De eerste stedelijke samenlevingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Doelen

Aan het einde van deze les weet je... 

...hoe prehistorische boerendorpjes uitgroeiden tot steden

...hoe prehistorische culturen aan hun namen kwamen

...waarom juist in het Midden Oosten en in Egypte de eerste steden ontstonden

...wat irrigatielandbouw is

...waarom er sociale verschillen ontstonden

...welke kenmerken deze eerste stedelijke samenlevingen hadden

...hoe heersers goddelijk werden

...welke rol Egyptische goden hadden in de samenleving

De eerste prehistorische culturen

in huidige Nederland 5000 v.Chr:

• Trechterbekercultuur (Hunebedden dus boeren)
  
• Swifterbantcultuur 
  
• Bandkeramiekcultuur
  

Rond de Nijl, Eufraat en Tigris

Garantie op rivierwater

Hoe heten de landen waar de Eufraat en de Tigris vandaag doorheen stroomt? (Google maps)

Vruchtbaar gebied tussen de rivieren Eufraat en Tigris (ongeveer huidige Irak en Syrië) heet Mesopotamië (tussen de rivieren)

Geef een definitie van irrigatielandbouw.

Wat wordt bedoeld met sociale verschillen?

Een ziggoerat-tempel in Assyrië (Ur)

kenmerken van de eerste stedelijke samenlevingen

• veel mensen op één plek
  
• dus veel voedsel nodig
  
• veel sociale verschillen (van slaaf tot farao)
  
• specialisatie (beroepen) 
  
• mondeling afspraken lukt niet: er is een schrift nodig om wetten vast te leggen of oogst te tellen, belasting te heffen, etc. (spijkerschrift/hiërogliefen) 
  

Hoe kunnen we het lezen? -> Franse soldaten van Napoleon vonden rond 1800 in Egypte Steen van Rosetta met Oud Grieks en hiërogliefen. Oud Grieks kenden we wel...  

Dit is niet perse een kenmerk van een stedelijke samenleving

1. tempel
2. piramide
3. grafgift
4. schrift

De eerste staten ontstaan uit samenwerking van de stadstaten.

In Mesopotamië: had je rond 3000 vChr. Babylon en het Assyrische Rijk. 

In Egypte Boven Egypte en Beneden Egypte

Hoe groeiden heersers uit tot farao?

Hoe groeiden heersers uit tot farao?

• ambtenaren 
  
• leger (ook ambtenaren)
  
• belastingen heffen
  
• met religie kan je mensen 'sturen' 
  
• farao als godheid (zoon van Zonnegod Ra)
  
• met behulp van propaganda (Standbeelden en wandversieringen ter verheerlijking van de farao.)
  

Verklaren van natuurverschijnselen: tranen van Isis om de dood van Osiris

RE (RA)

Re was de zonnegod en daarmee een van de belangrijkste goden in de Egyptische mythologie. Volgens de Helipolitaanse scheppingsmythe was Re de scheppergod, die zich van de aarde had teruggetrokken. Als zonnegod voer hij elke dag in zijn boot naar de hemel, waarna hij in het westen stierf. Gedurende de nacht kwam Re weer tot leven in de onderwereld, waarna hij opkwam in het oosten.

ISIS 

Hoewel haar exacte oorsprong lastig te bepalen is, staat toch vast dat Isis de belangrijkste godin in het oude Egypte was. De Egyptenaren beschouwden haar als een machtige tovenares, wiens krachten zelfs die van de zonnegod overtroffen. Isis zou zowel mensen als goden beschermen tegen de meest uiteenlopende kwalen en verschrikkingen. Als vrouw van Osiris en moeder van diens zoon Horus, stond ze tevens model voor de traditionele Egyptische waarden voor echtgenoten en moeders.

OSIRIS 

Osiris was de god van de dood, wederopstanding en vruchtbaarheid. De Egyptenaren beeldden hem af als een mummie die twee koningsscepters vasthoudt. Oorspronkelijk heerste Osiris als opvolger van de zonnegod over de aarde. Zijn jaloerse broer Seth vermoordde hem echter, waarna de god Anoebis zijn lijk als mummie balsemde. Osiris werd hierdoor de koning van de onderwereld. Egyptenaren lieten zich mummificeren in de overtuiging zo na hun dood eeuwig voor te leven in het rijk van Osiris.

ANOEBIS

De oude Egyptenaren associeerden Anoebis voornamelijk met begrafenisriten. Hij was namelijk de beschermgod van het graf en de begeleider van de doden naar het hiernamaals. Daarnaast vond Anoebis de balseming van lichamen uit, een techniek die hij voor het eerst op Osiris toepaste. De oude Egyptenaren lieten zich op precies dezelfde manier balsemen, om zo net als hun God na de dood voort te kunnen leven. Anoebis werd gewoonlijk als jakhals afgebeeld, of als een man met een jakhalskop.

HORUS

Meer nog dan alle andere goden was Horus met de farao verbonden. Hij was namelijk de heerser over de kosmos, evenals god van het koningschap. Volgens de overlevering werd Horus verwekt nadat zijn vader door Seth was vermoord. Isis zou met haar magische krachten het verval van Osiris’ lichaam hebben tegengehouden, waardoor hij alsnog een kind kon verwekken. Na een lange strijd, wist Horus vervolgens zijn oom Seth te verslaan en nam hij de heerschappij van de aarde over. De farao’s werden beschouwd als sterfelijke incarnaties van Horus, wat hun gezag van een goddelijk tintje voorzag. Bij het bestijgen van de troon koos een farao daarom een ‘Horus-naam’ uit, om zijn bovennatuurlijke gezag te benadrukken.

Doelen

Aan het einde van deze les weet je... 

...hoe prehistorische boerendorpjes uitgroeiden tot steden

...hoe prehistorische culturen aan hun namen kwamen

...waarom juist in het Midden Oosten en in Egypte de eerste steden ontstonden

...wat irrigatielandbouw is

...waarom er sociale verschillen ontstonden

...welke kenmerken deze eerste stedelijke samenlevingen hadden

...hoe heersers goddelijk werden

...welke rol Egyptische goden hadden in de samenleving

Vorm drietallen en maak opdracht 9

Van de tijd afhankelijk presenteren we volgende les onze excursie