NLT_ Klimaatverandering en de rivieren

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Klimaatverandering en rivieren

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

De midoceancische rug

https://www.youtube.com/watch?v=qkukhWR-V1g

Overstromingen en wateroverlast in Limburg, Duitsland en België 

• Rijkswaterstaat heeft in NL ivm stijgen van de Maas dijken verhoogd + noodoverloopgebieden
  (Gelukkig maar!)
  
  
• Bodem verzadigd, water zoekt
  lager gelegen gebieden
  
  
• waterbuffers overvol

Beschrijving van de openingsfoto

Door klimaatverandering zullen dit soort buien vaker voorkomen...

• piekafvoer moet verlaagd worden
• vertragingstijd langer

Beschrijving van de openingsfoto

De midoceancische rug

https://www.youtube.com/watch?v=qkukhWR-V1g

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan/ken je:

• beschrijven wat we kunnen verwachten aan klimaatverandering en hoe dat de rivieren beïnvloed;
• de overstromingsgevaren voor Nederland vanuit de rivieren omschrijven.
  
  
• de factoren opnoemen die de kans op een overstroming versterken. 
  
  
• de ligging en kenmerken van de twee belangrijke rivieren: de Rijn en de Maas.
  

Programma

• Uitleg theorie
  
  
• In groepjes werken aan de planning 

* Afsluiting: korte check 

Maar waarom is dit belangrijk voor de rivieren?

Rijkswaterstaat (2023)

Door klimaatverandering zijn er vaker periodes van meer regen- en smeltwater, waardoor de waterstanden in onze rivieren stijgen. Sinds het hoge water in de jaren 90 gaan we hier anders mee om. We geven rivieren weer de ruimte in plaats van uitsluitend dijken te versterken en te verhogen. Deze aanpak is goed zichtbaar in de (afgeronde) programma’s Ruimte voor de Rivier en Maaswerken.

Overstromingsrisico's en wateroverlast in 4 gebieden:

1. kust
2. rivierengebied
3. ijsselmeergebied
4. zuidwestelijke delta

www.rijkswaterstaat.nl

Geulen bij Deventer

https://www.rijkswaterstaat.nl/water/waterbeheer/bescherming-tegen-het-water/maatregelen-om-overstromingen-te-voorkomen/ruimte-voor-de-rivieren#meer-water&gid=1&pid=4

Rivieren

• Rijn = gemengde rivier 
  (en dus gelijkmatiger regiem)
  
  
• Maas = regen rivier
   

Regiem

de schommeling in de hoeveelheid water die een rivier per jaar afvoert.

Welke begrippen/onderdelen van rivieren kun je noemen?

Water groot gevaar voor NL

Bedreiging van rivieren en de zee

Drie vormen van bedreigingen:

Klimaatverandering: Extreem weer (rivieren)

- extremer weer met droge zomers, natte winters.

- meer perioden met verhoogde piekafvoer (Zoals in limburg)
- heftigere stormen op zee, opstuwing van zeewater voor de kust. Als het zeewater hoog staat kan de rivier haar water niet kwijt.

1

Klimaatverandering: zeespiegelstijging (Kust)

- absolute zeespiegelstijging door klimaatverandering

- relatieve zeespiegelstijging door bodemdaling.
- relatieve zeespiegelstijging heeft invloed op het kustbeheer

2

Bodemdaling

- in het westen en noorden van NL daalt de bodem

- kanteling (wip)

- gaswinning

- ontwatering en oxidatie van veengronden

3

Dat hoge rivierstanden problemen opleveren is duidelijk.
Heeft lage waterstand ook nadelen?

Hoge rivierstanden	Lage rivierstanden
- veiligheid binnendijks land (piping) - meer tegendruk vanuit zee ( ijsselmeer ) - uiterwaarden lopen veel onder (recreatiegebied)	- dijken drogen uit, krijgen scheuren - scheepvaart - tekort aan koelwater voor electriciteitscentrales - zoetwatertekort

Klimaatverandering

Onregelmatig neerslagregiem

onregelmatiger regiem van rivieren: meer extremen. verhoogde piekafvoer en perioden met zeer laag water

IJsselmeer

• zoetwatervoorraad
• door waterverdeling (kanalen)
  worden gebieden van zoetwater voorzien. 
  
• door klimaatverandering minder voorraad
  (oplossing meer buffers aanleggen)
• in natte periode:
  overtollig water wordt in zee gepompt
  (spuien), maar zeespiegel stijgt!

Overstromingsrisico's

Grootste risico bij een combinatie van: 

Springtij

extra hoge vloed wanneer zon, maan en aarde op één lijn staan (elke twee weken). Het verschil tussen hoog en laagwater is dan groot. 

1

Noordwesterstorm

Storm vanuit het noordwesten

2

Piekafvoer van de rivieren

3

Bescherming

Waterkeringen in combinatie met bergingsgebieden 

www.rijkswaterstaat.nl

Menselijk ingrijpen niet altijd positief...

• onregelmatiger regiem
• verkorting van vetragingstijd (verstening / ontbossing)
• verhoogde piekafvoer

Aan de slag

Lezen	Eindopdrachten
Maken	Maken: H9. Eindopdracht stap 1 t/m 4 (stap 2, stap 3 en stap 4 maken deel uit van je rapport).

Artikel:

https://www.geografie.nl/sites/geografie.nl/files/Hospers%20-%20Krimpdorpen%20in%20een%20global%20village.pdf

Documentaire:

https://www.youtube.com/watch?v=Iwa3vLoeNmQ

Quizlet:

link

Woordenboek

Stroomgebied
Stroomstelsel

Waterscheiding

Waterafvoer
Debiet

Regiem

Vertragingstijd
piekafvoer

verhang

verval

uiterwaarden
zomerbed
winterbed
bovenloop
middenloop
benedenloop
kanalisatie
stuw
krib
dijk

Lesdoel(en) behaald? 

Aan het einde van de les kan/ken je:

• de overstromingsgevaren voor Nederland vanuit de rivieren omschrijven.
  
  
• de factoren opnoemen die de kans op een overstroming versterken. 
  
  
• de ligging en kenmerken van de twee belangrijke rivieren: de Rijn en de Maas.
  
  
• de  Rijn en de Maas met elkaar vergelijken