10.5 Van zweetvoeten naar ananas

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Planning

• Welkom en studiewijzer
• Lezen 10.5 pag 70, 71 en 72 tot naamgeving
• 27 samen maken
• Aan de slag: 28, 29 en 30. 
• Einde les: TOETS bespreking 

Alkaanzuur

alkaan met deze zijgroep: 

bijvoorbeeld butaanzuur

de C van de zuurgroep telt mee bij de langste keten

zuurgroep

4           3            2            1

let op

de C zuurgroep krijgt vrijwel altijd positie '1'

dus je telt vanaf de 'zure' C

sleep de juiste naam bij de juiste structuur

methaanzuur

butaanzuur

ethaanzuur

hexaanzuur

Carbonzuren

• Als de zuurgroep niet in de hoofdketen kan, dan wordt de naam "carbonzuur"
• Vb: benzeencarbonzuur

Sterk of zwak? 

Aminozuren

20 verschillende aminozuren

• 8 kan je lichaam zelf maken
• 12 moet je uit je eten halen. Deze 12 heten essentiële  aminozuren.

Van losse aminozuren kun je 

nieuwe eiwitten maken.

Zie BiNas 67

Esters zijn koolstofverbindingen met de karakteristieke COCO-groep die je hieronder ziet afgebeeld.  Zowel links van het linker C-atoom als rechts van het rechter C-atoom kunnen nog restanten van koolstofketens zitten.

Esters komen ook in de natuur voor. Deze verbindingen zijn vaak (mede) verantwoor-delijk voor de geur, smaak en kleur van groenten, fruit en bloemen.  Ook een medicijn als aspirine en een alternatieve brandstof als biodiesel zijn esters.

Esters

• Zorgt voor de geur- en smaakstoffen in fruit
• Karakteristieke groep -> 
• Kan het maken uit een carbonzuur en een alcohol

Ester vorming 

Een ester wordt gevormt door een alcohol 

te laten reageren met een carbonzuur.

Ethaanzuur + ethanol --> ester + water

Estervorming

• Ethaanzuur + ethanol geeft een ester
• Is een evenwichtsreactie 


• Reactie naar links: hydrolyse

Naamgeving esters

De stam van een ester is altijd de kant met de C=O

Deze stof heet 2-propylmethanoaat

Naamgeving esters

• Deel van alcoholgroep = zijgroep, achtervoegsel -yl
• Deel van zuurgroep = hoofdketen, achtervoegsel -oaat
• Voorbeeld: methylethanoaat

met welk zuur heeft
methanol gereageerd
om deze ester te vormen?

methanol?

meth = ...C en waar stond -ol voor? welke soort stoffen kunnen emt elkaar reageren om een ester te vormen?

1. propanol
2. propaanzuur
3. 
4. 

welke ester wordt gevormd uit de reactie tussen ethaanzuur en ethanol?

1. 
2. 
3. 
4. 

Wat is de naam van deze ester?

1. ester van methanol en ethaanzuur
2. ester van ethanol en butaanzuur
3. ester van butanol en ethaanzuur
4. ester van propaan-1-ol en ethaanzuur

Maken 27

Schrijf mee!

Aan de slag

Maak 28, 29 en 30. 

Toets bespreken

Planning

• Vragen over 27 t/m 30? 
• Aan de slag t/m 34.  
• Esters maken filmpje
• Huiswerk 

De ester van butaanzuur en methanol ruikt naar Ananas, teken de structuurformule van deze ester!

Geef de reactievergelijking in structuurformules voor de verestering van butaan-2-ol en methaanzuur.

Aan de slag

Maak 31 t/m 34. 

Einde van de les: CHECK!