Les 2: Voelen ruiken en proeven

• Exact
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

5.1 Je omgeving waarnemen.

Leerdoel:

1. Ik kan de werking van zintuigen beschrijven en de zintuigen noemen met hun ligging en prikkel.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

Terugblik vorige les

Welk begrip wordt hier omschreven: 

Elektrisch signaal dat van de zintuigen door zenuwen naar de hersenen wordt geleid.

1. zintuig
2. zintuigcellen
3. impulsen
4. prikkels

Welk begrip wordt hier omschreven: 

Reageren wanneer er op de huid wordt gedrukt.

1. tastzintuigen
2. drukzintuigen
3. koudezintuigen
4. warmtezintuigen

Welk zintuig wordt met de pijl aangegeven?

1. gehoorzintuig
2. drukzintuig
3. gezichtszintuig
4. reukzintuig

Soms raakt een tijger per ongeluk de brandende hoepel. Hij schrikt daar erg van. 

Hoe neemt de tijger dit waar?

1. drukzintuigen
2. warmtezintuigen
3. taszintuigen
4. pijnpunten

Over de hersenen zeggen twee leerlingen: 

Wesley: 'De hersenen zijn gevoelig voor prikkels.'

Tim: 'In de hersenen word je je van de waarneming bewust.'  Wie heeft gelijk?

1. Wesley
2. Tim
3. Wesley en Tim
4. Geen van beide

Je eet een warm broodje. Het broodje voelt warm aan, het smaakt naar kaas en ruikt naar kaas.

Welke zintuig reageren NIET op deze prikkels?

1. gehoorzintuigen
2. reukzintuigen
3. smaakzintuigen
4. warmtezintuigen

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

Leerdoelen

1. Ik kan de bouw en functies van de huid beschrijven. 
2. Ik kan benoemen hoe je verschillende geuren ruikt en verschillende smaken proeft.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

De huid bestaat uit twee lagen, namelijk de opperhuid en de lederhuid. 

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

De huid bestaat uit twee lagen, namelijk de opperhuid en de lederhuid. 

• De opperhuid bestaat weer uit twee lagen, de hoornlaag en de kiemlaag.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

• De hoornlaag bestaat uit resten van dode cellen. 
• De hoornlaag beschermt je lichaam tegen beschadiging, tegen uitdroging en tegen ziekteverwekkers (bacteriën). 

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

• De hoornlaag bestaat uit resten van dode cellen. 
• De hoornlaag beschermt je lichaam tegen beschadiging, tegen uitdroging en tegen ziekteverwekkers (bacteriën). 
• De hoornlaag slijt aan de buitenkant steeds af.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

De kiemlaag bestaat uit levende cellen. 

• De onderste laag cellen van de kiemlaag deelt zich voortdurend. Daardoor komen er steeds nieuwe kiemlaagcellen bij. 
• De bovenste kiemlaagcellen schuiven op naar buiten en verhoornen. Dat wil zeggen dat ze veel hoornstof maken. Hoornstof komt ook voor in nagels en in haren. 
• Als de cellen zijn verhoornd, sterven ze af.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

In de lederhuid liggen de warmte-, koude-, druk- en tastzintuigen. 

• De zintuigcellen van het tastzintuig liggen in tastknopjes vlak onder de kiemlaag, net als de warmte- en koudezintuigen. 
• De zintuigcellen van het drukzintuig liggen dieper in de huid. Verder liggen er in de lederhuid zenuwen met pijnpunten, haarspiertjes, bloedvaten en zweetklieren.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

De zweetklieren produceren zweet, vooral als je het warm hebt. Door verdamping van zweet koelt je lichaam af. 

• De huid helpt op deze manier bij het regelen van de lichaamstemperatuur.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

Een haarzakje is een uitstulping van de kiemlaag in de lederhuid. Een haar groeit van onder uit het haarzakje door de opperhuid heen. In de haarzakjes bevinden zich talgklieren, die talg produceren. 

• Talg is vettig en houdt de haren en de hoornlaag soepel.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

Onder de huid ligt het onderhuids bindweefsel. Hierin ligt vet opgeslagen dat dient als reservevoedsel. Het vet vormt een isolerende laag, die warmteverlies van het lichaam tegengaat.

bindweefsel

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

Een brandwond is een beschadiging van de huid die wordt veroorzaakt door warmte, een chemische stof of elektriciteit. 

• Op de plaats van een brandwond is de huid stuk en is er dus geen bescherming meer. Bacteriën kunnen dan gemakkelijk binnendringen, waardoor een infectie kan ontstaan. Ook verlies je meer vocht en warmte.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

Boven in de neusholte bevindt zich het reukzintuig. De reukzintuigcellen liggen in het neusslijmvlies. Ze worden geprikkeld als er geurende gassen bij komen en sturen dan impulsen naar de hersenen.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

In de neusholte liggen veel verschillende typen reukzintuigcellen. Elk type is gevoelig voor een bepaalde geurstof. Hierdoor ontstaat een patroon van impulsen in de reukzenuw. 

• Je hersenen vertalen deze impulsen en je ruikt de geur.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

In het oppervlak van de tong bevindt zich het smaakzintuig. Over je tong lopen veel fijne groefjes. Aan de zijkanten van die groefjes liggen smaakknopjes. In de smaakknopjes liggen smaakzintuigcellen.

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

De smaakzintuigcellen in de tong kunnen vijf verschillende smaken onderscheiden: zoet, zout, zuur, bitter en umami (‘hartig’). Alle andere smaken proef je met behulp van het reukzintuig.

1. zoet
2. zuur
3. zout
4. bitter
5. umami

1            2           3            4           5

5.2 Voelen, ruiken en proeven.

• Maken opdracht 1 t/m 8 van 5.2 Voelen, ruiken en proeven.
• Bijwerken GPL, leerdoel 1.1 en 1.2
• Maken Test Jezelf bij 1.1 Je omgeving waarnemen.