SPELLING NE TALENT (2024)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

algemene spelling 

Talent, vakboek, p. 151 - 163

 2024

werkwijze

De theorie wordt steeds uitgelegd in deze LessonUp.

Je kan natuurlijk ook nog de theorie lezen in je vakboek.

Neem de tijd om de theorie aandachtig door te nemen.

LEER DE THEORIE!

Je gaat ook oefeningen in het werkboek van TALENT maken.

Veel succes!

:-)

HOOFDLETTERS

 

Talent vakboek, p. 151 - 153

hoofdletters 

1. begin van een zin 

                    --> let op apostrof: 't Gaat goed met mij. 

                                                             's Avonds is het al snel donker. 

                    --> let op getal:         365 dagen zijn alweer voorbij. 

                                                             8 uur hebben we gewacht. 

2. namen: persoonsnamen, aardrijkskundige namen, zaaknamen, merknamen  

                     --> Philip, Lauren, het Andesgebergte, Mars, de Efteling,                                                    Volkswagen, de Mariakerk, Utrecht

hoofdletters

3. achternamen met tussenvoegsels 

                        --> Pieter van Dalen, P. van Dalen, A. van Drongelen 

let op: 

Als er een voornaam of voorletter bij staat, schrijf je het tussenvoegsel met een kleine letter. 

Als de voornaam of voorletter ontbreekt, schrijf je het eerste tussenvoegsel met een hoofdletter. Schrijf geen hoofdletter na een liggend streepje. 

                         --> mevrouw Van Walderveen, meneer Van den Berg, mevrouw 

                                 Gruiters - van Braal  

hoofdletters

4. namen van volken en afleidingen daarvan

                            --> Amerikanen, Basken, Friezin, Nederlanders 

5. offiële namen van feestdagen

                            --> Kerstmis, Pasen, Moederdag, Hemelvaart 

let op: afleidingen van feestdagen krijgen een kleine letter

                            --> kerstvakantie, moederdagcadeau, paasfeest 

hoofdletters

6. historische gebeurtenissen 

                       --> Tweede Wereldoorlog, Hongerwinter, Franse Revolutie

let op: historische perioden krijgen een kleine letter 

                      --> ijstijd, middeleeuwen, renaissance 

7. titels van boeken, films etc. 

                      --> Het diner, Titanic, De verwarde cavia

hoofdletters

8. directe rede die volgt op een dubbele punt

                     --> De minister-president zei: 'De avondklok wordt

                             met drie weken verlengd.'

9. lettervormwoorden als de vorm van de hoofdletter bedoeld is

                     --> T-shirt, L-vorm 

geen hoofdletter

- windrichtingen: noorden, westen, zuidoosten. Let op: Zuid-Afrika, het rijke Westen 

- dagen, maanden, seizoenen: maandag, juni, winter

- namen van munten: euro, kroon, dollar

- soorten: cognac, bordeaux

- ambten en functies: rector, premier, prinses. Let op: de koning wordt Majesteit genoemd. 

 

extra instructie 

Heb je er nog niet genoeg van 

of wil je de regels over 

hoofdletters nog eens op een 

andere manier horen, bekijk dan dit

filmpje. 

Snap je het? Controleer jezelf en 

maak de vragen op de volgende 

slides. 

OPDRACHT TALENT 

^{Maak opdracht 1 van paragraaf 6.2.} 

(WERKBOEK BLZ. 104/105)

Als je klaar bent, oefen je TALENT woordtrainer: 

• Hoofdstuk 1.2 & 1.3

WEL EEN TUSSEN-N 

Als het eerste deel van het woord een zelfstandig naamwoord is én alleen een meervoud op -n heeft:

boek - boeken -> boekenkast

                  --> kattenbak, boerenkaas, paardenbloem

                          pannenkoek 

GEEN TUSSEN -N

- eerste deel heeft geen meervoud: gerstenat, tarwebrood

- eerste deel heeft ook een meervoud op -s: ladekast, gedachtegang

- eerste deel is geen zelfstandig naamwoord: hogeschool, blindedarm, huilebalk 

- van het eerste deel is er maar één: zonnepanelen, maneschijn 

- het eerste deel versterkt en is een bijvoeglijk naamwoord: beresterk, reuzeleuk

