Basisstof 4: Gezonde voeding

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Thema 2

Basisstof 4: Gezonde voeding

Wat gaan we doen?

• Leerdoelen
• Herhaling
• Uitleg Basisstof 4: Gezonde voeding
• Aan het werk
• Afsluiting

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• Met de schijf van vijf adviezen voor een gezonde voeding geven
• Beschrijven wat een gezond gewicht is en welke keuzes daaraan kunnen bijdragen
• Mogelijke oorzaken en gevolgen van eetstoornissen benoemen en enkele voorbeelden geven

Enkele beweringen over gal:
1. Gal bevat enzymen voor de vetvertering;
2. Gal verdeelt grote vetdruppels in kleinere druppeltjes;
3. Gal wordt gemaakt in de lever.
Welke beweringen zijn juist?

1. 1 en 2
2. 1 en 3
3. 2 en 3
4. Geen van allen

De alvleesklier is aangegeven met de letter...

1. S
2. Q
3. P
4. R

Je kauwt op een stuk voedsel met daarin eiwitten, koolhydraten en vetten. Welk(e) van deze voedingsstoffen worden in de mond al deels verteerd?

1. Eiwitten
2. Vetten
3. Koolhydraten

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

In de spieren is een voorraad brandstof opgeslagen, die bij inspanning kan worden gebruikt.
In welke vorm is deze brandstof opgeslagen?

1. In de vorm van glucose
2. In de vorm van glycogeen
3. In de vorm van zetmeel

De schijf van vijf

• Een gezond eetpatroon zorgt voor voldoende variatie.
• Een hulpmiddel hierbij is de schijf van vijf.
• Als je elke dag producten uit elk vak eet, krijg je alle voedingsstoffen binnen die je nodig hebt. 

Alternatief: Schijf for life

• 7 diëtisten vonden de schijf van 5 hopeloos ouderwets
• Zij ontwikkelden een nieuwe, veganistische, schijf van 5
• De "schijf for life". 
• Deze bevat 4 vakken (groenten & fruit, vet, eiwit en zetmeel) 
• Bron: https://www.metronieuws.nl/lifestyle/duurzaamheid/2021/09/schijf-van-vijf-schijf-voor-life-vegan-plantaardig/ 

Energie

• Een groot deel van je voedsel wordt gebruikt als brandstof.
• Brandstoffen leveren energie.
• De hoeveelheid energie in je voeding wordt uitgedrukt in kJ (kilojoule) of kcal (kilocalorie)
• Hoeveel energie je op een dag nodig hebt, verschilt per persoon

Energie

• Een groot deel van je voedsel wordt gebruikt als brandstof.
• Brandstoffen leveren energie.
• De hoeveelheid energie in je voeding wordt uitgedrukt in kJ (kilojoule) of kcal (kilocalorie)
• Hoeveel energie je op een dag nodig hebt, verschilt per persoon

1 kcal = 4,2 kJ

Waar is de hoeveelheid energie die je nodig hebt op een dag van afhankelijk?

Wie hebben er gemiddeld genomen meer energie nodig: mannen of vrouwen?

Mannen

Vrouwen

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• Met de schijf van vijf adviezen voor een gezonde voeding geven
• Beschrijven wat een gezond gewicht is en welke keuzes daaraan kunnen bijdragen
• Mogelijke oorzaken en gevolgen van eetstoornissen benoemen en enkele voorbeelden geven

1. In de dikke darm
2. In de dunne darm
3. In de twaalfvingerige darm

Er wordt gal aan je voedsel toegevoegd tijdens het verteren.
In welk deel van het verteringskanaal gebeurt dit?

1. In de slokdarm
2. In de dunne darm
3. In de twaalfvingerige darm
4. In de dikke darm

Welke van de onderstaande voedingsstoffen kan direct in het bloed worden opgenomen zonder eerst te worden verteerd?

