2.4 Romeinen en andere culturen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.4 Romeinen en Germanen

Kenmerkende aspect

De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa.

Constantijn de Grote

Christenen zijn ruim 3 eeuwen vervolgd in het Romeinse Rijk. Door Constantijn de Grote komt daar een einde aan:  kort voor een veldslag zou hij in een visioen een teken hebben gezien met daarbij geschreven de woorden dat de god van de christenen hem de zege belooft. 

Hij won de veldslag en werd christen...

Constantijn de Grote ziet een christelijk teken. Gravure uit de 17e eeuw.

Staatsgodsdienst

• In 380 gebeurt er iets bijzonders: keizer Theodosius verplicht iedereen om christen te worden. 
• Het christendom wordt staatsgodsdienst en alle andere godsdiensten worden verboden. 

Romeinse munt met het hoofd van Theodosius I de Grote

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bij Nijmegen (Noviamagus) en Xanten (Castra Vetera) lagen castra. Een castra is een groot fort, meestal voor een legioen. Dit was een leger van ongeveer 6000 soldaten. 

Bij Utrecht (Trajectum) lag een castellum. Een castellum is een klein fort, meestal voor een cohort. Dit was een leger van ongeveer 600 soldaten.

De wachttoren die je bij de vorige slide zag, stond bij Vechten (Fectio)

De Tubanten (Tubanti) waren Germanen die in het oosten van het huidige Nederland woonden. De naam kom je tegenwoordig in dit gebied nog regelmatig tegen: de naam Twente is er van afgeleid, net als de naam van de regionale krant Tubantia.

De Bataven woonden in het gebied rond de grote rivieren. Dit gebied heet tegenwoordig de Betuwe, en vermoedelijk komt de naam van de Bataven

De Germanen

• De Germanen komen uit Noord-Europa
  
  
• In de 3e eeuw v.Chr. trokken steeds meer Germanen richting het zuiden
  
  
• In Nederland woonden zij eerst in de gebieden die nu Friesland, Groningen, Drenthe en Overijsel zijn, maar later trokken zij ook naar het zuiden

In de 3e eeuw v.Chr komen Germaanse volken vanuit Denemarken naar Duitsland en Nederland. In het zuiden gaan ze tussen de Kelten wonen

Romeinen in Nederland (bijvoorbeeld in het plaatje, in Elst)

De Romeinse tijd is een belangrijke periode voor ons gebied. De Romeinen nemen ijzer mee.  Dat is handig, maar zij brengen ook het schrift. Hiermee eindigt voor ons de prehistorie.

Limes

Na de dood van Ceasar veroveren de Romeinen de laatste gebieden van hun enorme rijk. Ze maken vaak gebruik van natuurlijke grenzen zoals: zeeën, rivieren, bergen en woestijnen.

Maar als het nodig is bouwen ze een versterkte grens met wachttorens en forten. Zo'n grens heet limes. 

Aan de grens

• Als de Romeinen verslagen zijn in Germanië, besluiten zij om de Rijn als natuurlijke grens te gebruiken
  
  
• Langs de Rijn worden Romeinse forten gebouwd om de Germanen tegen te houden
  
  
• Bekende Romeinse steden in Nederland zijn: Maastricht, Nijmegen en Utrecht

De Limes in Nederland

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk 

in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Een van de weinige onnatuurlijke grenzen

Op het smalste stuk van Groot-Brittannië liet keizer Hadrianus een muur van 117km lang bouwen als noordelijke grens van het Romeinse Rijk. Stukken van de Muur van Hadrianus zijn nog steeds in het landschap te vinden.

Leven onder de Romeinen

De Romeinen laten de overwonnen volken vaak hun
gebruiken en godsdienst houden.
En zolang de volken belasting betalen (o.a. door soldaten
voor de hulptroepen te leveren), zijn er weinig problemen:
precies wat de Romeinen willen.

Bataafse Opstand

In 69 n. Chr. komen de Bataven onder leiding van Julius Civilis in opstand tegen de Romeinen. Hoewel de Bataven in eerste instantie overwinningen (Trajectum werd door brand verwoest) behalen, worden ze uiteindelijk een jaar later verslagen.

De samenzwering van Julius Civilis, geschilderd door Rembrandt van Rijn

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van Castra Noviomagus (Nijmegen)

Romanisering

Het contact tussen de mensen in deze streek en de Romeinen is intensief. 

Dat is ook niet zo vreemd: de Romeinen zijn hier ruim 400 jaar, en door 

handel en huwelijken worden gebruiken overgenomen.

Het overnemen van Romeinse gebruiken (taal, kleding, cultuur) heet romanisering

Reconstructie van een Villa Rustica

Essayvraag

- Julius Caesars boek Commentarii de Bello Gallico en het werk De origine et situ Germanorum (vaak kortweg aangeduid als Germania) van Tacitus zijn interessante bronnen voor historici, maar zijn door hun auteurs nooit als historische werken bedoeld. Het waren vooral politieke en culturele commentaren voor het publiek van hun tijd. Verklaar dit.

Reconstructie van een Villa Rustica

Essayvraag

- Hoewel we kunnen vaststellen dat slavernij voor de Romeinse samenleving normaal was, wil dat niet zeggen dat iedereen zijn of haar lot gewillig onderging. Ook bestonden er grote verschillen tussen slaven. Geef een uitleg van het systeem van slavernij in het Romeinse Rijk, waarbij je aandacht besteedt aan deze uitgangspunten.

Reconstructie van een Villa Rustica