1.2 en 1.3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

1.2 Ontwikkeling van de wereldeconomie

 Weet je nog paragraaf 1?

Paragraaf 2: Ontwikkeling van de wereldeconomie.

Wat gaan we doen deze les?

* Paragraaf 1.2 bespreken:

- Koloniale verhoudingen (1500-1945)

- Op weg naar onafhankelijkheid (1945-1990)

- Vrijhandel verandert de wereld (na 1990).

* aan het werk:

o.a. begrippenlijst aanvullen, opdrachten maken, samenvatting maken, kortom met de leerstof bezig zijn.

leerdoelen:

1. Je weet welke begrippen passen bij de verschillende fasen van de wereldeconomie.
2. Je begrijpt dat een handelsoorlog de globalisering kan bedreigen.
3. Je kunt aan de hand van bron 10 en de atlas de veranderende positie van het Verenigd Koninkrijk uitleggen.

Begrippenlijst aanvullen met:

• Handelskolonialisme 
• Industrieel kolonialisme 
•  Dékolonisatie 
• Koude Oorlog 
• Vrijemarkteconomie 
• Vrijhandel

Ontwikkeling van de handelsstromen in 3 periodes:

1: Koloniale periode 1500-1945

- Fase 1: 1500-1800 handelskolonialisme,

- Fase 2: 1800-1945 industrieel kolonialisme.

2:  1945-1990; periode van Dekolonisatie en de Koude Oorlog.

3:  Na 1990; periode van de Vrijhandel.

Periode 1: fase 1: Handelskolonialisme 

(1500 - 1800)

Kenmerken:

- Kolonies leveren grondstoffen en arbeidskrachten (slaven).

- Langs de kusten ontstaan plantages.

 Periode 1: fase 2: Industrieel kolonialisme (1800-1945)

Kenmerken:

• Ook wel modern imperialisme genoemd (snelle uitbreiding van het aantal koloniën van enkele Europese landen in de 19e eeuw
• Het besturen van kolonies door Europa
• Industrialisatie = grondstoffen essentieel
• Kolonie is ook een afzetmarkt
• -> Sterke toename wereldhandel

Kaart kolonialisme

https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_colonialism#/media/File:Colonisation2.gif

Periode 2: Onafhankelijkheid (1945-1990)

1. Dekolonisatie -> onafhankelijk worden van de kolonien. Invloeden van de moederlanden blijven zichtbaar
2. Koude oorlog -> nieuwe indeling van de wereld:

• Westere wereld
• Communistische landen
• Ontwikkelingslanden

Periode 3: Vrijhandel (na 1990)

*Einde Koude Oorlog en vanaf 1990 uiteen vallen van de Sovjet-Unie.

https://schooltv.nl/files/Infoblok/Voortgezet_onderwijs/Geschiedenis/2009_d_EW_einde_koude_oorlog_WO.pdf

*Vrijemarkteconomie: vrij ondernemerschap, particuliere bedrijven/ vrijhandel

Voor- en nadelen vrijhandel

Voordelen

• land kan zich specialiseren in product waar ze goed in zijn
• bedrijven hebben toegang tot buitenlandse afzetmarkten

Nadelen

• buitenlandse concurrentie -> bedrijven gaan failliet

Weet je nog paragraaf 2?

Bespreken paragraaf 3: Ontwikkeling in verschillende snelheden.

* Arm en rijk

* Interne oorzaken

* Externe oorzaken.

Begrippenlijst aanvullen:

* natuurlijke hulpbronnen, 

* politieke systeem, 

* democratie, 

* bevolkingsgroei ( natuurlijke en sociale ), 

* welvaart, 

* investeerders, 

*kolonie,

* exploitatie-kolonieën en vestigings-kolonieën.

Leerdoelen

1. je weet een aantal interne en externe oorzaken voor verschil in ontwikkeling te noemen
2. je begrijpt dat in- en externe oorzaken van armoede met elkaar samenhangen
3. je kunt door het vergelijken van kaarten aantonen dat een land arm is

Waarom zijn sommige landen rijk en andere arm?

