Paragraaf 7.3 - Licht en kleur

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

7.3 - Licht en kleur

Leerdoelen van paragraaf 7.3

• Je kunt aangeven hoe je de reeks kleuren noemt die ontstaan als je zonlicht op een prisma laat vallen. 
• Je kunt uitleggen wat je met een zakspectroscoop kunt onderzoeken. 
• Je kunt uitleggen hoe je de kleur van voorwerpen kunt zien. 
• Je kunt aangeven welk kleur licht natriumlampen geven.

Introductie

Als het mistig is, zie je de zon soms als een helder witte schijf door de mist heen tevoorschijn komen. Je kunt dan goed zien waarom zonlicht wit licht wordt genoemd. Dat lukt niet meer, als de mist optrekt. Het licht is dan te fel om er recht tegenin te kijken.

Bij mist zie je de zon als een witte schijf.

Het kleurenspectrum

Het witte zonlicht bestaat uit alle kleuren van de regenboog. Dat zie je als je zonlicht op een prisma laat vallen, zoals in de opstelling van volgende afbeelding. Op het scherm is dan een reeks kleuren te zien: rood, oranje, geel, groen, blauw en violet. Zo’n reeks kleuren wordt een spectrum genoemd. 

 

Je kunt de verschillende kleuren licht ook weer samenvoegen. Je krijgt dan weer wit licht.

Een prisma splitst licht in alle kleuren van de regenboog.

Hoe heet de reeks kleuren waaruit zonlicht bestaat?
De reeks kleuren in zonlicht heet een...………………….

De verschillende kleuren in zonlicht kun je zichtbaar maken door het zonlicht op een prisma te laten vallen.
Vul de juiste woorden in.
Een prisma is een stuk A …………………..in de vorm van een B...……………………...

Het licht van de zon bestaat uit zes spectraalkleuren. 

Zet de kleuren uit het spectrum in de juiste volgorde.

rood

blauw

oranje

geel

groen

violet

Om een ruimte gezellig te laten zijn, kies je licht waarin bepaalde kleuren veel voorkomen.
Welke kleuren komen veel voor in licht dat een ruimte gezellig moet maken?

1. blauw/geel/groen
2. blauw/geel/rood
3. geel/oranje/groen
4. geel/oranje/rood

Wat is een spectrum?

1. een andere naam voor prisma
2. een reeks kleuren
3. een natuurlijke lichtbron

Op welke manier kun je de verschillende kleuren licht in zonlicht zichtbaar maken?
Door het zonlicht onder de juiste hoek op een...…...…...…..te laten vallen.

De zakspectroscoop

Met een zakspectroscoop kun je de samenstelling van licht onderzoeken. Als je in de spectroscoop kijkt, zie je een spectrum van het licht van de lamp. Je kunt zo zien uit welke kleuren het licht bestaat.

Lamplicht

De meeste lampen geven licht dat uit verschillende kleuren bestaat. Normaalgesproken zie je die kleuren niet, je ziet alleen een mengkleur. In het licht van een gloeilamp zitten bijvoorbeeld alle kleuren van de regenboog. Toch heeft het licht van een gloeilamp geen duidelijke kleur – het is een beetje aan de gele kant.

Halogeen-lamp 

TL- lamp

Natriumlamp

In werkruimtes wordt meestal helder wit, neutraal licht gebruikt.
Welke kleuren overheersen in het spectrum van dit licht?

1. blauw en geel
2. violet en groen
3. rood en geel
4. rood en violet

Je ziet de spectra van drie soorten lampen.
Hoe heet het instrument waarmee je het spectrum van licht zichtbaar kunt maken?

1. lichtbron
2. prisma
3. spectroscoop

Met een zakspectroscoop kun je de samenstelling van licht onderzoeken.
Wat zie je als je door een spectroscoop in de richting van een lamp kijkt?

1. een beeld van een lamp
2. het spectrum van een lamp
3. de mengkleur van een lamp

Een spectroscoop is een instrument dat je gebruikt bij onderzoek naar licht.
Wat is de functie van een spectroscoop?

1. lichtkleuren samenvoegen tot witlicht
2. licht scheiden in verschillende kleuren
3. vast stellen uit welke kleuren licht bestaat

Met een zakspectroscoop kun je de samenstelling van licht onderzoeken.
Wat moet je met de spectroscoop doen om het spectrum van een lamp te kunnen onderzoeken?

1. door in de spectroscoop in de richting van de lamp te kijken
2. de spectroscoop op een lamp richten en beeld op een scherm projecteren

'Warm' en 'koud' licht

 

 

Het licht van gloeilampen en tl-buizen lijkt veel op zonlicht: alle kleuren van de regenboog zitten erin. Toch zijn er verschillen. Het licht van een gloeilamp bevat meer rood dan zonlicht. Daardoor vinden veel mensen het licht van een gloeilamp ‘warm’. Het licht van een tl-buis bevat veel groen en violet licht en weinig rood. Veel mensen vinden het daarom ‘koud licht’.

