HV2 2E week 10 les 2 Grammatica: uitleg hoofd-, hulp- en koppelwerkwoorden en de tijden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Welkom klas

Doe je telefoon in de telefoontas. 

Ga op je vaste plek zitten. 

Pak je leesboek. 

Laat de iPad in de tas. 

Geen tas op tafel.

Geen jas of kauwgom in het lokaal. 

Stil lezen

Vandaag

• Uitleg hoofd-, hulp en koppelwerkwoorden 
  

en de tijden. 

Te behandelen grammatica Kern P3

H5 Taalkundig ontleden (zelfstandig naamwoord, lidwoord, bijvoeglijke naamwoord, bijwoord, voorzetsel. voornaamwoorden, soorten werkwoorden)

H6 Redekundig ontleden (persoonsvorm, onderwerp, werkwoordelijk gezegde, lijdend voorwerp blz. 194/195, meewerkend voorwerp blz. 194/195 voorzetselvoorwerp blz. 194/195, bijwoordelijke bepaling blz. 194/195)

H20 Koppelwerkwoord en naamwoordelijk gezegde

H21 Voornaamwoorden & telwoorden

H35 Samengestelde zinnen en voegwoorden

H36 Bijvoeglijke bepaling & bijstelling

Lesdoelen

Na deze les:

Kan je de volgende werkwoorden herkennen: hulp-, hoofd- en koppelwerkwoorden.

Herhaling vorige lessen

• Uitleg PO: betoog schrijven

• zelfstandige naamwoorden, lidwoorden, werkwoorden, voorzetsel, voornaamwoorden, bijwoorden en bijvoeglijke naamwoorden 
  

Voornaamwoorden

persoonlijk voornaamwoord: ik hij ons hen jij jou u zij wij jullie haar ons 

bezittelijk voornaamwoord: hun mijn haar jouw zijn ons/onze jullie/uw

aanwijzend voornaamwoord: deze die dit dat zulke zo'n

betrekkelijk voornaamwoord: een betrekkelijk voornaamwoord is een woord dat verwijst naar een woord of groepje woorden dat eerder genoemd is. De betrekkelijk voornaamwoorden die je tegen kan komen zijn: ‘dat’, ‘die’, ‘wat’, ‘wie’, ‘hetgeen’ en ‘welke’. 

Betrekkelijk voornaamwoord

Werkwoorden

Klik hier voor een filmpje met uitleg. 

Koppelwerkwoorden

ZWaBBeLS

zijn - worden - blijven 

 blijken - lijken - schijnen

heten - dunken - voorkomen

Voltooide of onvoltooide tijd

Wanneer werkwoorden alleen maar in de voltooide of onvoltooide tijd konden staan, zouden deze werkwoordsvormen niet bijzonder lastig zijn. Helaas zijn er van beide vormen een aantal verschillende werkwoordstijden. 

Zo kan je te maken krijgen met de onvoltooid tegenwoordige tijd, de onvoltooid verleden tijd, de voltooid tegenwoordige tijd en de onvoltooid tegenwoordige tijd. 

Hieronder volgt uitleg over deze vier werkwoordstijden. 

Onvoltooid tegenwoordige tijd OTT

Staat een werkwoord in de onvoltooid tegenwoordige tijd? Dan wordt er een activiteit of toestand uitgedrukt die nog bezig is of op korte termijn plaatsvindt. 

Voorbeelden:

Noor eet popcorn tijdens de film.

Maaike drukt op de rode knop.

Vandaag ben ik jarig.

Onvoltooid verleden tijd OVT

Naast de onvoltooid tegenwoordige tijd kan een werkwoord ook in de onvoltooid verleden tijd staan. Wanneer een werkwoord in deze tijd staat, wordt er een activiteit in het verleden mee uitgedrukt. 

Voorbeelden:

Mehmet las een goed boek tijdens zijn vakantie.

Hij werkte in de horeca. 

Evelien schreef iets op een briefje.

Voltooid tegenwoordige tijd VTT

Als een werkwoord in de voltooid tegenwoordige tijd staat, betekent dit dat de activiteit die ermee uitgedrukt wordt al is afgerond. Deze tijd kenmerkt zich doordat er altijd een voltooid deelwoord in de zin staat. Het voltooid deelwoord wordt eigenlijk altijd verzegeld door een hulpwerkwoord (hebben, zijn, worden). Bij de VTT staat het hulpwerkwoord in de tegenwoordige tijd.

