Les 12: Hofcultuur: het Franse hof (dans, theater)

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Het 

Franse 

hof 

Lodewijk 

XIV

Dans &

Theater

In Italië zagen we:

• De Homo Universalis en het Humanisme
  
• De ontwikkeling van Renaissance naar de Barok
  
• De kunstenaar als 'rockster'
  
• De invloed van de familie de Medici (Florence) en de paus / katholieke kerk (Rome)
• Opkomst van de opera
  
• meer drama in de kunst van de barok

Wat vooraf ging:

cultuur komt via Italië het Franse hof binnen

Catharina de Medici neemt in 1533 musici en dansmeesters mee vanuit Italië en investeert veel in kunst en cultuur.

Hofbanketten worden in deze tijd voorzien van maskerades: combinaties van zang, dans, spel en pantomime. Meestal met muziek van de Vlaamse Meesters. Tussen de eetpartijen door zijn er Hoofse dansen (o.a. Basse Danse). Ook geleend van de Italianen: balletti 

'L'État, c'est moi' =

De staat, dat ben ik!

• De wil van de koning is wet: absolutisme. 
• Deze macht is door God gegeven. 

• Daarmee is de koning onfeil- en onschendbaar (want hij voert Gods wil uit).
• Lodewijks bezigheden: grootse feesten geven, dansen, oorlog voeren

Lodewijk XIV

Vorst van 1661 - 1715

Lodewijk XIV was nog een kind en zijn moeder, met kardinaal Mazarin regeerden namens hem.

Problemen in Frankrijk:

1 Oorlog met Spanje die veel geld kostte.

2 Staatskas was leeg.

Gevolgen problemen:

1 Belastingen verhogen

2 opstanden in Frankrijk van vooral de adel, Lodewijk moest vluchten maar Mazarin won met leger uiteindelijk.

0

Versailles

Hier zie je de Spiegelzaal van Versailles. Dit is de centrale ruimte waarin paleis en tuin elkaar ontmoeten en waarin de opkomende zon 's ochtends naar binnen schijnt. Door de toepassing van spiegels en glas (kostbaar!) wordt deze ruimte nog indrukwekkender.

Hofballet bij Lodewijk XIV

Dans aan het hof

• Dans is de belangrijkste kunstvorm aan het hof
• Lodewijk in de hoofdrol, mee mogen dansen = statusverhogend
• Mythologische onderwerpen


• Horizontaal, statig, rustig, elegant
• 2 hoofdvormen: ballet comique (nadruk op acteren) en balletopera 

• vaak mengvorm van theater, muziek, dans, voordracht, mime


• Lodewijk start eerste dansacademie (gevolgen?)

Invloed van de academie voor dans:

Professionalisering, fysieke vaardigheden moeilijker.

Wordt podiumkunst met toeschouwend publiek.

5 posities met als basis 'en dehors' worden vastgelegd.

Ontwikkeling van de dansnotatie

Ballet de la nuit, 1653

• Lodewijk 15 jaar oud
  
• Danst in navolging van zijn vader als Apollo
  
• Wordt vergezeld door 7 deugden: Eer, Gratie, Liefde et cetera
  
• Muziek: Italiaanse componist Lully
  

Kijken naar dans: 

oefenen

Tijd

Kracht

Ruimte

van het lichaam

De koning wil met zijn danskunsten macht uitstralen. Door welke dansante middelen (tijd, kracht, ruimte) gebeurt dat?

Hofdans vs. hofballet

Benoem 4 verschillen tussen hofdans (L) en hofballet (R).

Soorten balletten

Komedieballet: 

Satirisch, komisch toneelstuk, afgewisseld met gedanste tussenstukken (divertissementen). Voorbeeld: 'Le Bourgeois Gentilhomme'. Nadruk ligt op acteren, niet op dans. Doorlopende verhaallijn (i.t.t. traditioneel hofballet, wat uit losse scènes (entrees) bestaat). 

Balletopera:

Serieuze theatervorm waarin dans, zang, muziek, toneel en spectaculaire vormgeving (kostuums, decors) samenkomen. Vaak mythologisch verhaal.

Voorbeeld:  'Cadmus et Hermione' (1673). Geen onderscheid tussen gesproken toneelscènes en scènes met muziek, zang en dans. (Zie video op volgende slide)

Molière en Lully

• Jean-Baptiste Molière: Toneelschrijver aan het Franse hof.

Schreef komedie met satirische kritiek op adel en geestelijken, gebaseerd op commedia dell'arte. In zijn balletkomedie wordt ballet op logische wijze in het verhaal verweven. Pantomime versterkt het komische karakter. Decor en effect zijn spaarzaam. Molièrere was naast schrijver ook danser en acteur.

• Jean-Baptiste Lully: Componist aan het Franse hof, stond zeer dicht bij de koning.

Componeerde muziek voor vele balletten en opera's . Was zelf ook danser.

Vragenblok 8 - komedieballet

Le Bourgeois Gentilhomme

2 laptops per duo: op 1 het vragenblok (Lambo), op laptop 2 LessonUp antwoorden noteren.

Vraag 1

Leg uit waarom de titel 'burgerlijke edelman' in de ogen van de hovelingen lachwekkend is.

Vraag 2

Leg uit waarom Lodewijks dagelijks leven ook op een theatervoorstelling lijkt. Noem 2 aspecten.

Vraag 3

Noem nog vier aspecten waardoor dit deel de nadruk krijgt.

Vraag 4

Hoe komt het dat de muziek van Lully in het tweede fragment beter op zijn plaats is dan in het eerste fragment? Betrek beide fragmenten in je antwoord.

Vraag 5

Leg aan de hand van de drie fragmenten uit hoe in Molières stuk aspecten van de Turkse cultuur worden bespot.

Vraag 6

Noem een belangrijk verschil tussen het traditionele hofballet (vergelijk het ballet van de Zonnekoning) en balletkomedie.

Vraag 7

Waarom nemen Lodewijk en de andere hovelingen geen deel aan de balletkomedies en wel aan het hofballet?

Vraag 8

Noem 2 aspecten uit de ontwikkeling van de danskunst die de academie bevorderde.

De spiegelzaal

Openbaar Toegankelijk

De burgerij was welkom op Versailles. Hoe meer aanzien je had, hoe groter de kans dat je bij de koning in de buurt mocht komen. Het opstaan en avondritueel van Lodewijk was er een in de vorm van een toneelstuk met toeschouwers. Als je geluk hebt, mag je tijdens een diner zijn servet vasthouden...

Op maandag, woensdag en vrijdag is er 'bonte avond' (L noemt het appartements) in het paleis, wanneer er gekaart, gegeten, gebiljart en gedanst wordt.