Examentraining biologie 2024 th.2 Voortplanting/seksualiteit

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Herhalingsles T2

Voortplanting & seksualiteit

meiose

meiose

mitose

Meiose

Meiose:

• Vorming geslachtscellen
  
• Halvering chromosomen
  
• Nakomelingen nieuw genotype

Mannelijk geslachtsorgaan

Vrouwelijk geslachtsorgaan

Geslachtsorgaan

bevruchting

Bevruchting = samensmelten van de kern van de eicel met kern van de spermacel.

Bevruchting vindt plaats in de eileider!!!

Functie prostaat en zaadblaasje

prostaat produceert spermavocht voor de beweging. Zaadcellen kunnen nu goed zwemmen

zaadblaasjes produceert spermavocht met veel

voedingswaarde. (Voeding)

zaadcellen

• zaadcellen worden tijdelijk opgeslagen in de bijballen
• zaadcellen worden vervoerd door de zaadleiders
• zaadblaasjes en de prostaat voegen vocht toe
  
• vocht uit zaadblaasjes bevat voedingsstoffen voor de           zaadcellen
• vocht en zaadcellen = sperma
• zwellichamen vullen zich met bloed bij een erectie

Zaadcel / spermacel

Een spermacel heeft een kop en een zweepstaart.

Met de zweepstaart kan hij zich voortbewegen naar de eicel en kan bevruchting plaatsvinden.

Eicellen

Vanaf de puberteit rijpt er elke maand 1 eicel.

De follikel wordt dan groter en er ontstaat een holte met vocht.

eicel

(vrouw)bevat veel reserve voedsel

De vrouw 

• Een vrouw heeft een baarmoeder en eierstokken
• In de eierstokken worden eicellen gemaakt
• eileiders vervoeren de eicel naar de baarmoeder
• Bevruchting vindt plaats

Primaire en secundaire geslachtskenmerken

Primaire geslachtskenmerken:

Aanwezig bij de geboorte:

Meisje: vagina, schaamlippen

Jongen: penis, balzak

Secundaire geslachtskenmerken:

Ontstaan in de puberteit.

schaamhaar, groei geslachtsorganen, meer zweet en talgklieren

- borsten, ronde vormen

- borsthaar, baardhaar, baard in de keel

follikel

• Eicellen zijn al bij de geboorte aanwezig in rust
• Follikels kunnen rijpen in de puberteit
• De eicel zit in de follikel

Rijping follikel (eicel)

1x in de 4 weken

Rijping duur 28 dagen

Eicel door (reductiedeling)

eierstok met follikels

Menstruatiecyclus : gemiddeld 28 dagen

Menstruatiecyclus

Ontwikkeling ongeboren kind

Na bevruchting in de eileider gaat de bevruchte eicel zich delen.

Na ongeveer 2 weken komt het klompje cellen aan in de baarmoeder.

Daar nestelt het zich in.

Het krijgt nu voedingsstoffen en zuurstof van 

het baarmoederslijmvlies.

Na enige tijd ontwikkelt zich de placenta (= moederkoek) 

en de naveltreng. De embryo krijgt nu voedingsstoffen 

en zuurstof via de placenta.

Placenta

De placenta is een speciaal deel van de baarmoederwand en  bestaat uit weefsel van de moeder en weefsel van het embryo.

HET BLOED MENGT NIET!!!

De bloedvaten liggen naast elkaar en kunnen zo 

1. voedingsstoffen en zuurstof aan het bloed van het kind geven  
   
2. afvalstoffen aan het bloed van de moeder geven.
   

Placenta: zuurstof- en voedingsstoffen uitwisseling 

Navelstreng

• Verbindt embryo met placenta
• Twee navelstrengslagaders van embryo naar placenta (zuurstofarm, afvalstoffen)
• Één navelsrengader van placenta naar embryo (zuurstofrijk, voedingsstoffen)

Vruchtwater

• Water om de baby heen, wordt vastgehouden door de vruchtvliezen.
• Beschermt de baby tegen:                      *uitdrogen                                                  * temperatuurwisselingen                   *stoten

            * Het embryo kan zich in het vruchtwater gemakkelijk bewegen

Bevalling

De geboorte van een baby gaat in vijf stappen:

indaling

ontsluiting

       breken van de vruchtvliezen

uitdrijving

   nageboorte

Indaling

een paar weken voor de bevalling

• hoofdje  van de foetus zakt naar beneden

Ontsluiting

Bij ontsluiting wordt de baarmoedermond wijder:

De baby kan er dan makkelijker uit.

De ontsluiting ontstaat door ontsluitingsweeën.

Uitdrijving

Bij de uitdrijving wordt de baby uit het lichaam geperst.

Dit past maar net!

Uitdrijving vindt plaats door persweeën.

Nageboorte

Na de geboorte zit de placenta nog in de baarmoeder.

De vruchtvliezen en navelstreng zitten hier nog aan vast.

Tijdens de nageboorte komen deze naar buiten.

Nageboorte bestaat dus uit:

placenta

Vruchtvliezen

Navelstreng

2.8. Erfelijkheidsonderzoek

Erfelijkheidsonderzoek

De informatie voor de ziekte op één van de twee chromosomen => drager van dat gen

* een ziekte kan worden doorgegeven aan een kind.

