Les 8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Aangeboren en aangeleerd gedrag

Wat gaan we doen?

Korte herhaling basisstof 8.2

Uitleg basisstof 8.3

Verwerking basisstof 8.3

Quiz

Leerdoelen

• Je kunt de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald.
• Je kunt verschillende vormen van leren beschrijven.

Gedrag 

Alles wat een mens of dier doet

soms erfelijk bepaald 

erfelijke factor (genen)

Gedrag

combinatie van: 

erfelijke factoren                                    leerprocessen

     aangeboren gedrag                             aangeleerd gedrag

Bij dieren ook wel                                                                      

 het instinct genoemd                                                                      

Aangeboren gedrag

Trappelen Kievit                                                 Zuigreflex baby

Gedrag is vaak een combinatie van aangeboren en aangeleerd gedrag.

• Inprenting
• Trial and error
• Conditionering
• Gewenning

  Leerproces: inprenting 

Een korte periode (de gevoelige periode)
waarin bepaalt gedrag wordt geleerd. 

Bijvoorbeeld het herkennen van je ouders. 

• Inprenting
• Trial and error
• Conditionering
• Gewenning

Leerproces: trial and error

Proefondervindelijk leren:

leren door toevallige ontdekkingen. 

Thorndikes Puzzle box

Zebrarups eet Sint Jakobskruid. 

Vogels vinden hem niet lekker

• Inprenting
• Trial and error
• Conditionering
• Gewenning

Leerproces: conditionering

Aanleren van gedrag door een beloning of straf. 

nieuw verband wordt aangeleerd 

nieuw gedrag wordt aangeleerd 

• Inprenting
• Trial and error
• Conditionering
• Gewenning

Leerproces: gewenning

Een reactie op een prikkel wordt aan- of afgeleerd
door de prikkel te herhalen.

Aan het werk

Basisstof 8.3

Opdracht 1 t/m 7

Opdracht 3 hoeft niet

Een dolfijn luidt in een dolfinarium een bel.

1. conditionering
2. inprenting
3. trial and error
4. gewenning

Een muis probeert voor het eerst de uitgang van een doolhof te vinden.
Hij loopt enkele keren verkeerd, maar uiteindelijk vindt hij de uitgang.
De volgende keren gaat het steeds sneller.

1. conditionering
2. inprenting
3. trial and error
4. gewenning

Eieren van een zebravink werden uitgebroed door pleegouders van een andere soort.
De uitgekomen jongen werden enkele weken lang door de pleegouders verzorgd. Daarna werden de jongen van de pleegouders gescheiden.
Het volgende jaar richtten de mannelijke jongen hun baltsgedrag op vrouwtjes van de pleegoudersoort.

1. conditionering
2. inprenting
3. trial and error
4. gewenning

Mensen die langs een spoorlijn wonen, merken vaak niet meer dat er een trein voorbijkomt.

1. conditionering
2. inprenting
3. trial and error
4. gewenning

Hieronder staan voorbeelden van gedrag. 

Is er sprake van grotendeels erfelijk of grotendeels aangeleerd gedrag? 

Grotendeels erfelijk

Grotendeels aangeleerd

Een baby zuigt melk bij de moeder.

Een hond zwemt.

Een kat gebruikt een kattenluikje om naar binnen en naar buiten te gaan.

Een kat rent achter een muis aan.

Een meisje speelt gitaar.

Een papegaai zegt "hallo".

Een hongerige kikker eet een wesp op en wordt gestoken. Voortaan laat hij alle geel-zwarte insecten met rust.

1. Gewenning
2. Inprenting
3. Trial and error
4. Conditionering

Politiepaarden worden getraind met vuur en harde knallen. Hierdoor schrikken ze niet meer

1. Conditionering
2. Imitatie
3. Gewenning
4. Inprenting

Weet je de volgende ook?