H6.3 Karakteristieke groepen deel 1

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H6.3 Karakteristieke groepen I

Leerdoelen

Je kunt aan het einde van de les:

• uitleggen wat karakteristieke groepen zijn;
• uitleggen welke rol de prioriteit van de karakteristieke groep speelt bij de systematische naamgeving;
• de systematische naam of de structuurformule geven van halogeenverbindingen, alkoxyalkanen, alkanolen en fenolen.

HH: Halogenen als zijgroep

De tweede zijgroep zijn de halogenen. Deze worden als groep vaak afgekort met een X. Een alkaan met een X als zijgroep worden dus ook haloalkanen genoemd. De homologe reeks is : CnH2n+1X

De naam van de zijgroepen zijn gewoon:

• chloor
• fluor
• broom
• jood
  

Halogenen als zijgroep

Meerdere groepen

Bij meerdere verschillende zijgroepen gelden de volgende regels:

• De volgorde van het noemen van de groepen gaat alfabetisch
  
• Locatienummers zo laag mogelijk houden. Bij een keuze de eerst genoemde groep laag houden
  
• Groepen scheiden door een ‘-’
  

Voobeelden

Karakteristieke groepen

Functionaliteit

Een karakteristieke groep zijn chemische groepen atomen met een specifieke eigenschap

Zij worden ook wel functionele groepen genoemd

Deze groepen hebben een naam als:

• Zijgroep (methyl, broom, chloor)
  
• Deel van de stam (~een, ~aan)
  

Prioriteit

• Elke karakteristieke groep heeft een prioriteit. Die groep met de hoogste prioriteit wordt een deel van de stam.
• Deze groep moet automatisch het laagst mogelijke locatiegetal krijgen.
  
• De andere groepen worden dan automatisch als zijgroep benoemd
  
• Zie Binas tabel 66D voor de prioriteiten.
  

Binas tabel 66

De bovenste groep heeft de hoogste prioriteit.

Bij verschillende groepen krijgt de groep met de

hoogste prioriteit het achtervoegsel

Functionele groep

• De stamnaam eindigt altijd met de achtervoegsel-term van de belangrijkste groep: ethanol, propanol, hexanol

• De nummering van deze groepen komt net voor deze achtervoegselterm: ethaan-1-ol, propaan-2-ol, hexaan-2-ol

De zijgroepen worden gewoon in alfabetische volgorde genoemd

Alcoholen

Alcoholen

Alcoholen zijn karakteristieke groepen waar een koolstofatoom aan een ~OH groep zit

Ze hebben als voorvoegsel: ~hydroxy~

Ze hebben als achtervoegsel: ~ol

Meerdere -OH groepen dan weer gebruik maken van di, tri etc.

Oefenen

Oefenen

Ethers

Ethers

Ethers zijn koolwaterstoffen met de kenmerkende groep:

Hier zijn R1 en R2 een willekeurig aantal C-tjes en H-tjes.

Ethers worden alkoxyalkanen genoemd(alkoxyalkanen is een verzamelnaam).

Naamgeving Ethers

Naamgeving ethers:

• De langste keten C-tjes is de stam.
  
• De kortste keten is de zijgroep.
  
• De kortste keten krijgt als voorvoegsel alkoxy.
  
• De langste keten wordt erachter aan genoemd.
  
• Een locatiegetal geeft aan op welke plek de zijgroep vast zit aan de stam.
  

Oefenen

Oefenen

2-methoxypropaan

Ethoxyethaan

        (di-ethylether)

Fenolen

Fenolen

• Fenolen zijn koolwaterstoffen waarbij een OH-groep aan een benzeenring vastzit.
  
• Wanneer de OH-groep de enige groep is, wordt als achtervoegsel “–ol” gebruikt.
  
• Wanneer een anderegroep belangrijker is,

wordt het voorvoegsel“hydroxy-” gebruikt.

Huiswerk

Maak de volgende opdrachten:

Leer HS6.3 (blz. 175-177)

Maak de vragen 21 t/m 32 (blz. 178-179)

Kijk de opdrachten goed na, wanneer je ze gemaakt hebt.

Maak een notitie van de vragen die je niet snapte of waarvan je meer uitleg wil hebben.

Stel deze vragen de volgende les.