2.3 Het ontstaan van de verzuiling

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Leerdoel deze les

1. Je kunt in je eigen woorden het begrip verzuiling uitleggen.
2. Je kunt de vier zuilen benoemen.
3. Je kunt in je eigen woorden uitleggen hoe de verzuiling is ontstaan.
4. Je kunt in je eigen woorden het begrip emancipatie uitleggen.
5. Je kunt een gevolg noemen van de verzuiling. 

Emancipatie is het verkrijgen van gelijke rechten en het opheffen van achterstanden.

Emancipatiebewegingen:

1.  Vrouwen (o.a. kiesrecht en recht op studie)

2. Arbeiders (kiesrecht/sociale wetgeving zoals minimumlonen, 

    8-urige werkdag, ouderdomsverzekering)

3. Confessionelen (schoolstrijd=strijd voor de financiële

    gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs)

Confessionelen (katholieken en protestanten)  gebruiken de bijbel als uitgangspunt voor hun politieke ideeën.

Verzuiling

Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw ontstaat er in Nederland een verzuilde samenleving.

De Nederlandse bevolking kun je vanaf dan opdelen in vier verschillende groepen of zuilen.

Mensen leven naast elkaar.

Niet met elkaar.

 

Zuilen

We noemen de groepen in de Nederlandse samenleving ook wel zuilen. Net als bij een Griekse tempel staan de zuilen (of groepen) wel naast elkaar maar raken elkaar niet. De groepen hebben onderling ook weinig contact. Maar de zuilen werken wel samen om het dak te dragen, net zoals de groepen het dak 'Nederland' dragen. 

Verzuiling is de maatschappij opdelen in bevolkingsgroepen die zijn georganiseerd op basis van hun politieke overtuiging of geloof.

Een zuil is een bevolkingsgroep met een eigen levensovertuiging en eigen organisaties. 

De zuilen

De Nederlandse bevolking kun je opdelen in vier verschillende groepen of zuilen, namelijk:

1. Protestanten
2. Katholieken
3. Socialisten
4. Liberalen

Liberalen.

Voor liberalen was vrijheid (engels = liberty) belangrijk. Mensen moesten vrij zijn om hun eigen levensomstadigheden te kunnen verbeteren. De overheid moest zich daarom niet zo veel met de bevolking bemoeien, doorvoorbeeld door wetten te maken. 

Socialisten.

Voor de socialisten was gelijkheid belangrijk. Zij wilden de verschillen tussen arm en rijk verkleinen en kwamen op voor de rechten van de arbeiders. 

Katholieken.

Katholieken zijn christenen die de Paus in Rome als hun leider zien. Zij vinden het geloof belangrijk en vinden dat ook in de politiek de christelijke regels gevolgd moeten worden. 

Protestanten

Protestanten zijn christenen die de Bijbel als de belangrijkste bron van hun geloof zien. Zij vinden het geloof belangrijk en vinden dat ook in de politiek de christelijke regels gevolgd moeten worden. 

Ontstaan 1

Tussen ongeveer 1850 en 1900 werd Nederland geregeerd door liberalen.

Zij bepaalden wat er gebeurde op het gebied van politiek, de sociale kwestie en onderwijs.

De andere groepen (protestanten, katholieken en socialisten) hadden weinig invloed, maar wel kritiek op het beleid van de liberalen. 

Ontstaan 2 

Om sterker te staan gaan de protestanten, kahtolieken en socialisten zich organiseren, bijvoorbeeld in poltieke partijen.

Maar... later ook vakbonden, kranten, sportclubs, scholen en bejaardenhuizen.

Elke zuil voor zichzelf. 

Kuyper:

Protestanten

Schaepman:

Katholieken 

 Protestanten

• Eerste politieke partij van Nederland: ARP (1879).
• Abraham Kuyper, 
• Stemmers: "Kleine Luyden": arbeiders die hard werkten: winkeliers, schoolmeesters, boeren.
• Kuyper wil dat zijn achterban mag stemmen.  

Katholieken

• RKSP & KVP
• Herman Schaepman
• Achtergestelde groep (alleen veel katholieken in het Zuiden). Willen dezelfde rechten als protestanten.
• Vanaf 1848 groeien zij in aantal: door de nieuwe grondwet was er vrijheid van geloof en vrijheid van onderwijs. 
  

De schoolstrijd

• Het openbare onderwijs werd betaald door de overheid en was neutraal.
• Protestanten en katholieken richtten hun eigen scholen op. Dit is het bijzonder onderwijs.
• De confessionelen streden voor gelijke rechten (emancipatie):

1. De overheid moest ook bijzondere scholen financieren (schoolstrijd).
   
2. Bij het maken van wetten moet meer rekening gehouden worden met geloof.

• In 1917 werden alle scholen gelijk gesteld.  

video

Openbare scholen:  

• zijn gesticht door de overheid.
• moeten kinderen opvoeden tot moderene en weldenkende burgers.
  
• kregen subsidie van de overheid

Bijzondere scholen:  

• zijn NIET gesticht door de overheid
  .
• gaan uit van het geloof.
• kregen GEEN subsidie van de onderheid.

Scholen

Politiek 1

In de politiek moeten de zuilen wel samenwerken. 

Want... geen enkele zuil haalde de meerderheid in de verkiezingen. 

(Je hebt een meerderheid nodig om een regering te mogen vormen)

Het dak van de Tempel van de Nederlandse Verzuiling staat symbool voor het Nederlandse bestuur. 

Politiek 2

De liberalen en socialisten werken samen.

Want... zij wilden allebei kierecht voor iedereen. In plaats van alleen mensen die veel belasting betaalden.

Politiek 3

De katholieken en protestanten werken samen.

Want... zij wilden allebei subsidie voor christelijke scholen. 

Hoe zit dat?

Politiek 4

De katholieken en protestanten krijgen subsidie voor bijzondere scholen. 

In ruil voor...

De liberalen en socialisten krijgen algemeen mannen kiesrecht. 

Oplossing? in 1917

Opkomst socialisme= positie arbeiders willen verbeteren. Veel overheidsingrijpen in de economie.

• Karl Marx  was journalist en zag de ellende van de arbeiders en schreef er een boek over: het Communistisch Manifest. Er moest wat gedaan worden aan de verschillen tussen arm-rijk, onrechtvaardige omstandigheden arbeiders.
• Karl Marx, Friedrich Engels dachten dat er een klassenstrijd zou komen tussen de arbeiders (proletariaat) en de bourgeoisie (fabriekseigenaren). 

• Er zou een revolutie komen en een ideale samenleving. Al het kapitalisme zou verdwijnen en de dictatuur van het proletariaat zou beginnen.
• Alle productiemiddelen zouden gemeenschappelijk eigendom van het proletariaat worden. (grond, de mijnen, winkelbedrijven, fabrieken). Er zou een klassenloze samenleving, zonder uitbuiting en onderdrukking komen met de communistische heilstaat als ideale samenleving.

SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij)

ARP (Anti-Revolutionaire Partij)

Splitsing socialisme in communisme en sociaaldemocraten

• Aanhangers Marx (communisten) wilden met een gewelddadige revolutie verbeteringen voor de arbeiders afdwingen.
• De Sociaaldemocraten wilden via parlementaire weg met sociale wetgeving verbetereingen voor de arbeiders realiseren. Om deze sociale wetten te realiseren moest er algemeen kiesrecht komen, zodat de arbeiders op hun partij konden stemmen en ze zo de sociale wetten in konden gaan voeren. 

Pieter Jelles Troelstra (SDAP)

Ferdinand Domela Nieuwenhuis (SDB)

www.npostart.nl