3.5 Een kerkelijke scheuring

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

3.5 Een kerkelijke scheuring

Verregaande veranderingen

...verschillende oorzaken van de hervorming/reformatie 
noemen en uitleggen

...gevolgen van de splitsing van de christelijke kerk uitleggen

...de rol van Luther binnen de hervorming/reformatie uitleggen

AAN HET EINDE VAN DE LES KAN JE...

Herhaling

Klassikale uitleg

Zelfstandig werken

Begrippen bingo

DOEN

PLANNING

Week	Bijzonderheden	Lesstof
46		§3.2 Veranderend wereldbeeld Renaissance
47		§3.4 Humanisme
48		§3.5 Reformatie
49	Inschuifrooster	Formatieve toets lesstof herhalen
50		§4.2 Bourgondisch (en Habsburgs) Nederland
51		Uitloop
52+1	Kerstvakantie
2		Alles herhalen
3	Toetsweek	Repetitie §3.2, 3.4, 3.5 (4.2)

TERUG KIJKEN

Wat betekent het begrip renaissance

Wat betekent het begrip elite

§3.2

Een veranderende mens

Middeleeuwse standensamenleving:

Geestelijkheid, adel, boeren. Geloof stond centraal

In de loop van de 15e eeuw: Groeiende welvaart en zelfstandigheid, meer kennis door ontdekkingsreizen

Renaissance ontstaat in Florence (IT) door
rijke kooplieden, Romeinse ruïnes (kunst), wetenschap, nieuwe kennis

Veranderend mensbeeld
In de Renaissance aandacht voor het individu

Mensen die veel verschillende dingen konden stonden hoog in aanzien

Continuiteit:

De kerk blijft machtig, rijk en belangrijk

Verandering:

In de middeleeuwen staat de kerk centraal
Tijdens de Renaissance staat het individu centraal 

 

Wat betekent het begrip homo universalis

§3.2

Het humanisme en Erasmus

Erasmus:

Katholiek geleerde. Schreef Lof der Zotheid: misstanden in de kerk

Erasmus wilde de kerk van binnenuit veranderen

Maakte de weg vrij voor de reformatie (§3.5)
Erasmus is hele leven katholiek gebleven

Hoopte dat de kerk zou herstellen en dan doorgaan

Humanisten vonden de ideale mens een homo universalis
Een mens die zijn talenten wist te ontwikkelen en benutten

Niet langer stond God centraal, maar de mens in zijn eigen tijd

IETS NIEUWS LEREN

BEGRIPPENKENNIS - CHRISTENDOM

Non

Paus

Bisschop

Monnik

Ketter

Verbannen

Geestelijke

Uit de kerk sturen

Iemand met een verkeerd geloof

Vrouwelijke geestelijke

Plaatsvervanger van Jezus op Aarde

Iemand die een carrière heeft binnen de kerk

Leider van een kerkprovincie

Mannelijke geestelijke

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Leerdoel:

• Je kunt verschillende oorzaken voor de hervorming/reformatie noemen en uitleggen

Begrippen:

• paus
• geestelijken
• monnik

3.5.2

De reformatie

Leerdoel:

• Je kunt gevolgen van de splitsing van de christelijke kerk uitleggen

Begrippen:

• Hervorming
• Reformatie
• 95 stellingen

3.5.3

In discussie met keizer Karel V

Leerdoel:

• Je kunt de rol van Luther binnen de Hervorming/Reformatie uitleggen

Begrippen:

• Heilige Roomse Rijk
• keurvorsten
• rijksdag

 

• aflaten
• bisschoppen
• ketters

 

• protestanten
• bul
• rooms-katholiek

 

• Edict van Worms
• vogelvrij
• Vrede van Augsburg 

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Kenmerken van het katholieke geloof

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Reformatie of Hervorming:

De scheuring van de christelijke kerk in een katholieke en een protestantse kerk, waardoor er een einde kwam aan de eenheid van het christendom.

Wanneer: Vanaf 1517 in Duitsland. Daarna in heel Europa.

De aanstichter: Maarten Luther

Christelijk geloof
(God, Jezus, kerk, bijbel bidden)

Katholiek/katholicisme/Rooms Katholiek

(Paus, bisschop, mis, beelden, aflaat)

Protestants/protestantisme

(weinig versieringen, bijbel in eigen taal)

Luther/Lutheranisme

Calvijn/calvinisme

(heel sober, geen orgel, geen kaarsen)

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Oorzaken van de Reformatie

1. Misstanden van de kerk
2. Humanisme: mensen geloofden niet zomaar meer alles wat belangrijke mensen zeiden
3. Uitvinding boekdrukkunst

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Misstanden volgens Luther, een monnik uit Wittenberg

1. Aflaten kopen om slechte daden af te kopen
2. Geestelijken leven niet op een nette manier. Bisschoppen woonden in luxe
3. De paus bedenkt eigen wetten
4. Het vereren van beelden als een soort bijgeloof
5. Mensen kunnen niet zelf de bijbel begrijpen
6. Ketters werden gemarteld en streng gestraft

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Misstanden volgens Luther, een monnik uit Wittenberg

1. Aflaten kopen om slechte daden af te kopen
2. Geestelijken leven niet op een nette manier. Bisschoppen woonden in luxe
3. De paus bedenkt eigen wetten
4. Het vereren van beelden als een soort bijgeloof
5. Mensen kunnen niet zelf de bijbel begrijpen
6. Ketters werden gemarteld en streng gestraft

95 stellingen bieden duidelijkheid over Luthers standpunt. Hij timmert ze vast aan de deur van de kerk in Wittenberg

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

De reactie van de kerk:

• Paus Leo X (1475-1521) stuurt Luther een bul
• Luther moet terugkomen op zijn kritiek
• Luther verbrandt deze bul
• Reactie Paus: Luther wordt de kerk uitgezet

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

De reactie van de kerk:

• Paus Leo X (1475-1521) stuurt Luther een bul
• Luther moet terugkomen op zijn kritiek
• Luther verbrandt deze bul
• Reactie Paus: Luther wordt de kerk uitgezet

Voortaan een protestants en een rooms-katholiek christendom 

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

De reactie van de staat:

Keizer Karel V van het Heilige Roomse Rijk

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

De reactie van de staat:

Keizer Karel V van het Heilige Roomse Rijk

• veel gebieden
• geregeerd door keurvorsten, hertogen en graven
• 1 geloof in het rijk: katholiek
• Maar, enkele keurvorsten kiezen de kant van Luther! Zoals Frederik III van Saksen

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

De reactie van de staat:

1521, Rijksdag van Worms

• Luther krijgt kans op zijn uitspraken terug te komen
• Hij doet dit niet
• Karel V vaardigt Edict van Worms uit
• Luther is vogelvrij

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

De reactie van de staat:

1521, Rijksdag van Worms

• Luther krijgt kans op zijn uitspraken terug te komen
• Hij doet dit niet
• Karel V vaardigt Edict van Worms uit
• Luther is vogelvrij

Luther wordt door Frederik III 'ontvoert' naar kasteel Wartburg

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

De reactie van de staat:

1555: Vrede van Augsburg

Duitse vorsten krijgen het recht om zelf het geloof van hun gebied te bepalen

AAN DE SLAG

§3.5 opdracht 2 en 3

Daarna: §3.3 nakijken

Geestelijken

Monnik

Paus

Aflaten

Bisschoppen

Ketters

Hervorming/Reformatie

95 stellingen

Bul

Heilige-Roomse Rijk

Keurvorsten

Rijksdag

Edict van Worms

Vogelvrij

Vrede van Augsburg

Protestanten