Gekleurde voorwerpen zien

Overdag worden de dingen om je heen door de zon verlicht. Je ziet de wereld om je heen dan in kleur. Die kleuren ontstaan doordat veel voorwerpen maar een deel van het zonlicht terugkaatsen. Een gele trui weerkaatst vooral geel licht, een rode trui vooral rood licht, een blauwe trui vooral blauw licht, enzovoort. Het licht dat niet wordt teruggekaatst, wordt geabsorbeerd (= opgenomen). Het licht wordt daarbij omgezet in warmte.

Het spiegelbeeld van de kaars lijkt achter de spiegel te staan.

Je kleren kunnen allerlei verschillende kleuren weerkaatsen.

Angel heeft een blauw T-shirt aan met een witte smiley.
Met welke kleur licht moet je op het shirt schijnen, zodat je de smiley niet ziet?

1. blauw
2. rood
3. groen
4. wit

Magnesiumoxide is een kleurstof die in verf gebruikt wordt. Deze kleurstof weerkaatst 98% van het zonlicht dat erop valt.
Welke kleur heeft magnesiumoxide?

1. helder geel
2. fel rood
3. helder wit
4. diep zwart

Van ijzeroxide worden verschillende kleurstoffen gemaakt. Een van die kleurstoffen absorbeert meer dan 95% van het zonlicht dat erop valt.
Welke kleur heeft deze kleurstof van ijzeroxide?

1. rood
2. violet
3. wit
4. zwart

Mengkleuren

Bijna alle kleuren in de wereld om je heen zijn mengkleuren. Een gele trui bijvoorbeeld kaatst niet alleen geel licht terug, maar ook oranje en groen licht. Je ogen kunnen dit mengsel van kleuren niet onderscheiden van zuiver geel licht. 

 Witte voorwerpen kaatsen bijna al het zonlicht terug. Daarbij worden alle kleuren even sterk weerkaatst. In het weerkaatste licht vind je (net als in het zonlicht zelf) alle kleuren van de regenboog. Zwarte voorwerpen kaatsen maar weinig licht terug. Bijna al het zonlicht wordt geabsorbeerd, van welke kleur het ook is.

Het licht van lampen

Er zijn lampen die maar één kleur licht geven. De voorwerpen die je met zo’n lamp verlicht, kunnen alleen die ene kleur licht terugkaatsen: andere kleuren zijn er gewoon niet. De wereld ziet er dan heel anders uit dan je gewend bent.

Een bord eten in zonlicht (links) en violet licht (rechts). 

Natriumlampen

In straatlantaarns worden soms natriumlampen gebruikt, die zuiver geel licht geven. Een witte trui en een gele trui lijken onder een natriumlamp allebei geel. Het gele licht van de natriumlamp wordt door de twee truien grotendeels teruggekaatst. 

 

Als je een paarse trui bekijkt onder een natriumlamp, lijkt hij zwart. Dat komt doordat de paarse trui voornamelijk paars licht terugkaatst. Het gele licht van de natriumlamp wordt bijna helemaal geabsorbeerd. De trui kaatst dus zo goed als geen licht terug, waardoor hij zwart lijkt.

ledverlichting /  natriumlamp

Op de afbeelding zie je de spectra van drie soorten lampen.
Welk spectrum hoort bij een natriumlamp?

1. spectrum a
2. spectrum b
3. spectrum c

Lars heeft een wit shirt aan.
Max heeft een groen shirt aan.
Ismael heeft een geel shirt aan.
Ze staan alle drie onder een natriumlamp die alleen geel licht uitzendt.
Welke twee jongens lijken een shirt van dezelfde kleur aan te hebben?

1. Lars en Ismael
2. Ismael en Max
3. Lars en Max

Lisa heeft een wit shirt aan.
Anouk heeft een groen shirt aan.
Wassima heeft een blauw shirt aan.
Ze staan alle drie onder een natriumlamp die alleen geel licht uitzendt.
Welke twee meisjes lijken een shirt van dezelfde kleur aan te hebben?

1. Lisa en Anouk
2. Anouk en Wassima
3. Lisa en Wassima

Het spectrum van het licht van een ………………...
bestaat uit maar één kleur.

Het spectrum van het licht van een natriumlamp bestaat uit maar één kleur.
Vul de juiste woorden in.
Het spectrum van het licht van een natriumlamp bestaat uit A...……………. smalle lijnen
in het B...…………………. gebied.

Kleurenfilters

Een rood filter laat alleen rood licht door, alle andere kleuren worden door het filter geabsorbeerd. 

RoBlaGro

GeMaCy

Opdrachten maken

Wat: lees paragraaf 7.3 en maak de online opdrachten 

Hoe: helemaal stil! muziek mag in! 

Hulp: Geen 

Tijd:  ???? minuten lang 

Huiswerk: opgave 1 tm 14 van paragraaf 7.3 

Klaar?: ga bezig met een ander vak!