kwam onderanderen door het inzetten van huurlingen: soldaten die puur voor geld vochten. Spanje vocht tijdens de Tachtigjarige Oorlog met meerdere landen tegelijk en hadden ze niet altijd geld om hun soldaten te betalen. Dat leidde er toe dat de huurlingen gingen plunderen, zoals in Antwerpen in 1576

Spanje

Opstandelingen

Opstandelingen 

De opstandelingen vochten voor hun eigen land en hadden een voor de Spanjaarden onbekende manier van vechten. De watergeuzen vermeden grote veldslagen en er werden dijken doorgestoken waardoor de Spaanse soldaten niet konden vechten of vluchten.

Willem van Oranje vermoord

Filips II voelt zich verraden door Willem en verklaart hem vogelvrij: iedereen mocht Willem ongestraft gevangen nemen en hem ombrengen. Op 10 juli 1584 lukt dit Balthasar Gerards.

Willem van Oranje wordt hierdoor het symbool van de Opstand: hij heeft het ultieme offer gegeven. De haat tegen de Spanjaarden rijst de pan uit

1584

1588

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Veertig jaar na het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog roepen de opstandige gewesten zich uit tot de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden: Groningen, Friesland, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Holland, Zeeland en Drenthe. 

Elk gewest hield zijn eigen wetten en rechtspraak en werd bestuurd door de eigen Gewestelijke Staten. Beslissingen over oorlog en vrede en over buitenlandse zaken namen de gewesten samen in de Staten-Generaal. De gewesten wezen Maurits, een zoon van de vermoorde Willem van Oranje, aan als de nieuwe stadhouder.

Ook is er geloofsvrijheid........ voor protestanten.

Er was geen verplichte godsdienst, maar 

katholieke kerkorganisatie werd verboden.

Als je een bestuursfunctie wilde moest je

ook calvinistisch zijn.

Gewestelijke staten: Het bestuur van een gewest. Hierin zaten hoge edelen en afgevaardigden van steden en het platteland. Ieder gewest bepaalde zijn eigen wetten en rechtspraak.

Staten-Generaal: De vergadering van afgevaardigden van de zeven gewesten van de Republiek. Samen beslisten deze afgevaardigden over buitenlandse politiek en de verdediging van het land

Stadhouder: aanvoerder van het leger en de vloot van de Republiek. Werkt voor de Gewestelijke staten: ieder gewest had een stadhouder, maar zij kozen vaak voor dezelfde persoon (Maurits van Oranje bijvoorbeeld)

1588

1588

Bestuur (politiek) 

Elk gewest hield zijn eigen wetten en rechtspraak en werd bestuurd door de eigen Gewestelijke Staten. Beslissingen over oorlog en vrede en over buitenlandse zaken namen de gewesten samen in de Staten-Generaal. De gewesten wezen Maurits van Oranje aan als de nieuwe stadhouder: de legerleider.

Cultuur (religie)

Hoewel er in de gewesten nu geen verplichte godsdienst was, hadden calvinisten meer recht dan mensen met een ander geloof. Calvinisten mochten openbare kerkdiensten houden en een bestuursfunctie vervullen.

Katholieken moesten hun kerken afstaan, bisschoppen en priesters mochten hun werk niet meer doen. Katholieken gaan nu stiekem kerkdiensten houden in omgebouwde woonhuizen: schuilkerken

Land zonder koning

Hoewel de Republiek zich onafhankelijk had geroepen was de oorlog nog niet voorbij, wel was de Republiek veel sterker na 1588. Dat had vier redenen

1. Door betere handel kon de Republiek vaker huurlegers inzetten en hoefden de burgers niet zelf meer te vechten

2. Spanje vocht in veel oorlogen tegelijkertijd

3. Republiek kreeg Engeland en Frankrijk als bondgenoot

4. Maurits was een goede legeraanvoerder: hij maakte het leger professioneler en zorgde voor discipline 

1588

Twaalfjarig Bestand

Na 1600 raakten de Republiek en Spanje oorlogsmoe. Tussen 1609 en 1621 werd er niet gevochten. In die periode namen handel en welvaart toe. Na deze rust gingen de gevechten weer door.

1648

Het einde van de Opstand

De Tachtigjarige Oorlog eindigt wanneer er in 1648 de Vrede van Münster wordt ondertekend. Daarin stond dat de Zuidelijke Nederlanden bij Spanje bleven en dat Spanje de Republiek erkende als onafhankelijke staat.

1609-1621