Ga voor genetisch advies naar een erfelijkheidsonderzoeker

Waarom genetisch advies

• Erfelijke ziektes opsporen, advies na onderzoek naar erfelijke afwijkingen;
• enkele keren een miskraam

Drager: iemand met de informatie voor een ziekte op één chromosoom maar die zelf niet 

ziek is

Prenataal onderzoek:

Onderzoek voor de geboorte

• Echoscopie
• NIPT ( niet invasieve prenatale test)
• Vlokkentest
• Vruchtwaterpunctie

Echoscopie 10-13 weken

Door middel van geluidsgolven wordt het embryo zichtbaar gemaakt op het scherm.

Alleen abnormale vormen

kunnen worden gesignaleerd

Vlokkentest

Vanaf de 8e week van de zwangerschap.

Cellen van de embryo worden uit de placenta gehaald en onderzocht op afwijkingen. 

Vruchtwaterpunctie

• 16e week v.d. zwangerschap
• Vanuit het vruchtwater worden cellen van het embryo gevangen om te onderzoeken
• Deze onderzoeken (ook vlokkentest) worden niet zomaar gedaan --> kans op een miskraam is hier iets groter (2 op de 1000).
  

NIPT

NIPT

= Niet-invasieve prenatale test

• Bloedtest (van de moeder)
  
• Bevat DNA van de placenta, deze bevat DNA van de baby
• Check chromosomen

nipt test: 11 weken

ontstaan uit twee eicellen en twee zaadcellen

 

ontstaan uit één eicel en één zaadcel

Seksualiteit

Seks is uiteraard niet alleen nuttig voor voortplanting, het geeft ook plezier. Dit noemen we lustbeleving. 

Ook belangrijk voor het onderhouden van een romantische relatie: het is intiem en kan zorgen voor een connectie

Seksueel geweld en misbruik

Incest: seksuele handelingen met een familielid

Ongewenste intimiteiten: lichte seksuele handelingen bij een slachtoffer zonder instemming (een dickpic valt hier ook onder)

Aanranding: met geweld/onder dwang/onder bedreiging seksuele handelingen bij een slachtoffer

Verkrachting: aanranding met geslachtsgemeenschap

seksueel geweld en misbruik

Sterilisatie

Man of vrouw wordt onvruchtbaar gemaakt

Man: zaadleiders onderbroken en vrouw, eileiders onderbroken

• sperma man: geen

       zaadcellen

• vrouw: wel  

menstruatie

anticonceptie met hormonen

• De pil: De hormonen zorgen ervoor dat er geen ovulatie plaats vindt. Moet je dagelijks innemen. Erg betrouwbaar, menstruatie minder hevig. Hormonen kunnen bijwerkingen hebben.
• Het hormoonspiraaltje: Geeft klein beetje hormonen af. Verkleint de kans op bevruchting en innesteling. Menstruatie is minder hevig en net zo betrouwbaar als de pil. Het spiraaltje mag 5 tot 8 jaar blijven zitten, dit verschilt per soort spiraal.
• De prikpil: Werkt hetzelfde als de pil. Vrouw krijgt om de 3 maanden een prik . Bijwerking is dat de menstruatie weg blijft en het zwanger worden na stoppen met de prikpil kan langer duren.
• De nuvaring: Wordt ingebracht in de vagina en geeft daar de hormonen af. Het blijft 3 weken zitten. De hormonen zorgen ervoor dat er geen ovulatie is.

anticonceptie zonder hormonen

• Het condoom: Beschermt tegen SOA’s en zwangerschap. Wel op de juiste manier gebruiken!
  
• Het koperspiraaltje: Plastic buigzaam voorwerp die arts in baarmoeder brengt. Plastic is omwikkeld met koper. Koper beschadigd zaadcellen en maakt innesteling onmogelijk. Kan 5 tot 10 jaar blijven zitten!
  
• Het pessarium: Zacht siliconen koepeltje. Insmeren met zaaddodende pasta en zelf voor de gemeenschap inbrengen. maximaal 2 uur voor seks inbrengen en daarna minstens 6 uur laten zitten!
  
• Sterilisatie: De man of vrouw wordt onvruchtbaar. De zaadleiders of eileiders worden onderbroken. Gebeurd met een kleine operatie.

De pil, prikpil en nuvaring

Deze bevatten hormonen die ervoor zorgen dat er geen eisprong komt

Betrouwbaarheid

• Erg betrouwbaar
  

Betrouwbare voorbehoedsmiddelen

Onbetrouwbare methoden

Coitus interruptus - trekt de man zijn penis terug uit de vagina voordat hij klaarkomt.  De zaadlozing vindt buiten de vagina plaats. MAAR er kan al wat voorvocht in de vagina gekomen zijn. In dat voorvocht zitten vaak zaadcellen.

Periodieke onthouding - heeft het stel geen geslachtsgemeenschap tijdens de vruchtbare periode. Die periode is van ongeveer 3 dagen voor de ovulatie tot één of twee dagen na de ovulatie. MAAR omdat de periode lastig is vast te stellen, is deze manier zeer onbetrouwbaar.