Film cultuur van het moderne

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Film 1e helft 20e eeuw

De psychologische effecten van montage in de eerste helft van de 20e eeuw

Filmfragmenten bekijken

Vragen maken

Historische context

Rusland werd eeuwenlang geregeerd door strenge tsarenregimes.

De meeste mensen leefden onder slechte economische omstandigheden. In 1917 vond de Russische Revolutie plaats. In februari werd tsaar Nicolaas II afgezet, in oktober greep Lenin de macht. De revolutie moest een einde maken aan de overheersing en uitbuiting van het volk door de kapitalisten en aristocratie.

De 'witten' - aanhangers van het oude regime - werden verslagen door de 'roden' en het communisme ontstond. De revolutionairen streefden naar een totale herstructurering van maatschappij en economie. Geïnspireerd door Marx, was het ideaal om een wereldrevolutie tot stand te brengen.

Rode tegen witte

• Communisten (rood) verslaan aanhangers oude regime (witte)
  
• Kunst moesten niet verwijzen naar een object, maar zelf een object zijn
• Abstracte vormen deden denken aan machines en die op een bijna bouwkundige manier in de ruimte werden geplaatst. Het constructivisme rekende dus af met alle traditionele ideeën. --> kenmerkend modernisme

2. Montage

Wat is montage?

Wat kan je bereiken met montage?

Filmmaker Eisenstein: combineren van shots om op deze wijze bepaalde emoties op te roepen

Attractie montage

Eisenstein werkte in opdracht van de Sovjet-regering om de revolutie te verheerlijken. Met zijn attractiemontage probeerde hij in ieder afzonderlijk beeld (of combinatie van beelden) in een notendop zijn bedoeling te laten zien, namelijk machtshebbers tegen machtelozen, kerk/staat tegen onderdanen, kapitaal tegen arbeid. 

Techniek is gebaseerd op de totaalindruk en de associaties ('attracties') van de kijker. Eisenstein probeert je te sturen, zodat je sympathie uitgaat naar de arbeiders. Arbeiders worden realistisch uitgebeeld, bazen als kwaadaardige onpersoonlijke karikaturen.

Trucs die Eisenstein toepaste in zijn montage

Vergelijking: de massa wordt vermoord door de soldaten, beelden worden afgewisseld met beelden van het slachten van een rund.

Tijd rekken: de trappenscene wordt door veel herhalingen langer dan in werkelijkheid zou kunnen (de trage reactie van de moeder)

Suggestieve cameravoering: de symmetrische trappen, uniformen en soldaten die niet met hun hoofd in beeld komen, suggereren koele meedogenloosheid, terwijl de massa wel met angstige gezichten in beeld komt.

Lev Kuleshov - Kuleshov effect

Kuleshov effect

Terug naar het filmpje;

Hij monteert steeds hetzelfde shot van een 

peinzende man tegenover een ander shot

(een bord eten, een doodskist met kind, 

een aantrekkelijke vrouw)

Hiermee laat hij het belang van beeldwisseling 

zien en hoe dit werkt in het hoofd van de kijker.

Filmbegrippen

Cinematografie 

Montage

Art Direction

Geluid

Kuleshov effect

Filmmontage = krachtig hulpmiddel

medium dat de kijker zowel mentaal als emotioneel kan boeien. 

Terwijl je je montage opbouwt, associeert de kijker onbewust de relatie en betekenis tussen naast elkaar geplaatste shots. 

Elke afzonderlijke opname geeft op zichzelf een soort verhaalinformatie aan het publiek. Ze creëren echter een grotere betekenis zodra ze in een reeks zijn samengevoegd.

Russische filmmakers

Monteren hun films niet onzichtbaar

laten het publiek daarmee weten dat ze naar een film kijken.

Film = machtig propagandamiddel

Het analfabete Russische volk kan hiermee makkelijk worden bereikt.

Met de uitspraak 'van alle kunsten is de cinema voor ons de belangrijkste' maakte Lenin niet alleen zijn liefde voor de film duidelijk, maar doelde hij ook op het feit dat film een effectief propagandamiddel was.

Kijk en luister en Kies

Je krijgt een aantal voorbeelden te zien van films

A: Vernieuwing / Utopie

B autonome en Universel taal

C. Puurheid in de expressie

D Angst en vervreemding

E. Propaganda

De leerlingen krijgen voorbeelden te zien, steken een rode of groene kaart op. Ze mogen de checklist gebruiken ter controle, na iedere 'stemronde' klassikaal bespreken waarom het voorbeeld wel of geen propaganda is.

J.M. Flagg

I Want You for U.S. Army poster (1917)

J.M. Flagg - I Want You for U.S. Army poster (1917)

‘Uncle Sam’ Poster (1917); Dit iconische Amerikaanse propagandaplakkaat uit de Eerste Wereldoorlog, met de afbeelding van Uncle Sam en de tekst "I Want You for U.S. Army", is een krachtig voorbeeld van propagandakunst die patriottisme en deelname aan de oorlog aanmoedigt.

