3.4 Bevolking: spreiding, samenstelling en groei

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Convectiestromen

Continentale platen

Oceanische platen

Wat hoort bij wat?

Dik / Dun

Zwaar / Licht

Basalt / Graniet

Bewegingen van platen

Platen kunnen op drie manieren bewegen

Naar elkaar toe: convergentie

Tegen elkaar	Zware oceanische lithosfeer duikt onder lichtere continentale lithosfeer = subductie. Echter door relatief jonge oceanische lithosfeer = vlakke subductie
- Gebergtevorming: plooiingsgebergte (Himalaya)	- Gebergtevorming (Andes) - Trogvorming - Vulkanen

Welk type vulkaan

Stratovulkanen

Wat is een trog?

Trog: Diepe kloof die is ontstaan op de plek van subductie, daar waar de oceanische lithosfeer onder de continentale lithosfeer duikt.   

Van elkaar af: divergentie

De ruimte wordt opgevuld met magma -> vorming nieuwe aardkorst.

Als twee oceanische platen uit elkaar drijven -> gebergte: Midden-Atlantische Rug). De dichtheid is laag als de oceanische korst relatief jong en nog warm is en wordt hoger naarmate de korst ouder wordt en afkoelt. 

Welk type vulkaan

Schildvulkanen

Langs elkaar: transform

Platen schuiven langs elkaar en veroorzaken zo aardbevingen.

Voorbeeld: San Andreasbreuk

Welke antwoorden zijn juist?
Bij subductie

1. duikt een oceanische plaat onder een continentale plaat
2. is sprake van een divergente plaatbeweging
3. komen lichte aardbevingen voor
4. ontstaat een stollingsgesteente zoals andesiet

2 beweringen:
1. De oostrand van Zuid-Amerika is tektonisch heel actief
2. Op het Braziliaanse en het Guyana-schild zijn vooral jonge gesteenten te vinden

1. 1 is juist, 2 onjuist
2. beide beweringen zijn juist
3. 1 is onjuist, 2 is juist
4. beide beweringen zijn onjuist

2 beweringen:
1. Oceanische platen zijn ouder dan continentale platen
2. Ertsaders ontstaan doordat verschillende onderdelen van het magma bij verschillende temperaturen stollen, zodat metalen zich na afkoeling op bepaalde plekken ophopen

1. 1 is juist, 2 onjuist
2. beide beweringen zijn juist
3. 1 is onjuist, 2 is juist
4. beide beweringen zijn onjuist

paragraaf 3.4 

Bevolking: spreiding, samenstelling en groei 

Bevolkingsdruk

''De mate waarin de bewoners van een gebied beslag
leggen op de aanwezige ruimte en kringlopen
(natuurlijke mogelijkheden)''

Bevolkings-spreiding

Bevolkingsdruk hangt af van de draagkracht van een gebied:

• Klimaat
• Bodemkwaliteit
• Beschikbaarheid water

Bevolkingsdruk

De intensiteit (mate) waarin de inwoners van een gebied beslag leggen op de aanwezige ruimte en kringlopen.

Draagkracht

Het maximaal aantal mensen dat op een gebied of op aarde kan leven zonder schade aan te richten aan het ecosysteem.

Dunbevolkte gebieden verklaard

Indianen

Waar?

1. Langs rivieren in het Amazonegebied

2. Hogere delen Andes

Verklaring?

1. Beschikbaarheid van zoet water en voedsel

2. Koeler klimaat => geschikt voor gewassen als aardappelen, tarwe, mais

1

2

Hoogteligging en gewassen in de Andes

Europese kolonisten

Waar?
1. Lagere delen Andesgebergte
2. Kustzone en monding rivieren

Verklaring?

1. Valleien geschikt voor tropische handelsgewassen zoals koffie, suiker en cacao

2. Goede bereikbaarheid i.v.m. handel

2

1

Centrum-periferie model

Bevolkings-samenstelling

Bevolkingsgroepen

• Indianen
• Europeanen

• Afrikanen (slaven)

• Aziaten (contractarbeiders)

Mestiezen

Bevolkingssamenstelling

Door het samenwonen van zoveel mensen met een verschillende etniciteit, is de samenleving van Zuid-Amerika erg gemestizeerd.

Mesties: Afstammeling van Indiaanse en blanke voorouders

Mulat: Afstammeling van een zwarte en blanke voorouders

Demografisch transitiemodel

In welk fase van het demografisch transitiemodel zitten de meeste landen van Zuid-Amerika?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Wat valt je op?

Demografische

ontwikkeling

Veel Zuid-Amerikaanse landen in de jaren '70 nog in fase 2, nu vooral in fase 3.

Verklaring voor deze opschuiving?

• Stijgende welvaart
• Scholing
• Verstedelijking
• Rol media (vooral soaps) in gezinsplanning

Wat is het meest verstedelijkte continent?

1. Afrika
2. Azië
3. Europa
4. Zuid-Amerika

1960

2010

Verstedelijking

Z.-A. = meest verstedelijkte continent (84%).

Na 1950 snelle verstedelijking door:

• Mechanisering landbouw
• Opkomst industrie in steden

Wat zijn de gevolgen van deze snelle verstedelijking?

Verstedelijkings-tempo

Gevolgen van deze snelle verstedelijking:

• Het ontstaan van megasteden (met favela's).
  
• Toename bevolkingsdichtheid in kustzone, maar na 1980 vlakt dit af.
  
• Na 1980 vooral snelle groei middelgrote steden omdat de megasteden vol raakten.

Verstedelijking

Wat is het algemene verband tussen de

verstedelijkingsgraad en het verstedelijkingstempo?

Verstedelijkings-graad

Zuid-Amerika is het meest verstedelijkte continent ter wereld.

Oorzaken snelle verstedelijking (na 1950).
Door mechanisatie:

• Uitstoot landbouwarbeiders (platteland)
• Opkomst industrie (in de stad)

La Paz > El Alto (Bolivia)

El Alto is een favela (sloppenwijk): grote informele sector, overbelasting infrastructuur richting La Paz, onveilig gevoel vrouwen.

Oplossing: kabelbaan tussen La Paz & El Alto (bron 17)

Rio de Janeiro