Stilleven

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Stilleven

Doelen

• Je leert iets over wat een stilleven is en de symboliek die er achter kan zitten.
• Je leert onderzoek doen naar het maken van een eigen stilleven.
• Je leert kritisch te zijn op je eigen werk.
• Je leert verantwoorde keuzes maken om tot een voor jou zo goed mogelijk eindproduct te komen.

Stilleven

= een artistieke compositie (schilderij, tekening, foto) van roerloze of levenloze objecten, die met zorg zijn belicht. Met het schilderen van een stilleven kan een schilder zich concentreren op de compositie en op het gebruik van kleur en toonwaarde. 

Een stilleven is vaak een studiewerk of proefstuk voor de 

virtuositeit van de schilder. Hij laat daar zijn kunde mee zien.

Het stilleven is van alle tijden. De Romeinen schilderden al 

stillevens op muren, die in Pompeï bijvoorbeeld nog bewaard 

zijn gebleven.

Stilleven

De stillevens uit de Vlaams-Nederlandse schilderkunst uit de 17e eeuw zijn vooral beroemd om de stofuitdrukking, de weergave van het oppervlak van een voorwerp. In één stilleven laat de schilder zijn vaardigheid zien om tegelijkertijd bijvoorbeeld het karakter van een satijnen kleed, een droog brood, een mat ei, bedauwde druiven, een hard glanzend glas en een parelmoeren schelp weer te geven. Vaak gebruikten schilders hun geliefde objecten telkens opnieuw.

Of er nu bloemen, fruit, wild, vis, vogels of kostbaar zilver, glas, porselein of gewoon aardewerk werd afgebeeld, het uitbundig vertoon van overvloed bleef steeds een essentieel aspect van het Nederlandse stilleven.

Stilleven

Stillevens kunnen ook gebruikt worden als symbool, bijvoorbeeld:  

Pronkstilleven: rijkdom en weelde

"Pronkstilleven met papagaai" 

Jan Davidsz. de Heem, ca. 1650

We zien kostbaarheden en bijzondere vruchten.

Bloemstilleven: vergankelijkheid en het wonder der schepping

"Stilleven met een bloemen in een vaas" 

Jan Davidsz. de Heem, ca. 1650

We zien allerhande verschillende bloemen, al dan niet bijzonder, soms omgeven door insecten zoals vlinders en torren.

Banketje: matigheid, rijkdom, verwijzing naar Laatste Avondmaal

"Banket stilleven"

Abraham van Beijeren, 1667

We zien voorwerpen en voedingsmiddelen horende bij een maaltijd (en een muisje).

Vanitas: ijdelheid en zinloosheid van aards bezit, of memento mori

"Vanitas"

Pieter Claesz., 1630

We zien schedels, gedoofde kaarsen, verwelkte bloemen, vergane boeken, omgevallen glazen. Alles dat te maken heeft met de eindigheid van het leven.

Stilleven met kazen, Floris Claesz. van Dijck, ca. 1615

Materiaal: olieverf op paneel    Afmetingen: h 82,2 cm × b 111,2 cm

Voorstelling:

Op een tafel met kleden van wit linnendamast en roze zijde staat in het midden een tinnen schaal met drie kazen, daarvoor een Chinees bord met noten of olijven en een tinnen bord met een doorgesneden halve appel. Rechts staat een schenkkan van Siegburgs steengoed, links een Chinese kom met appels en een tinnen bord met witte en blauwe druiven. Verder een roemer, enkele glazen, een broodje, een mes, een kool en een peer.

Op de volgende slide zie je de link naar de pagina van het Rijksmuseum met informatie over dit schilderij. Beluister het audiofragment.

https:

Opdracht 1: onderzoek

Maak je eigen eenentwintigste-eeuwse stilleven met etenswaren en producten die passen bij onze tijd.

Op de site van het Rijksmuseum en via Google kun je nog meer stillevens vinden. Gebruik deze voor inspiratie!

Wat zijn typische dingen die mensen nu eten die je nog niet ziet op stillevens uit de zeventiende eeuw? Kies je voor je eigen stilleven voor luxeproducten of juist meer voor alledaagse etenswaren?

Maak een compositie van de door jou gekozen etenswaren. Zet ze mooi neer op een tafel. Denk ook na of je de tafel dekt, of juist niet. Het is dus écht heel belangrijk dat je goed kijkt wat je waar neerzet! Probeer meerdere composities en maak telkens een foto. Zo ben je onderzoek aan het doen!

Tip: Op veel stillevens staat er een bordje aan de rand van de tafel, met een stukje van het bord over de rand heen. Zo versterkten schilders het diepte-effect van hun stilleven. Probeer dit diepte-effect na te maken.

Maak van je onderzoek een  Piccollage en plaats die op de volgende slide.

Mijn collage van opdracht 1:

Opdracht 2: bewuste keuzes maken

Kies van je onderzoek de beste foto uit en kijk hoe je daar nog e.e.a. aan kunt veranderen zodat hij nog beter wordt. Denk dan bijvoorbeeld aan :

• wat voorwerpen nét iets veranderen van plaats of stand
• speel eens met de belichting (wat gebeurt er als je de kamer donkerder maakt en een lamp gaat gebruiken bijvoorbeeld)
• wat zou je kunnen veranderen, verbeteren aan de achter- of ondergrond van je stilleven

Wees kritisch! Maak elke keer weer een foto van wat je doet, goed of fout, dat maakt niet uit, het laat zien dat je onderzoekt en dat is in deze opdracht héél belangrijk!

Maak van je onderzoek weer een Piccollage en plaats die op de volgende slide.

Mijn collage van opdracht 2:

Opdracht 3: Mijn stilleven

Kies uit de foto's van de vorige opdracht je beste uit, ga op zoek op het internet naar een mooie schilderijlijst en plaats je eigen stilleven daar netjes in. 

Plaats deze definitieve foto van je eigen stilleven op de volgende slide. 

Of, wanneer je wat meer uitdaging zoekt, probeer het stilleven na te tekenen, of na te schilderen! Bekijk de tutorial in de link op de volgende slide, of een andere die je kunt vinden, voor tips over hoe je een stilleven kunt schilderen.

De leraar zal van al jullie kunstwerken een overzicht maken. Welke overeenkomsten zijn er tussen jullie stillevens? Wat is blijkbaar een ‘echt’ eenentwintigste-eeuws etenswaar? 

Opdracht 3:
Mijn eigen stilleven

Beoordeling

• Heb je bij opdracht 1 goed en divers onderzoek laten zien?
• Heb je bij opdracht 2 laten zien kritisch te zijn op je eigen werk door de keuzes die je hebt gemaakt om goede aanpassingen te maken?
• Laat de eindopdracht, je eigen stilleven, zien dat het een logische uitkomst is van je onderzoek?
• Heb je je stilleven netjes in een mooie schilderijlijst gezet voordat je het hebt ingeleverd?