vakatelier 2 Ruige ridders, vrome monniken & de stad

• Geschiedenis
• HBO
• Studiejaar 1

Geschiedenis vakatelier 2: 'Ruige ridders, vrome monniken & de stad'

Welke gebeurtenis had een grote invloed op de val van het Romeinse Rijk?

1. Karel de Grote wordt keizer
2. De pest
3. Slechte koningen
4. Volksverhuizingen

Welke Germaanse stammen staken de Noordzee over om zich daar te vestigen?

1. Franken
2. Saksen
3. Angelen
4. Friezen

Wie was de eerste Frankische koning die zich liet dopen?

1. Karel de Grote
2. Bonifatius
3. Liudger
4. Clovis

In welke eeuw ontstond de Islam?

1. in de 4e eeuw
2. in de 5e eeuw
3. in de 6e eeuw
4. in de 7e eeuw

Wat was GEEN verbetering van de landbouw rond het jaar 1000?

1. paard als trekdier
2. het halsjuk
3. irrigatie
4. drieslagstelsel

Welke drie begrippen passen het beste bij Floris V?

1. bisschop - Sticht - Domkerk
2. hertog - Groningen - Valkenhof
3. edelman - Brabant - Loevestein
4. graaf - Holland Muiderslot

De middeleeuwse samenleving kende een opdeling in standen. Wat is de juiste verhouding in percentages?

1. Geestelijkheid ±2% van bevolking Adel ±3% van bevolking Derde stand ±95% van bevolking
2. Geestelijkheid ±5% van bevolking Adel ±35% van bevolking Derde stand ±60% van bevolking
3. Geestelijkheid ±10% van bevolking Adel ±20% van bevolking Derde stand ±70% van bevolking
4. Geestelijkheid ±25% van bevolking Adel ±25% van bevolking Derde stand ±50% van bevolking

Waar zorgde het gilde in de middeleeuwen NIET voor?

1. Elkaar steunen in slechte tijden
2. Opleiding
3. Rechtspraak
4. Eigen beschermheilige

Wat hoort bij de Hanze?

1. Ommelandvaart
2. Koggeschip
3. Lübeck
4. handelsverbond tussen steden

Hoe kon een middeleeuwse handelsnederzetting een echte stad worden?

1. Door de koning te vragen om een burgemeester te benoemen
2. Door stadsmuren te bouwen en zich onafhankelijk te verklaren
3. Door stadsrechten te kopen van de heer van het gebied
4. Door zich aan te sluiten bij een stedenbond, zoals de Hanze

'Hebban olla vogala' is één van de oudste geschreven zinnetjes in het Nederlands.
Waarom ontstond vanaf de 12e eeuw de behoefte om in de eigen volkstaal te schrijven?

1. monniken gingen bijbels kopiëren
2. het Latijn verdween als kerktaal
3. opleiding van ridders was in het Nederlands
4. stedelingen gingen handel drijven

1. Romaans
2. Gotisch

Opdracht Karel de Grote

• maak drietallen
• rolverdeling: keizer - leenman - vazal/horige
• 10 minuten de tijd
• verbeeld in 1 foto het leenstelsel
• zet al je verbeeldingstalent in!

Het leenstelsel in één beeld gevat

Leerdoelen

Je kunt aan het einde van dit vakatelier ….

• de werking van het leenstelsel uitleggen;
• verklaren hoe het leenstelsel en het ontstaan van nederzettingen zich tot elkaar verhouden; 
• hoe het Christendom zich vanaf de vroege middeleeuwen over West-Europa wist te  verspreiden;
• aangeven welke periodiseringen in het geschiedenisonderwijs worden gebruikt;
  
• aangeven welke didactische principes aan de indeling in de tien tijdvakken ten grondslag liggen;
  
• de tijdvaknamen ‘monniken en ridders’ en ‘steden en staten’ verklaren.
  

Een onveilige tijd

• Na de dood van Karel ging het leenstelsel gewoon door
  
  
• De leenmannen gaven hun gebieden weer door aan hun kinderen
  
  
• Soms stelden de leenmannen zelf ook leenmannen aan, achterleenmannen
  
  
• De leenmannen gingen de gebieden als hun eigen gebied zien, terwijl ze het eigenlijk in leen hadden van de koning
  
  
• Door al die leenmannen ontstonden er heel veel kleine staatjes die ook vaak oorlog met elkaar voerden

Hoe verdedigen de (achter)leenmannen hun gebied?

ringwalburg

• 800-1000 na Chr. 
• vroegste verdedigingswerk 
• gracht, muur van aarde, palen, poort 
• niet bedoeld om te wonen 
• een vluchtplaats tegen rondtrekkende bendes en rovers 
• bij onraad trokken boeren met vee en voorraden voedsel zich terug in de vluchtburg 
  

versterkte boerderij

• versterkt huis omgeven door palissade en gracht gebouwd door rijke boer
  
• bij aanval: boeren uit de buurt vluchten naar rijke buurman
  

---------------------------------------------------

• versterkt huis op een heuvel 
  
•  gracht, aarden wal, palen en donjon (=woontoren)
  
• apart terrein voor woningen van bedienden en soldaten; ook omgeven door wal met gracht 

kastelen

• 
  
• 
  
• 
  
• hoofdburcht 
  
• voorburcht 
  
• binnen- en buitenhof 
  

Ruige ridders & kille kastelen

• voorbeelden in de basisschool

onderbouw

middenbouw

bovenbouw

lesideeën

en... hoe zat het dan met de monniken

Kerstening

De germanen werden heidenen genoemd omdat ze nog niet in de christelijke god geloofden De bekering tot het christendom wordt ook wel kerstening genoemd.