1. Eiwitten
2. Glucose
3. Vetten
4. Zetmeel

1. In de endeldarm
2. In de dikke darm
3. In de dunne darm
4. In de twaalfvingerige darm

Gewicht

• Wat en hoeveel je eet heeft invloed op je gewicht
• Gebruik je meer energie dan je opneemt? Dan val je af
• Gebruik je minder energie dan je opneemt? Dan kom je aan
• Is de inname en het verbruik ongeveer gelijk? Dan blijf je ongeveer op gewicht 

Gewicht

• Je gewicht is niet alleen afhankelijk van je energie-inname
• Je gewicht heeft ook te maken met erfelijke eigenschappen;
• Hoe snel is jouw stofwisseling
• Hoe dik is jouw onderhuidse vetlaag
• Hoe breed/smal ben jij gebouwd

Onder- en overgewicht

• Als je een te laag lichaamsgewicht hebt, dan spreek je van ondergewicht. Dit is niet gezond: er is kans op een tekort aan voedingsstoffen, je bent lusteloos en moe.
• Als je een te hoog lichaamsgewicht hebt, dan spreek je van overgewicht. Dit is ook niet gezond: je hebt meer kans op gezondheidsrisico's (hart- en vaatziekten, suikerziekte, gewrichten die te snel slijten)

Onder- en overgewicht

• Ondergewicht kan een gevolg zijn van ondervoeding: te weinig energie of voedingsstoffen binnenkrijgen.
• Meestal komt dit door te weinig voedsel of door voedsel met te weinig voedingsstoffen.
• Ook veel junkfood eten kan leiden tot ondervoeding: junkfood bevat erg weinig voedingsstoffen.

ADH

• Een handige maatstaf voor het binnenkrijgen van voldoende voedingsstoffen is de ADH.
• Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid.
• Dit is de hoeveelheid die je lichaam nodig heeft op een dag om goed te functioneren.
• Het is een gemiddelde, dus het kan wat afwijken voor jou.

BMI

• Om te kijken of je, ongeveer, een gezond gewicht hebt, kan je je BMI (Body Mass Index) berekenen. 
• Daarvoor gebruik je de volgende formule:

BMI

• Om te kijken of je, ongeveer, een gezond gewicht hebt, kan je je BMI (Body Mass Index) berekenen. 
• Daarvoor gebruik je de volgende formule:

BMI=​lengte​2​​​​gewicht​​

BMI

• Om te kijken of je, ongeveer, een gezond gewicht hebt, kan je je BMI (Body Mass Index) berekenen. 
• Daarvoor gebruik je de volgende formule:
•  
•  
• Voor jongeren is de BMI wel lastiger te bepalen dan voor volwassenen

BMI=​lengte​2​​​​gewicht​​

Met welke factoren
houdt de berekening
van BMI geen rekening?

Afvallen en aankomen

• Als je overgewicht of ondergewicht hebt, kan je proberen dit naar een gezonde waarde te brengen.
• Mensen met overgewicht proberen af te vallen door minder te eten, vaak worden maaltijden overgeslagen.
• Mensen met ondergewicht proberen vaak aan te komen door meer ongezonde dingen te eten. 

Aan het werk!

• Wat: Maak de opdrachten van basisstof 1 t/m 3
• Hoe: Met je buur, fluisteren
• Tijd: 15 minuten
• Hulp: Steek je vinger op
• Klaar: Kijk je antwoorden na en verbeter deze, basisstof 4 verder lezen (vanaf BMI)
• Uitkomst: Basisstof 1 t/m 3 van thema 2 af

Eetstoornissen

• Een verstoorde relatie met eten noem je een eetstoornis.
• Als je de hele dag bezig bent met wat je eet en de invloed daarvan op je lichaam;
• Als eten een bron van spanning en angst is;
• Als je een negatief oordeel hebt over jezelf, je lichaamsgewicht en uiterlijk. 

Eetstoornissen

•  Anorexia nervosa
• Boulimia nervosa
• Binge eating disorder
• De oorzaken zijn vaak psychisch, en zijn uiteenlopend van ontevreden zijn tot nare gebeurtenissen in je leven.

Aan het werk!

• Wat: Maak de opdrachten van basisstof 1 t/m 4
• Hoe: Met je buur, fluisteren
• Tijd: 15 minuten
• Hulp: Steek je vinger op
• Klaar: Kijk je antwoorden na en verbeter deze, basisstof 5 lezen
• Uitkomst: Basisstof 1 t/m 4 van thema 2 af