The Internationale 

The Internationale (1888)

Dit socialistische strijdlied, geschreven door Eugene Pottier en op muziek gezet door Pierre De Geyter, is een krachtig voorbeeld van propagandamuziek die de idealen van de arbeidersbeweging en internationale solidariteit uitdraagt.

?

A: Vernieuwing / Utopie

B autonome en Universel taal

C. Puurheid in de expressie

D Angst en vervreemding

E. Propaganda

Triumph des Willens (1935)

Triumph des Willens (1935)

Geregisseerd door Leni Riefenstahl. Deze nazi-propagandafilm is een van de meest beruchte voorbeelden van propagandafilms. Het portretteert de 1934 Nazi Partijconventie in Neurenberg en dient als een krachtig hulpmiddel om de idealen van het nazisme en de persoonlijkheidscultus rond Adolf Hitler te promoten.

?

A: Vernieuwing / Utopie

B autonome en Universel taal

C. Puurheid in de expressie

D Angst en vervreemding

E. Propaganda

1927

Het verhaal draait om een futuristische stad in het jaar 2026, waarin twee groepen mensen strikt gescheiden leven. Hoog boven de grond zijn dat de 'denkers'. Zij leven in alle luxe. In de "club van de zonen" kan de jeugd-elite genieten van hemelse voorzieningen. Er zijn eeuwige tuinen, en sport en vermaak. Diep onder de grond wonen de arbeiders, die zwoegen in de energiecentrale. Die twee werelden kennen elkaar niet of nauwelijks. Daartussenin staan de enorme machines van de energiecentrale waar beide groepen afhankelijk van zijn.

?

A: Vernieuwing / Utopie

B autonome en Universel taal

C. Puurheid in de expressie

D Angst en vervreemding

E. Propaganda

De film werd gemaakt in de Verenigde Staten en ging op 5 februari 1936 in première. In de film speelt Charlie Chaplin voor het laatst een arme zwerver, The Tramp, die als werkloze een bestaan probeert te vinden binnen een systeem van scientific management ten tijde van de Grote Depressie.

Aanklacht tegen de lopende band en het verdwijnen van de stomme film en de pantomime

De moderne mens wordt vermalen door de machines

?

A: Vernieuwing / Utopie

B autonome en Universel taal

C. Puurheid in de expressie

D Angst en vervreemding

E. Propaganda

The wizard of Oz, musical fantasy film

Deze scene markeert de overstap naar kleurenfilm

In de film is een scène te zien waarin de hoofdpersoon van de wereld in zwart-wit over gaat naar de magische wereld in kleur. Deze overgang kon niet met technische middelen opgelost worden. Voor de overgangsscène werd het decor dat Kansas voorstelt zwart met wit geschilderd terwijl het decor erachter gekleurd was. We zien dan een meisje als stand-in die ook zwart met witte kleren aan heeft die de deur opent en als de camera naar buiten beweegt zien we Judy Garland in kleur verschijnen. Op die manier lijkt het net of ze van een zwart-witte wereld naar een kleurenwereld loopt.

?

A: Vernieuwing / Utopie

B autonome en Universel taal

C. Puurheid in de expressie

D Angst en vervreemding

E. Propaganda

Vragen maken

Vraag 20, 21 en 22

Cartoon Walt Disney

Extra: bekende films waarin Sovjetmontage te zien is

1. "Battleship Potemkin" (1925) - Sergei Eisenstein: Dit is waarschijnlijk het meest bekende voorbeeld van Sovjetmontage. De Odessa-trapscène, waarin een menigte wordt neergeschoten door de tsaristische troepen, maakt gebruik van krachtige montage-technieken om spanning en emotie op te roepen.

2. "Man with a Movie Camera" (1929) - Dziga Vertov: Deze experimentele documentaire van Vertov is een pionierswerk in de Sovjetmontage. Het laat zien hoe montage kan worden gebruikt om een verhaal te vertellen zonder traditionele narratieve structuren.

3. "October: Ten Days That Shook the World" (1928) - Sergei Eisenstein: Deze film van Eisenstein vertelt het verhaal van de Oktoberrevolutie van 1917. Het maakt gebruik van montage om de historische gebeurtenissen op een dramatische en impactvolle manier weer te geven.

4. "Mother" (1926) - Vsevolod Pudovkin: Pudovkin maakte gebruik van Sovjetmontage in deze film om de emotionele reis van de hoofdpersonages te versterken en de strijd van de arbeidersklasse te benadrukken.

5. "Strike" (1925) - Sergei Eisenstein: Deze film, ook van Eisenstein, toont de strijd van arbeiders tijdens een staking. De montage wordt gebruikt om de spanning op te bouwen en de kracht van solidariteit te laten zien.

 

Extra:

De bekende trappenscene (De trappen van Odessa) uit de film Pantserkruiser Potemkin (1925), is terug te zien in veel verschillende films. In dit filmpje zie je een compilatie van filmscenes gebaseerd op de bekende trappenscene.