Willibrord en Bonifatius waren twee Engelse missionarissen die probeerden de Friezen tot het Christendom te bekeren. Aanvankelijk zaten de FRiezen daar helemaal niet op te wachten.

Vermenging van culturen

• De Germaanse cultuur mengt met de christelijke cultuur
  
• Oude Germaanse feesten veranderen in christelijke feesten
  

Wat zie je hier? 

... en hier?

... en hier?

Steden ontstaan

• Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
• Verbeteringen in de landbouw leveren grotere oogsten op.
  
• Overschotten worden verkocht of geruild op markten. 
  
• Deze plekken liggen op een gunstige plek: kruispunten van wegen en/of rivieren (vervoer), meestal in de buurt van een kasteel of klooster (veilig).
  
• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden. 
  

Als steeds meer mensen bij elkaar in een nederzetting gaan wonen. Wat zijn dan de gevolgen?

Steeds meer handel

• Van zelfvoorzienend naar specialisatie (verschillende beroepen ontstaan).
• Geld verving al snel de ruilhandel.
  
• Toename van handel. 

• Kooplieden gingen over grotere afstanden handel voeren.
• Kooplieden nemen andere producten (bijv. wijn of zijde) mee.
  
• Opslaan en doorverkopen.

Welke tijdvakken tot nu toe? 

Hoe grip krijgen op verleden?

• structuur aanbrengen in 'chaotisch' verleden
  
• gebruik maken van periodiseringen: indelen tijd
• focus: regionale-, nationale-, Europese-, wereldgeschiedenis
  
• kantelpunten/keerpunten aanwijzen in geschiedenis, bijv. agrarische revolutie, ontstaan wereldgodsdiensten, wetenschappelijke revolutie, de verlichting, de eerste rgrondwet, de Berlijnse Muur 

Hoe zat het ook alweer met de Middeleeuwen?

• De tijd na het Romeinse Rijk (Oudheid) en vóór de Nieuwe Tijd.

• Het ligt in het midden van die twee perioden: tussenperiode

• Ongeveer tussen 500 en 1500

• Vroege Middeleeuwen: 500-1000
• Late Middeleeuwen: 1000-1500

-50

500

1000

1500

1. Tijd van jagers en boeren:
Verklaar het icoontje van dit tijd

2. Tijd van Grieken en Romeinen:
Verklaar het icoontje van dit tijd

3. Tijd van monniken en ridders:
Verklaar het icoontje van dit tijd

4. Tijd van steden en staten:
Verklaar het icoontje van dit tijd

Sleep de canonvensters naar het juiste tijdvak rechts van de tijdbalk

Wat deugt er niet aan deze tijdbalk?

1. de tijdvakicoontjes
2. de jaartallen
3. de schaal
4. de traditionele periodisering

Op de tijdbalk van de vorige vraag begint de tijd van van Grieken en Romeinen -3000 voor Chr. Bij andere tijdbalken (in het basisonderwijs) is dat vaak -50 voor Chr.
Vanwaar dit verschil?

Leg uit waarom het erg belangrijk is dat leerkrachten alleen tijdbalken inzetten die op schaal zijn gemaakt?

Beeldvormingschema

A: De werkelijkheid 

1. de schoolomgeving (dorp en stad, landschap, monument, straatmeubilair)

2. voorwerpen (museum)

B: Afbeeldingen

1. schilderij, prent, tekening, foto, ansichtkaart en karikatuur

2. dia, film, video/dvd, televisie/schooltelevisie, cd(-rom)

3. wandplaat, poster en bordtekening

4. prentenboek en strip

5. model en maquette

6. kaart (wandplaat en atlas)

C: Het gesproken woord

1. het verhaal: vertellen en voorlezen

2. de feiten: uitleggen, bespreken, verklaren en het gesprek

3. de gastspreker

4. het interview

5. historisch en hedendaags geluid (radio)

D: Het geschreven/gedrukte woord

1. verhalende teksten

2. informatieve teksten

3. schema's, tabellen en grafieken

4. informatieve bronnen (archief)

E: Doen

1. leven als...

2. spelen als...

3. spelen met...

4. schrijven, spreken, dichten en zingen

5. tekenen, bouwen, experimenteren

6. muurkrant en tentoonstelling

7. herdenken en vieren

Terugblik op vakatelier

• opbouw van atelier? opening? kern? afsluiting? 
• welke canonvensters? 
• beeldvorming? beeldvormers? 
• didactische werkvormen? 
• betrokken? waarom wel / niet? 
• rol docent? 
• attitude van studenten? 
• volgende atelier.. verwachtingen?