2.1 Wetenschap en politieke in de Griekse stadsstaat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H2 De tijd van Grieken en Romeinen

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les weet je: 

• wat de Klassieke Oudheid is
• verschillende staatsvormen van de Grieken
• ontstaan van de (moderne) wetenschap

Tijdvak 2 wordt ook wel de 'klassieke oudheid' genoemd, die begint rond 800 v.Chr. 

Polis (meervoud: poleis)

rond 300 in Griekenland

'stad' omringd door platteland

- Autarkisch (moest ook wel)

- Autonoom (ook logisch

-Midden t

Extra info (achtergrond informatie)

Het oude Griekenland was niet één land, maar bestond uit verschillende stadstaten. Dit kwam door het Griekse landschap. Doordat het gebied uit veel onvruchtbare grond, bergen en eilanden bestaat, zijn op verschillende plekken gemeenschappen ontstaan die weinig contact hadden met andere gemeenschappen en dus hun eigen wetten maakten en een eigen identiteit ontwikkelden. Het Griekse woord voor stadstaat is polis (meervoud: poleis). In de tijd van de Grieken waren er wel rond de 300 poleis. 

De eerste Griekse poleis ontstonden rond 3000 v.Chr. Rond 800 v. Chr. waren veel poleis zo hard gegroeid, dat ze niet meer voldoende voedsel voor alle inwoners konden produceren. Veel Grieken verlieten hun polis en gingen zich verstigen op een andere plek aan de Middellandse Zee waar meer ruimte en voedsel was. Deze plek werd een kolonie van de polis waar de inwoners vandaan kwamen. In het begin waren de kolonies nog erg verbonden met de ‘moederstadstaat’ of ‘metropolis’, maar op den duur werden veel kolonies ook zelfstandige stadstaten. Het hele gebied waar Griekse stadstaten en kolonies voorkwamen noemen de de Griekse wereld. De Grieken zelf noemden dit gebied Hellas.

De Griekse stadstaten

• Griekenland was geen eenheidsstaat, zoals Egypte.
• Griekenland bestond uit ruim 200 stadstaten/ poleis.
• Elke polis had zijn eigen wetten en bestuur.
• De stadstaten hadden regelmatig ook oorlog met elkaar.
• Maar de poleis hadden ook veel gemeenschappelijk zoals bijvoorbeeld taal, godsdienst en cultuur.

Griekse kolonies

• Gedeelte van de bevolking trok  weg door voedseltekorten (ontstaan door bevolkingsgroei)
  
• Ze stichtten koloniën, waardoor de Griekse cultuur ook buiten Griekenland werd  verspreid. Elke kolonie was een onafhankelijke stadsstaat
• Er ontstond aan de kust van de Middellandse Zee en de Zwarte Zee een netwerk van Griekse stadstaten.

De Griekse wereld kende vijf bestuursvormen 

Monarchie 

Tirannie 

Aristocratie 

Oligarchie 

Democratie

De Griekse bestuursvormen 

• 1. Sommige stadsstaten werden bestuurd door een koning (monarch). Dit heet een monarchie
• 2. Sommige stadsstaten had een alleenheerser (tiran), die met geweld aan de macht kwam. Dit heet een tirannie 
• 3. Er was ook een bestuur van de besten (aristos). Dit heet een aristocratie
• 4. In een oligarchie waren weinigen aan de macht, ofwel van adel ofwel vermogend (rijk)
• 5. In Athene kreeg het volk (demos) de macht. Dit heet een democratie

Ik ben de heerser in deze polis omdat mijn vader dat ook was 

In deze polis nemen we de beslissingen met alle burgers samen

Ik weet wat het beste is voor deze polis. Goed dat ik hier de macht heb gegrepen! 

Laat dat besturen maar aan ons over. Wij hebben er verstand van en er de tijd voor 

Monarchie

Aristocratie

Tirannie

Democratie

Burgerschap en politiek

Democratie (Athene): 

• In de vergadering mochten alleen mannen toegelaten worden, die in de stad waren geboren.
• Alleen deze mannen mochten stemmen. 
• Athene was een directe democratie. Er waren geen vertegenwoordigers. De burgers stemden zelf. 

Heeft Nederland een direct of indirecte democratie? Leg je antwoord uit.

Atheense democratie

Kritiek op de Atheense democratie:

Vooral door filosofen (Socrates, Plato en Aristoteles): niet alle burgers hadden verstand van politiek!

Griekse Wetenschap

• Grieken waren polytheïstisch. Goden verantwoordelijk voor alles!
• Filosofen daarentegen probeerden alles met hun verstand te beredeneren, zonder de goden! 
  'philos' = vriend
  'sophia' = wijsheid
  
• Hieruit ontstaan wiskunde (stelling van Pythagoras), natuurkunde, medische wetenschap (Eed van Hippocratus), geschiedwetenschap (Herodotus)

Socrates

• Eén van de belangrijkste Atheense filosofen
• Goed en kwaad (Ethiek)
• Socratische probleem
• "Het is onmogelijk om het goede niet te doen als je het eenmaal kent."
  
• Werd veroordeeld tot het leegdrinken van de gifbeker.
  

Plato

• Leerling van Socrates

 Oprichter van de Akademeia 
(Atheense academie - hoger onderwijs)

• Bekendste werk: De Staat, over politiek

Ideeënleer

In deze periode richtte hij zich steeds meer op de ‘Ideeënleer’, het gedachtegoed dat er van alle dingen in het universum perfecte ‘Vormen’ of ‘Ideeën’ bestaan. Alles wat wij om ons heen zien in de wereld zijn echter slechts ‘afspiegelingen’ van deze ideaalbeelden, waardoor de meeste mensen denken de ‘echte’ Ideeën te kennen, maar dat in werkelijkheid niet doen. Deze perfecte vormen liggen namelijk diep opgeslagen in onze ziel, waardoor ze alleen door filosofen te bestuderen zijn.

Aristoteles

• Leerling van Plato
  
• Filosoof én natuurkundige, wiskundige, etc.
• Mens is sociaal wezen kan alleen in een polis-gemeenschap volmaaktheid vinden
• Leraar Alexander de Grote

Herodotus: Vader van de geschiedschrijving 

Maken 

 Op zoek naar de kern

1, 2, 3, 4

Historisch denken  

1A+B, 3, 6,