Voorbeelden:

Hij heeft vanochtend hard gewerkt. 

Mick is geholpen door de dokter. 

Ik ben niet naar het feest gegaan. 

Voltooid verleden tijd VVT

Net als voor de voltooid tegenwoordige tijd geldt ook voor de voltooid verleden tijd dat de activiteit al heeft plaatsgevonden. Bovendien staat er ook altijd een voltooid deelwoord in combinatie met een hulpwerkwoord in de zin. Het belangrijkste verschil met de voltooid tegenwoordige tijd is dat het hulpwerkwoord bij de voltooid verleden tijd in de verleden tijd staat. 

Voorbeelden:

Bas had nog nooit carnaval gevierd. 

Hij was hard op zijn knie gevallen. 

Froukje en Tom hadden veel gelachen samen.  

Onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd OTTT

Werkwoorden die in de onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd staan, drukken een handeling uit die in de toekomst plaatsvindt. Je herkent zinnen die in deze tijd staan aan het gebruik van (een vorm van) het hulpwerkwoord ‘zullen’. In de onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd staat de werkwoordsvorm van ‘zullen’ altijd in de tegenwoordige tijd. 

Voorbeelden:

Sanne zal de cadeautjes voor de kinderen kopen. 

Ik zal mijn werk op tijd klaar hebben vanavond.

Olivier en Felix zullen het probleem samen wel oplossen. 

Onvoltooid verleden toekomende tijd OVTT

Staat een zin in de onvoltooid verleden toekomende tijd? Dan wordt er een handeling uitgedrukt die vanuit het verleden in de toekomst plaatsvindt. Net als bij de bovenstaande twee werkwoordstijden geldt ook hier weer dat het hulpwerkwoord ‘zullen’ in de zin staat. Omdat het hier om de verleden tijd gaat, wordt ook de verleden tijd van dit hulpwerkwoord gebruikt. 

Voorbeelden:

Ik zou graag iets willen bestellen.

Ina zou hem vandaag bellen.

Zij zouden met de trein reizen.

Voltooid tegenwoordige toekomende tijd VTTT

Als een zin in de voltooid tegenwoordige toekomende tijd staat, draait het om een handeling die in de toekomst voltooid zal zijn. Omdat het hier om de voltooide tijd gaat, staat er altijd een voltooid deelwoord in de zin. De vorm van het hulpwerkwoord ‘zullen’ staat bij de voltooid tegenwoordige toekomende tijd altijd in de tegenwoordige tijd. 

Voorbeelden:

De musical zal aan het eind van het schooljaar opgevoerd worden. 

Na het toernooi zullen de prijzen uitgereikt worden.

Hij zal wel heel veel geoefend hebben. 

Voltooid verleden toekomende tijd VVTT

Een zin kan – naast de onvoltooid verleden toekomende tijd – ook in de voltooid toekomende tijd staan. Je herkent deze tijd aan het feit dat er ‘zou’ of ‘zouden’ in een zin staat, in combinatie met ‘hebben’ of ‘zijn’ en een voltooid deelwoord. Als een zin in de voltooid verleden toekomende tijd staat, wordt er een handeling uitgedrukt die vanuit het verleden gezien in de toekomst plaats zou vinden. 

Voorbeelden:

We zouden vast en zeker gewonnen hebben. 

Ik zou het me niet aangetrokken hebben. 

Hij zou nu dokter zijn geweest.

En dan in schema

Andere vormen

Bedrijvende/actieve vorm

Lijdende/passieve vorm

Huiswerk

H5 opdracht 9 en 10

Aan de slag: keuze

• Ga aan de slag met je PO. Maak de verwerkingsopdrachten en begin aan het schrijfplan als je zover bent. 
• Je mag overleggen met je duo, maar doe dit zachtjes. 

Of

Ga aan de slag met je huiswerk. 

Is de opdracht duidelijk?

Jullie gaan zelfstandig werken. 

Als je hulp nodig hebt, ben ik er voor je. 

Volgende les

Uitleg over H6 redekundig ontleden blz. 28

Zijn voor jou de lesdoelen behaald

Ik kan uitleggen welke werkwoordsvormen er zijn en herken koppelwerkwoorden.  

Hoe ging deze les?

Wat heb je geleerd vandaag?

Wat vond je leuk aan deze les? 

Heeft iemand vragen?

Fijne dag