Haiku

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Haiku schrijven 

Mijn Haiku

Slapeloze nacht

op mijn etage vier-hoog

terwijl een muis knaagt

Wat is een haiku?

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Zelfportret als schilder

Datering 1887 - 1888

Locatie Parijs, Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Vertel: Dit is een schilderij van Vincent van Gogh. Als ik zou moeten vertellen over wat ik zie op dit schilderij, of over wat er op dit schilderij gebeurt, dan kan ik daar een heleboel woorden bij gebruiken. Maar het kan ook heel kort, luister maar... Ga vervolgens door naar de volgende slide. 

Zelfportret als schilder, 1887 - 1888

Een man met rood haar

zet streepjes in zijn gezicht

op een doek vol kleur.

Lees het gedicht voor. Vraag: - Wie weet welke dichtvorm dit is? > Het is een haiku, een dichtvorm die bedacht is in Japan. - Wie kan het lettergrepenschema benoemen? - Is het een goed gedicht over dit schilderij? Waarom wel, of niet? Of gaat het misschien meer over de maker? Of over allebei?

een - man - met - rood - haar

zet - streep - jes - in - zijn - ge - zicht

op - een - doek - vol - kleur

Bespreek vervolgens de opbouw van het gedicht: drie regels, met lettergrepenschema 5 - 7 - 5. Vertel dat het bij haiku's gaat het om het aantal lettergrepen, niet om het aantal woorden. Sta eventueel nog even stil bij het afbreken van woorden, en hoe iets soms anders kan klinken dan je het meestal schrijft: 'stree - pjes' vs. 'streep - jes'.

Een haiku bestaat uit

drie regels, met lettergrepenschema

5

7

5

Toon deze samenvatting even kort alvorens naar het volgende voorbeeld te gaan. Is de klas al bekend met haiku's, dan is dit een goed moment om afwijkende lettergrepenschema's (zie: VOORBEREIDING - differentiatie) te introduceren. Met de schrijftool onderaan de pagina kunnen de cijfers worden doorgestreept en aangepast.

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De oogst

Datering juni 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Vertel: Dit schilderij (De oogst, 1888) maakte Vincent in het zuiden van Frankrijk. Het is een landschap met boeren die op een warme dag aan het oogsten zijn. Vincent schreef later in een brief dat zijn teken- en schilderwerk net zo zwaar was als het werk van de boeren op het land. Vraag: Hoe zou het zijn als jij, net als Vincent, in dat landschap zou staan? Wat zou je zien, horen, voelen, ruiken..?

De geur van het land

op een hete zomerdag

kriebelt in mijn neus.

Lees de haiku met de klas. Vraag: Is het een goed gedicht over dit schilderij? Waarom wel, of niet? Licht toe dat haiku's ook over een gevoel kunnen gaan dat je bij een schilderij hebt. Vraag een leerling om op het digibord de lettergrepen aan te geven. (Korter lettergrepenschema? Vraag leerlingen dan hoe deze haiku anders zou kunnen. Bijvoorbeeld: De geur van stro - op een zomerdag - kietelt mijn neus; 4-5-4)

De - kleur - van - het - land ...

O - ran - je - da - ken ... 

Een - vrouw - in - een - tuin ...

Een - kar - vol - met - stro ...

Blau - we - ho - ri - zon ...

Vertel: Dit zijn een paar voorbeelden van beginregels voor een haiku over dit schilderij, met steeds 5 lettergrepen. Jullie kiezen (alleen of in tweetallen) een beginregel, en daar maak je dan in 5 tot 10 minuten de rest van de haiku bij. Denk steeds goed aan het aantal lettergrepen. 

De oefening kan ook klassikaal.

Haiku-houvast

• Kijk goed en vraag: Wat zie ik? Wat gebeurt er? Welk gevoel krijg ik erbij?
  
•  Herkent een lezer in jouw haiku het schilderij waar het over gaat?
  
• Drie regels, lettergrepenschema 5 - 7 - 5

Bespreek nog even kort de belangrijke punten bij het maken van een haiku. Benoem dat het niet noodzakelijk is dat alle vragen 'beantwoord' worden. De vragen zijn een hulpmiddel bij het zoeken naar woorden en zinnen. Ander lettergrepenschema? Met de tekenfunctie rechtsonder kan het schema worden doorgestreept en veranderd.

Zelf een Haiku schrijven

Zelf een haiku schrijven

De haiku kan gaan over:

- iets persoonlijks

- Je verwachting van de rest van het schooljaar (ga je over?)

- wat je in de meivakantie gaat doen