5.1 leenheren en leenmannen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

5.1 leenheren en leenmannen

Programma

• inleiding H5
• Uitleg 5.1
• check
• toets bespreken 

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

In deze paragraaf leer je:

• Hoe Karel de Grote een machtig koning en keizer werd over een groot rijk
• Op welke manier Karel zijn rijk bestuurde

In deze paragraaf leer je:

• Waardoor in Europa onveiligheid ontstond en welke gevolgen dit had
• Welke plaats ridders hadden in de samenleving

Het Frankische rijk

• Franken: Germaans volk dat na de ondergang van het West-Romeinse rijk een koninkrijk hadden gesticht in België en Frankrijk.
• Frankische koningen breiden het rijk steeds verder uit.

een nieuw Rijk

• rond 800 nieuw rijk: Frankische rijk
• Frankische koning Karel de Grote

• liet zich door de Paus (hoofd van de kerk) kronen tot Keizer 

Te groot om alleen te besturen:

oorzaken:

- Slechte verbindingen, van de Romeinse wegen was weinig meer over.

- Steden uit de Romeinse tijd zo goed als verdwenen.

- Dreiging van aanvallers.

Het leenstelsel

• Om zijn rijk bestuurbaar te houden, leende hij stukken land uit aan hertogen en graven
  
  
• Die zouden dat gebied voor Karel besturen
  
  
• Dit noemen we het leenstelsel
  Karel was dan de leenheer
  de hertogen en graven werden leenman

De leenman

De leenheer:

Karel de Grote

Het leen (de grond) dat de leenman 'in leen' krijgt.

De vier plichten van een leenman:

• Hij moest trouw zweren aan de koning; 
  
• Hij moest zijn gebied besturen en er recht-spreken;
  
• Hij moest jaarlijks belasting aan de koning betalen; 
  
• Als er oorlog was in het Rijk, moest hij met zijn eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer, Karel de Grote.

Een onveilige tijd

• De leenmannen gaven hun gebieden weer door aan hun kinderen
  
  
• Soms stelden de leenmannen zelf ook leenmannen aan, achterleenmannen
  
  
• De leenmannen gingen de gebieden als hun eigen gebied zien
  
  
• Door al die leenmannen ontstonden er heel veel kleine staatjes die ook vaak oorlog met elkaar voerden

Het Frankische Rijk valt uiteen

• Zwakke koningen na Karel de Grote.
  
  
• Leenmannen vergaten dat zij de grond te leen hadden en maakten het erfelijk + ze gingen zelf ook leenmannen benoemen (achterleenmannen).
  
  
• Invallen van vikingen in de kustgebieden.

Ridders

• Ridders waren de soldaten van de middeleeuwen.

• Een uitrusting (harnas, paard, zwaard, schild) waren erg duur, ridders waren dus altijd rijk!  

• Vaak kregen ridders als beloning een stuk land van de koning.

• Besturen lieten zij doen, ze gingen zelf liever jagen met valken!

• De rol van ridders veranderde dus: van gewone soldaten tot machtige mannen. 

Europa wordt Christelijk

leerdoelen

aan het eind van deze les:

• weet je hoe missionarissen Europa Christelijk maakten
• Weet je hoe Germaanse tradities bleven bestaan 
• ken je de kerkorganisatie
• weet je welke functies er binnen de kerk waren en wat deze inhielden 

Na de Romeinen..

• na de verdwijning vd Romeinen: Europa was nog lang niet Christelijk
• groepen Christelijke leiders probeerden 'heidenen' te bekeren  

Missionarissen

• personen die het geloof verspreiden 
• op missie gestuurd door de Paus
•  doel: bekeren van heidenen 

Wilibrord was een Engelse missionaris. Moest omstreeks 700 Midden-Nederland bekeren.

Hij bouwde een kerk in Utrecht, waaruit hij werkte. Hierom werd hij Aartsbisschop van Utrecht.

Heidenen

• niet-christenen 
  
• polytheïstisch 
• natuurgoden  

Bonifatius 

• missionaris: succesvol in Duitsland 
•  omhakken van een heilige boom --> hierna bekeerden veel mensen zich
• vermoord door de Friezen in 754
• nadat Karel de Grote deze gebieden verovert pas Christelijk

werkwijze 

• voor meer succes: eerst vorsten bekeren     --> vorsten dwongen onderdanen zich te bekeren 
• Heidense gebruiken werden samengevoegd met Christelijke gebruiken: minder tegenstand 

Radboud, koning van de Friezen liet zich bijna bekeren.

de missionaris Wulfram vertelde hem dat hij zijn ouders niet terug zou zien in de hemel, zij waren geen Christen.

Kerstening

• pasen wordt gevierd op het lentefeest
• kerst wordt gevierd tijdens het midwinterfest --> kerstboom wordt toegevoegd
• dagen worden vernoemd naar Goden: 

Vrijdag naar Freya, Woensdag naar Wodan, Donderdag naar Donar  

Paus

Aartsbisschoppen

bisschoppen

Pastoors

Hoofd van de kerk. 

Hoofd van een groep bisschoppen 

hoofd van een Bisdom. een bisdom is een kerkprovincie

Lage geestelijke die leiding geeft over een groep gelovigen. Hij leidt de kerkdienst

Kerkorganisatie van geestelijken

Geestelijke=

iemand die een 

kerkelijke functie 

heeft

Monniken en nonnen

• woonden in kloosters
• gehoorzamen aan de baas hiervan= Abt
• sober bestaan: leven volledig gewijd aan god