- woord is niet meer herkenbaar als samenstelling: klerelijer, bolleboos 

TUSSEN -S

tussen -s

- hoor je een s, dan schrijf je een s: stadswacht, verkeerslicht

- hoor je het niet goed, vervang dan het tweede deel door een ander woord

                 --> beroepssoldaat (want: beroepsmilitair)

                 --> stadsschouwburg (want: stadswacht)

extra instructie 

Heb je er nog niet genoeg van

of wil je de bovenstaande 

regels nog eens op 

een andere manier horen,

bekijk dan dit

filmpje. 

koppelteken (liggend streepje) 

1. klinkerbotsing (voorkom uitspraakproblemen)

               --> mee-eten (meeeten) , mini-jurk (minijurk), 

                      studie-uren (studieuren) 

let op: 

               --> warmteafgifte (ea gebruiken wij niet als tweeklank)

               --> radioactief (oa gebruiken wij niet als tweeklank) 

koppelteken (liggend streepje)

2. gelijkwaardige delen: chef-kok (hij is zowel chef als kok), tolk-vertaler 

3. letters, cijfers, symbolen: hbo-docent, 20+-kaas, %-teken 

4. woord + naam: kabinet-Rutte, commissie-De Boer

5. voorvoegsels als niet, oud, ex, non, adjunct, interim, Sint: oud-voetballer, adjunct-directeur, non-fictie 

6. aardrijkskundige namen: Zuid-Holland, Nieuw-Zeelandse 

7. vaste woordcombinaties: sta-in-de-weg, doe-het-zelver, nek-aan-nekrace

          

extra instructie 

Heb je er nog niet genoeg van

of wil je de bovenstaande 

regels nog eens op

een andere manier horen,

bekijk dan dit

filmpje t/m 3:48 minuten. 

en nu even oefenen...

Heb je de alle theorie goed doorgenomen? Controleer jezelf en beantwoord de vragen op de volgende slides. 

Wat is juist?

1. notedop
2. notendop

Wat is juist?

1. politie-agent
2. politieagent

Wat is juist?

1. antivries
2. anti-vries

opdracht Talent 

Maak opdracht 2 van paragraaf 6.2. (WERKBOEK BLZ. 107)

Als je klaar bent, oefen je TALENT woordtrainer:

• Hoofdstuk 2.2 & 2.3

(Herhalen: 1.2 & 1.3)

trema, apostrof

Talent vakboek, p. 158-159

trema

Bekijk het instructiefilmpje 

over het trema. Als je nog 

meer uitleg wilt, lees je 

de theorie op de volgende 

slides. 

trema

1. uitspraakproblemen in woorden die geen samenstelling zijn 

                              --> feeën, vacuüm, ambiëren, poëzie

2. als er geen uitspraakprobleem is, schrijf je geen trema

                              --> beantwoord, geolied, dieet 

3. als het laatste deel van een woord -ien, -eus of -eum is en het woord komt uit een vreemde taal, dan schrijf je geen trema

                               --> elektricien, opticien, luxueus, museum 

apostrof 

1. op de plek van een weggelaten letter

                       --> m'n jas, 's morgens

2. bij bezit, als er een uitspraakprobleem is

                       --> Irma's boek, Clary's jas (maar: Franks telefoon, 

                               Ariannes broodtrommel) 

3. bij bezit, als een woord of naam op een sis-klank (klinkt als een S)  eindigt 

                       --> Kees' viool, Inez' vader 

apostrof

4. bij meervoud, als er een uitspraakprobleem is 

                      --> geen autos, maar  auto's, menu's, paraplu's 

5. bij verkleinwoorden, als er een medeklinker voor de -y staat

                      --> baby'tje, lolly'tje (maar: essaytje)

6. bij afleidingen van cijfer- en letterwoorden

                       --> A4'tje, PSV'er, sms'je, vwo'er 

let op: als je een afkorting als woord uitspreekt, komt er geen apostrof

                       --> havoër 

extra instructie

Heb je er nog niet genoeg van 

of wil je de regels over de 

apostrof nog eens op een andere

manier horen, bekijk dan dit

filmpje. 

