2.3 Godsdiensten (Grieks, Romeins, jodendom en christendom)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Jodendom en christendom

KA: Ontwikkeling van jodendom en christendom als eerste  monotheïstische godsdienst

Leerdoelen

- Je weet hoe het jodendom zich ontwikkelde en hoe het christendom ontstond.

- Je weet waarom monotheïstische godsdiensten botsten met polytheïstische godsdiensten.

- Je kunt beschrijven hoe het christendom van verboden godsdienst tot staatsgodsdienst werd.

Polytheïsme vs monotheïsme

Jezus van Nazareth

• Joodse profeet
• Veel aanhang
• Bedreiging voor eenheid in rijk, voor eigen godsdienst en voor verering keizer

Christenen

• Volgelingen van Jezus 
• Verschil met joden: joden denken dat Jezus een profeet is, christenen denken dat Jezus zoon van God is.
• 'Iedereen is gelijk voor God en voor ieder goed mens is er een plek in de hemel'.

Christenen in het Romeinse Rijk

• Snelle verspreiding in Romeinse rijk
• De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof 

Christenen gebruikten zelden het kruis als symbool. Ze gebruikte liever het Chi Rho-teken: de eerste twee letters van de naam Christus in het Grieks. De twee letters naast het teken zijn de alpha (α) en de omega (Ω): de eerste en laatste letter van het Griekse alfabet. Hiermee gaven ze aan dat Jezus het begin en het einde was.

Christenvervolging

• Monotheïsme in polytheïstisch rijk
• Geen verering Romeinse goden en Romeinse keizer

• Vervolging > martelaren

Onder sommige Romeinse steden bevonden zich catacomben waarin christenen (maar ook Joden) hun doden begroeven.

Veel van deze catacomben zijn mooi versierd met christelijke muurschilderingen.

De catacomben werden soms ook gebruikt voor kerkdiensten, omdat het boven de grond te gevaarlijk was om openlijk voor je geloof uit te komen.

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Voor de leeuwen gooien, was een gebruikelijk doodstraf voor christenen tijdens hun vervolgingen in het Romeinse Rijk.

Het moet een gruwelijk spektakel zijn geweest, maar wat vooral indruk op de toeschouwers maakte was dat de christenen soms niet gingen vechten met de leeuwen, maar bidden tot hun god. 

De toeschouwers waren verbijsterd, maar ook nieuwsgierig: als je toch zoveel vertrouwen in je god hebt, dan moet het wel een hele goede god zijn. 

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Keizer Nero was één van de felste tegenstanders van de christenen. Hij gaf hen de schuld van de grote brand van Rome (die hij vermoedelijk zelf had laten stichten) en liet hen op de meest gruwelijke manieren aan hun eind komen.

Dit is een schilderij uit de 19e eeuw: Nero kijkt naar het lichaam van een christen die zojuist om het leven is gebracht.

Constantijn de Grote

Constantijn de Grote ziet een christelijk teken. Gravure uit de 17e eeuw.

• Werkelijke motief: steeds meer rellen tussen christenen en Romeinen
  
  

• Godsdienstvrijheid voor de christenen
  
• Hij werd zelf pas christen vlak vóór zijn dood.
  

Een standbeeld van Constantijn de Grote, of eigenlijk Flavius Valerius Aurelius Constantinus. De naam 'de Grote' heeft niets te maken met zijn lengte of het feit dat hij een goede keizer was. Het is een titel die de christelijke kerk aan hem heeft gegeven voor zijn bijdrage aan het christendom.

Staatsgodsdienst

• 380: Keizer Theodosius verandert staatsgodsdienst.
• Het christendom wordt staatsgodsdienst en alle andere godsdiensten worden verboden. 
  
• Vervolging van niet-christenen + verbod op Olympische Spelen
  

Romeinse munt met het hoofd van Theodosius I de Grote

Leerdoelen-check

- Je weet hoe het jodendom zich ontwikkelde en hoe het christendom ontstond.

- Je weet waarom monotheïstische godsdiensten botsten met polytheïstische godsdiensten.

- Je kunt beschrijven hoe het christendom van verboden godsdienst tot staatsgodsdienst werd.

Representativiteit

- Waar gaat de bron over?

- Wat weet je al over het onderwerp?

- Kun je uit de bron informatie halen die voor een groep mensen geldt of over een groter aantal gebeurtenissen gaat?

Is de reactie van Nero representatief voor de houding van Romeinen naar christenen?

Rond het jaar 100 schreef de Romeinse historicus Tacitus:

‘In 64 was er een grote brand: de helft van Rome 

brandde af.  Al gauw werd verteld dat keizer Nero 

de brand had laten aansteken, omdat hij ruimte nodig 

had voor een nieuw paleis. Daarom gaf Nero de 

christenen de schuld. Hij liet hen zwaar straffen.

Zo kregen zij beestenvellen aangetrokken om door 

wilde honden verscheurd te worden, of ze werden 

gekruisigd, of ze werden door vuur gedood: aan het 

eind van de dag werden ze aangestoken om te dienen 

als straatverlichting.’

Verwerking

Samenvatting of opdracht 14, 15 en 16 van 2.3