Spanningen in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Spanningen in de Nederlanden

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

 Planning

Par. 6.1 Op zoek naar Indië

Par. 6.2 Spanjaarden en Azteken

Par. 6.3 De kerkhervorming

Par. 6.3 De kerkhervorming

Par. 6.4 Spanningen in de Nederlanden

Par. 6.4 Spanningen in de Nederlanden

Par. 6.5 Een nieuw land ontstaat

Herhalingsles

Toets H6

Vandaag

1. Korte terugblik

2. Uitleg paragraaf 6.4

3. Filmpje kijken

4. Zelfstandig werken

1. Terugblik

De kerkhervorming

Waarom was de boekdrukkunst een belangrijke uitvinding?

 6.4 Spanningen in de Nederlanden

Leerdoel

Aan het einde van deze les kun je uitleggen waarom de Nederlanden in opstand kwamen tegen Filips II. 

Wie heerste omstreeks 1500 over de Nederlanden?

1. Duitsland
2. Spanje
3. Frankrijk
4. Nederland

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten. 

• Rond 1500 waren al deze gebieden in handen van de Habsburgers.

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer. 

Waarom hadden de Habsburgers zo'n uitstekende onderkaak?

Karel V

1500-1558

• Karel V erfde  het bestuur over de Nederlandse gewesten (1506), Spanje (1516) en het Rooms-Duitse Rijk (1519)
• Door huwelijken, erfenissen en veroveringen is zijn rijk enorm. 
• Hoewel hij koning van Spanje en Keizer van het Duitse Rijk is, wordt hij geen koning, maar 'Heer van de Nederlanden'. 

De aanspreektitel van Karel?

Karel, bij de gratie Gods, Heilig Rooms keizer, Semper Augustus, Koning van Duitsland, Koning van Italië, Koning van heel Spanje, Castilië, Aragón, León, Navarra, Granada, Toledo, Valencia, Galicië, Mallorca, Secillia, Córdoba, Murcia, Jaén, Algarve, Algeciras, Gibraltar, de Canarische eilanden, Koning van de Beide Siciliën, Sardinië, Corsica, Koning van Jerusalem, Koning van de Westelijke en Oostelijke Indiën, Heer van de Eilanden en de Grote Oceaan, Aartshertog van Oostenrijk, Hertog van Bourgondië, Brabant, Lotharingen, Stiermarken, Karinthië, Krain, Limburg, Luxemburg, Gelderland, Neopatrië, Württemberg, Landgraaf van de Elzas, Prins van Zwaben, Graaf van Vlaanderen, Habsburg, Tirol, Gorizia, Barcelona, Artesië, Franche Comté, Henegouwen, Holland, Zeeland, Ferrette, Kyburg, Namen, Roussillon, Cerdagne, Drenthe, Zutphen, Markgraaf van het Heilig Roomse Rijk, Burgau, Oristano en Gociano, Heer van Friesland, het Wendland, Pordenone, Biskaye, Molin, Salins, Tripoli en Mechelen.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had in de 16e eeuw (1500-1600) zeer regelmatig oorlog met Frankrijk. Dit had te maken met de ligging van beide landen, maar ook de macht van de Fransen. 

Heer van de Nederlanden

• De Nederlanden bestond uit 17 gewesten: eigen wetten, taal en geldsoort. 
• In al deze gewesten was Karel de baas,  maar hij kon  niet overal tegelijk zijn.
• Daarom had hij in elk gewest een plaatsvervanger: de stadhouder

Filips II volgt zijn vader op 

• Karel heeft veel bereikt, maar moet toezien dat de protestantse kerk in zijn gebied veel aanhangers heeft gekregen.
• Als oude man treedt hij af en zijn zoon Filips II volgt hem op in Spanje (1556), Zuid-Amerika (1556) en de Nederlanden (1555), niet in het Rooms-Duitse Rijk.

Veranderingen 

in de Nederlanden

• Filips wilde zo snel mogelijk weg uit de Nederlanden, en zijn rijk centraal vanuit Madrid (Spanje) besturen. Dat gebeurde vanaf 1559.
• Hij liet zijn halfzus Margaretha van Parma, als landvoogdes, de Nederlanden besturen. Zij volgde zijn bevelen uit Spanje op.

Filips en de Nederlanden

• Filips wilde een eenheid maken van zijn rijk: regels en wetten moesten overal hetzelfde zijn. Oude rechten van de gewesten zouden niet meer gelden.
• Iedereen moest katholiek zijn: ketters (protestanten) moesten zwaar worden gestraft. De Nederlandse edelen moesten hiervoor zorgen.

Het Escorial was het klooster-paleis van Filips II in Madrid. In tegenstelling tot zijn vader was Filips niet graag in de Nederlanden: het was er te koud en dat hielp niet bij zijn reuma.

Filips was opgevoed in Spanje door monniken. Hij was erg godsdienstig, bijna op het waanzinnige af. Zijn manier van regeren werd dan ook sterk bepaald door het katholieke geloof: de strijd tegen andere godsdiensten.

Toen er in 1559 vrede met Frankrijk kwam, kon hij eindelijk terug naar Spanje. In de Nederlanden hebben ze hem sindsdien niet meer gezien.

De spanningen nemen toe...

• Veel Nederlandse edelen voelden er niets voor om protestanten hard aan te pakken: het zou alleen maar voor opstanden zorgen.
• 1566: Smeekschrift der Edelen. 
• Gevolg:  Voorlopig zouden er geen protestanten meer worden vervolgd.

De Beeldenstorm

1566

• De onrust wordt tijdelijk minder, maar in augustus 1566 gaat het mis
• Na een oproep, van protestantse predikanten, om de beelden in de kerken te verwijderen, worden honderden kerken vernield en geplunderd.
• Deze Beeldenstorm werd overigens niet alleen gedaan door fanatieke protestanten, maar ook door arme en hongerige katholieken en relschoppers.

Filips is woedend!

• Filips stuurt zijn beste generaal, Alva, met 10.000 soldaten, om af te rekenen met de Beeldenstorm
• Iedereen die schuldig is, zal zwaar worden gestraft, óók de edelen die de Beeldenstorm niet hebben voorkomen.
• Margaretha van Parma treedt in 1567 af, en Alva volgt haar als landvoogd op.
• Sommige edelen, zoals Willem van Oranje, vluchtten uit de Nederlanden.

Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Zelfstandig werken

6.4: 1c, 2, 3, 4, 6, 8