Snap je het? Controleer jezelf

en maak de vraag op de volgende slide. 

geen trema 

trema

atheneum

egoisme

drieendertig

gekopieerd 

officieel 

opdracht Talent 

Maak opdracht 3 van paragraaf 6.2. (LESBOEK BLZ. 107/108)

Als je klaar bent, oefen je TALENT woordtrainer:

• Hoofdstuk 3.2 & 3.3

(Herhalen: 1.2 / 1.3 / 2.2 / 2.3)

meervoud en verkleinwoorden

Talent vakboek, p. 159-163

meervoud

1. -s vast aan het woord (als er geen uitspraakverwarring is):

                                --> lepels, cafés, vakanties, etuis, cowboys, 

                                        displays

2. 's

                                --> afkortingen: wc's, havo's, cd's

                                --> uitspraakverwarring: oma's, radio's, paraplu's

                                --> medeklinker voor y: baby's, pony's 

meervoud 

3. soms zijn er twee meervouden 

                        --> anekdoten, anekdotes

                        --> gedachten, gedachtes  

                        --> musea, museums 

4. Latijnse woorden op -icus, hebben een meervoud op i 

                        --> medicus, medici 

                        --> musicus, musici 

meervoud

5. meervouden op -ie

klemtoon op ie, dan schrijf je ieën 

                             --> kopie, kopieën, melodie, melodieën 

klemtoon niet op ie, dan schrijf je iën

                             --> porie, poriën, lelie, leliën  

                      

meervoud 

6. medeklinkerverdubbeling 

als een woord op -ik, -es of -et eindigt en de klemtoon valt op de laatste lettergreep, dan krijgt het meestal een extra medeklinker

                              --> ogenblik, ogenblikken

                              --> adres, adressen 

LET OP: als een woord op -ik, -es of et eindigt en de klemtoon valt op de eerste lettergreep, dan vervalt de extra medeklinker

                              --> havik, haviken 

                              --> luiwammes, luiwammesen 

meervoud

7. soms verandert de medeklinker in het meervoud: 

                    --> wolf, wolven 

                    --> geloof, geloven 

let op: bij woorden die uit het Grieks komen, blijft de f staan 

                    --> paragraaf, paragrafen 

                    --> filosoof, filosofen 

extra instructie 

Heb je er nog niet genoeg van

of wil je de regels over het 

meervoud nog eens op een 

andere manier horen, 

bekijk dan dit

filmpje. 

verkleinwoorden 

Bekijk het instructiefilmpje

over de verkleinwoorden. 

Als je nog

meer uitleg wilt, lees je

de theorie op de volgende

slides.

Snap je het? Ga dan door

naar de controlevragen. 

verkleinwoorden 

a, é, o, u	verdubbel klinker	opa-opaatje café-cafeetje
sommige woorden die op -e eindigen	-e vervalt	parachute-parachuutje machine-machientje
-i	-ie	taxi-taxietje bikini-bikinietje
klinker + y	-tje	essay-essaytje display-displaytje
medeklinker + y	apostrof + -tje	baby-baby'tje pony-pony'tje

Hoe schrijf je het meervoud van bacterie?

Hoe schrijf je het meervoud van monnik?

Hoe schrijf je het verkleinwoord van ski?

Hoe schrijf je het verkleinwoord van diner?

opdracht Talent 

Maak opdracht 4 van paragraaf 6.2. (WERKBOEK BLZ. 108/109)

Als je klaar bent, oefen je TALENT woordtrainer:

• Hoofdstuk 4.2 & 4.3

(Herhalen: 1.2 / 1.3 / 2.2 / 2.3 /3.2 / 3.3)

afkortingen

• Je gaat veelgebruikte afkortingen oefenen.
• Je leert deze afkortingen uit je hoofd.