De oorzaken moet je soms zoeken:

 in het land zelf (interne oorzaken) en 

soms erbuiten (externe oorzaken). 

Wanneer in een land veel negatieve factoren samenvallen, is de kans op armoede onder de bevolking groter.

Interne oorzaken; binnen het land zelf.

1. Natuurlijke oorzaken
   

• ontwikkelingskansen: er is voldoende vruchtbare grond, goed klimaat, natuurlijke hulpbronnen, niet te bergachtig en voldoende neerslag.
• ligging: een goed bereikbaar land ( infrastructuur, grenzend aan zee ) heeft meer kansen dan een land omringd door andere landen

Interne oorzaken; binnen het land zelf.

2. Menselijke oorzaken

• politieke systeem: corruptie en slecht bestuur is niet goed voor een land. Een sterke overheid zorgt voor rust!
• bevolkingsopbouw: arme landen veel jongeren en rijke landen vergrijzing. Ideaal is een goede mix
• mate van ongelijkheid.

Extra omschrijving.

Bij: Interne oorzaken: onder menselijke factoren valt 

o.a. het politieke systeem

Het politieke systeem is de wijze waarop het land wordt bestuurd.

 Arme landen worden slecht bestuurd, zijn weinig democratisch en worden gekenmerkt door corruptie, vriendjespolitiek en onvrijheid.

Extra omschrijving:

Bij interne oorzaken: valt onder menselijke factoren: de mate van ongelijkheid

Als een land zich economisch ontwikkelt, neemt de sociale ongelijkheid toe. Sommige groepen profiteren meer van de groeiende welvaart dan andere. Sociale ongelijkheid druk je uit met de Gini-coëfficiënt. Grote ongelijkheid in combinatie met een grote groep jongeren zonder uitzicht op werk, kan leiden tot ernstige sociale onrust in een land.

Extra info bij interne oorzaken valt onder

menselijke factoren: de

bevolkingsgroei en leeftijdsopbouw

Het geboortecijfer daalt wereldwijd, maar in de arme landen groeit de bevolking nog snel. Het nadeel daarvan is, dat het bnp sterk moet groeien om de welvaart per persoon te laten stijgen. Rijke landen hebben juist te maken met vergrijzing. Ook dat tast op den duur de welvaart aan, want een krimpende beroepsbevolking moet dan het geld verdienen voor een groeiende groep bejaarden. Ideaal is een leeftijdsopbouw met een grote, jonge beroepsbevolking die goed is opgeleid.

Externe oorzaken Hierbij gaat het om het soort relatie dat een ontwikkelingsland heeft met de rijke landen.

1. Koloniaal verleden

• exploitatie kolonie: leveren van grondstoffen en landbouwproducten aan het moederland
• vestigingskolonie: kolonisten gingen in het land wonen

2. rol land in de wereldeconomie

• goede/gunstige ligging zodat mno's zich er gaan vestigen

Externe oorzaken:

1: Koloniaal verleden

Veel arme landen van nu waren vroeger koloniën. Hun rol was het exporteren van grondstoffen, landbouwproducten en later ook laagwaardige industriegoederen naar de moederlanden. Die rol spelen ze nog steeds. Nadeel is dat je hiermee veel minder verdient dan met de productie van hoogwaardige industrieproducten en diensten zoals de rijke landen doen.

Externe oorzaken:

2: Rol van een land in de wereldeconomie

De globalisering heeft voor mno's de wereld geopend. Of zij investeren in een land hangt af van economische (bijv. hoogte van het loon) en politieke (bijv. betrouwbare overheid) factoren. Landen in de periferie die niet aantrekkelijk zijn voor buitenlandse investeerders, moeten zich op eigen kracht ontwikkelen en dat is niet eenvoudig.