2.1 Een verandering in één nacht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

2.1 Een verandering in één nacht

Tijdvak 8

Tijd van Burgers en Stoommachines

1800-1900

Periode: Moderne Tijd 

(1800-heden)

Wat gaan we doen?

• Voorkennis
• Kenmerkende Aspecten 2.1
• Leerdoelen
• Uitleg: een verandering in één nacht
• Aan de slag! 

Onder Willem I had het volk...

1. geen macht
2. een beetje macht
3. veel macht
4. alle macht

De uitvoerende macht bestaat uit...

1. Koning en ministers die wetten maken
2. Koning die wetten maakt
3. Koning en ministers die het land besturen
4. Koning die het land bestuurt

Kenmerkende Aspecten

• De voortschrijdende democratisering, met deelname van meer mannen en vrouwen aan het politieke proces

• De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme

Leerdoelen

• Je kunt het verschil tussen liberalen en conservatieven uitleggen.
• Je kunt uitleggen waarom Willem II aan Thorbecke de opdracht geeft om de grondwet aan te passen.
• Je kunt de grondwetswijzigingen van Thorbecke uit 1848 benoemen en uitleggen.

De uitvoerende macht

Een verandering in één nacht

Hoofdstuk 2 paragraaf 1

Conservatief vs. liberaal

• Koning Willem II wilde het bestuur houden zoals het was = conservatief 
• Hij wilde weinig inspraak van de regering (ministers) en het parlement (1e en 2e kamer)

Burgers willen inspraak

• Rijke burgers vinden zichzelf even slim en rijk als de koning
  
•  Burgers betalen belasting en willen ook meebeslissen over de besteding van hun geld

Revolutiejaar 1848

• In Europa breken liberale revoluties uit
• liberaal = voor vrijheid en inspraak
• Willem II vreest zijn macht te verliezen
•  Willem II beslist tot een grondwet met minder macht voor de koning

Koning Willem II

• Romantisch
• Militair
• Held van Waterloo
• Bisexueel
• Getrouwd met Anna Paulowna (Rusland)

Staatsinrichting van Nederland

De Nederlandse Grondwet sinds 1815

Revolutiejaar

Pacificatie

Algehele herziening (update van de Grondwet)

Onafhankelijkheid van België

Tijdlijn Grondwetwijzigingen

Ontstaan van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (met België)

1815

• Tweekamerstelsel: Eerste- en Tweede Kamer
• Eerste Kamer wordt gekozen door de Koning
• Koning (Willem I) heeft veel macht
• Nieuwe grondrechten: (een beperkte mate van) vrijheid van drukpers, het recht van petitie (verzoek indienen) en de bescherming van de woning

1840

• Scheiding met België wordt vastgelegd
  
• Willem II wordt Koning der Nederlanden
• Noord- en Zuid-Holland ontstaan: tot die tijd was het één provincie
• Wetten mogen niet in strijd staan met de Grondwet en andere wetten
  
• Wetten worden voortaan ook ondertekend door de verantwoordelijke minister (contraseign). 

Thorbecke vond de veranderingen waarbij de ministers meer macht zouden krijgen niet ver genoeg gaan: hij stemde dan ook tegen.

1848

• Belangrijkste grondwetswijzing in de Nederlandse geschiedenis: basis voor de huidige grondwet
• Koning is onschendbaar, ministeriële verantwoordelijkheid
• Nederland wordt een parlementaire democratie en                         constitutionele monarchie (constitutie = grondwet)
• Invoering censuskiesrecht (belasting betalen = meebeslissen)
• Klassieke grondrechten worden vastgelegd

1848

• Rechtstreekse verkiezing van Tweede Kamer, gemeenteraden en Provinciale Staten
• Indirecte verkiezing van de Eerste Kamer (via Provinciale Staten)
• Tweede Kamer krijgt het recht van amendement (wetten aanpassen) en het recht van enquête (onderzoek doen)
• De Koning heeft geen invloed meer op besluiten van de Rooms-Katholieke Kerk (Scheiding van Kerk en Staat)

1887

• Het 'caoutchouc-artikel' (Het 'rubberen artikel') komt in de Grondwet, waarbij het kiesrecht wordt gegeven aan volwassen mannen 'die daarvoor geschikt zijn'. Deze eisen konden nu steeds worden aangepast. 
• Het aantal zetels in de Tweede Kamer wordt vastgesteld op 100; die van de Eerste kamer op 50, en niet meer op basis van de bevolkingsgrootte

1917

• Alle mannen ouder dan 23 hebben algemeen kiesrecht
• Passief kiesrecht voor vrouwen (actief kiesrecht vanaf 1919/1922)
• Evenredige vertegenwoordiging in plaats van districtenstelsel (verkiezingen)
• Gelijke betaling voor zowel openbaar- als bijzonder onderwijs (einde Schoolstrijd)

1956

• Uitbreiding zetels Tweede Kamer van 100 naar 150
• Uitbreiding zetels Eerste Kamer van 50 naar 75

1983

• Amsterdam wordt officieel de hoofdstad van het Koninkrijk der Nederlanden
• Verlaging van de leeftijd om Kamerlid te mogen worden naar 18 jaar
• Leeftijd actief kiesrecht naar 18 jaar


• Niet-Nederlanders mogen stemmen bij de Gemeenteraadsverkiezingen


• verbod tot het opleggen van de doodstraf
• grondwettelijke vastlegging van de onafhankelijkheid van Suriname (in 1975)
• vastleggen sociale grondrechten

 1849: Willem II overlijdt

Maart 1849: Willem II reisde naar Tilburg. Onderweg bezocht hij in Rotterdam de werf waar zijn stoomjacht in aanbouw was. Aan boord maakte hij een lelijke val, maar kon doorreizen naar Tilburg. Zijn gezondheid ging een dag na de val plotseling achteruit. Anna Paulowna (zijn echtgenote) werd gewaarschuwd. Drie dagen later, op 17 maart 1849, overleed koning Willem II.

1849: Koning Willem III

Aan de slag!

• Lees 2.3.1 ouderwets of modern en 2.3.2 red de troon
• Klaar? Doe rustig iets voor jezelf