Let op: spaties, punten, hoofdletters -> deze zaken moeten precies kloppen!

Opdracht TALENT

Maak opdracht 5 van paragraaf 6.2. (WERKBOEK BLZ. 109)

Als je klaar bent, oefen je TALENT woordtrainer:

Hoofdstuk 5.2 

(Herhalen: 1.2 / 1.3 / 2.2 / 2.3 /3.2 / 3.3 / 4.2 / 4.3)

leestekens

Komma

• Tussen onderdelen opsomming -> Jan, Piet, Karel en Anna
• Tussen twee persoonsvormen-> Als het moet, ga ik mee.
  
• Voor/na aanspreking en tussenwerpsel-> Jan, ga je mee? Je gaat mee, toch?
  
• Voor en na een bijstelling-> Jan, die leuke vent, is er niet.
  
• Voor een voegwoord waarmee de bijzin begint->
  
• Jan kon helaas niet komen, want hij is ziek. (Alleen in langere zinnen)
  

leestekens

Puntkomma   Betekent `en`

• Gebruik hem in zinnen die sterk samenhangen-> Het regent hard; ik neem mijn paraplu mee.
  
• Tussen delen van een opsomming. De opsomming bestaat uit zinnen. VOORBEELD: Let hierop als je de stof gaat leren: zorg dat je de regels goed kent; zorg dat je ze ook kunt toepassen; maak daarom vooraf de oefeningen goed; kijk de oefeningen goed na.

leestekens

Dubbele punt

• Voor een opsomming -> Het heeft veel voordelen: je haalt betere cijfers, je wordt gemotiveerder, je zal uiteindelijk slagen.
  
• Bij de directe rede-> Piet zei: “Ik wil graag koffie.”
  
• Om een verklaring aan te kondigen-> Jan gaat niet mee: hij is veel te druk.
  

Let op!

Na een dubbele punt volgt in principe geen hoofdletter. Alleen bij de directe rede.

leestekens

Aanhalingstekens

• Bij een citaat
  
• Bij de directe rede: “Ik ga niet mee,” zei hij.
  

Let op!

Als een leesteken bij de gesproken tekst hoort, plaats je die binnen de aanhalingstekens. Anders niet.

 “Ga je met me mee?” vroeg Anne.

“Oké ,” zei Jan, “alleen als je niet gaat zeuren!”

“Vroeger hield ik van patat,” zei Peter, “nu lust ik het niet meer.”

leestekens

Let op!

• Bij gedachten gebruik je nooit aanhalingstekens -> Jan dacht: wat is ze mooi.
  
• Gebruik aanhalingstekens om aan te geven dat een woord in de zin een andere betekenis heeft. Een vakantie was bijvoorbeeld helemaal niet fijn,want de auto was gestolen -> We hadden een ‘heerlijke’ vakantie.
  
• Gebruik aanhalingstekens als je het woord bedoelt, maar niet de betekenis -> Schrijf je ‘ consciëntieus’ zo?
  

leestekens

Vraagteken

• Bij een vraag: Hoe heet hij eigenlijk?
  

Uitroepteken

• Aan het eind van een zin met een bevel of uitroep: Wat leuk!
  

Let op!

Gebruik nooit meer dan één uitroepteken of vraagteken!

Opdracht TALENT

Maak opdracht 1 van de cursus "leestekens" (WERKBOEK BLZ. 121)

Maak opdracht 4 van de cursus "leestekens" (WERKBOEK BLZ. 123)

Als je klaar bent, oefen je TALENT woordtrainer:

• Hoofdstuk 1 t/m 5

(Herhalen: 1.2 / 1.3 / 2.2 / 2.3 /3.2 / 3.3 / 4.2 / 4.3 / 5.2)

leestekens