H4 Verlichting en Revolutie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

H4 Verlichting en Revolutie

H4 Verlichting en Revoluties

§4.1 Oriëntatie

• Periode
• Tijdvak
• Jaartallen
• Samenleving 

Vroegmoderne tijd

Tijd van regenten en vorsten

Tijd van Pruiken en Revoluties

1600-1700  en 1700-1800

Landbouwstedelijke samenleving

Kenmerkende Aspecten

1 Het streven van vorsten naar absolute macht.

2 Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast 

    op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, 

    economie en sociale verhoudingen.

3 De democratische revoluties in westerse landen met als 

    gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en 

    staatsburgerschap.

§4.2 Lodewijk XIV, een absoluut heerser.

Absolutisme

De vorst was de staat (L’etat c’est moi). 

Lodewijk XIV is het beste voorbeeld.

Jonge Lodewijk

Minderjarige koning, kardinaal Mazarin en moeder regeerden voor hem

Opstand (Fronde), hierdoor angst voor adel.

Film Le Roi Danse 

(fragment 63)

Alle macht in handen

Droit Divin, koning macht van God, boven allen verheven.

Centralisatiepolitiek

Alleen regeren

Film Le Roi Danse 

(fragment 64)

Alle macht in handen (2)

Lettres de cachet

Enorme hofhouding (familie en hoge edelen)

Film Le Roi Danse 

(fragment 65)

Alle macht in handen (3)

Bureaucratisch apparaat

Alleen katholicisme

Kunst en wetenschap gecentraliseerd in Parijs

Paleis van Versailles

Film Le Roi Danse 

(fragment 67)

Economie

Mercantilisme (eigen economie beschermen)

Hoge uitgaven aan hofhouding

Oorlogen met Engeland en de Republiek

Volk ontevreden

§4.3 Kritiek en idealen: de Verlichting

Verlichting

Door de wetenschappelijke revolutie gingen mensen vertrouwen op hun eigen verstand. Zo ontstond de Verlichting.

Ieder heeft zijn eigen verstand en moet dus de moed hebben dat eigen verstand te gebruiken.

Optimisme en vooruitgangsgedachte.

Engeland

Karel I:

Wilde absolute macht, maar werd gedwarsboomd door het parlement.

Conflicten leidden tot ‘Persoonlijke Bewind’. (1629-1640)

Parlement nodig voor geld (1640), maar conflicten leidden tot burgeroorlog (tot 1646).

Karel onthoofd (1649) en Cromwell wordt ‘Lord Protector’.

1660 Karel II koning

Film To kill a king (fragmenten 51, 52)

Willem III

Opvolger Karel II was katholiek (Jacobus II).

Willem III was getrouwd met dochter Jacobus (Maria Stuart). Zij werden gevraagd de macht over te nemen, maar moesten ‘Bill of Rights’ ondertekenen.(‘Glorious revolution’)

Persoonlijke Unie

Verlichte denkers

Locke

Alle mensen zijn vrij en gelijk geboren

Recht om vrijheid verdedigen

Macht van de staat vastleggen in een sociaal contract.

Burgers mogen een andere regering aanstellen.

Rousseau

Sociaal contract, mensen dragen vrijheid over aan de staat..

Staat moet algemene wil uitvoeren.

Montesquieu

Scheiding der machten garandeerde de vrijheid en gelijkheid van de burger

De trias politica.

Verbreiding

Boekdrukkunst

Salons

Opera- en toneelgezelschappen

Wat is de 'Verlichting?'

1. Uitvinding van de straatlantaarns
2. Steeds meer uitvindingen waarbij kennis belangrijker werd dan geloof
3. Steeds meer uitvindingen die het geloof helpen de bijbel te verklaren
4. Het schrijven van een nieuwe vertaling van de bijbel

De Verlichting was van:

1. 1400-1500
2. 1500-1600
3. 1600-1700
4. 1700-1800

Verlichting is een gevolg van
...

1. Wetenschappelijke revolutie
2. Feodalisme
3. De Reformatie
4. Plantagekoloniën

Wat is geen kenmerk van de verlichting?

1. optimisme
2. tolerantie
3. vrijheid van meningsuiting
4. absolutisme

Wat hoort niet bij de Verlichting?

1. Godsdienstvrijheid
2. De encyclopedie
3. Ontdekking van zwaartekracht
4. Gewetensvrijheid

Denk na over waar de Verlichting voor stond. Wat wilden de Verlichters mee afrekenen?

1. De ratio (het verstand)
2. Altijd luisteren naar de kerk
3. De mens is van nature goed
4. De macht van het volk

Waren de verlichte denkers hier voor of tegen?

Verlichte denkers zijn voor:

Verlichte denkers zijn tegen:

Vrijheid van meningsuiting

Ongelijkheid

Vrijheid van godsdienst

Gelijke rechten voor iedereen

§4.4 Het oude regime

Standensamenleving

Geestelijkheid

Adel 

Burgers

Geestelijkheid

bezat 10% v.d. grond.

Steunen de koning in ruil voor privileges => geen belasting!

Adel

400.000 edelen in dienst van de koning

Weinig belasting

Politieke invloed aan het hof

‘Parasitaire aristocratie’: adel buit de bevolking uit m.b.v. heerlijke rechten

Burgers

Bourgeoisie: rijke burgers dankzij handel en industrie, aristocratische levensstijl => betalen veel belasting, maar geen politieke invloed!

 

lage burgerij: beroepen met weinig aanzien (boeren, arbeiders) => boeren betalen belasting aan staat en kerk + pacht in natura (deel vd oogst)

§4.5 De Franse Revolutie

Oorzaken Franse Revolutie

1 Franse bevolking was ontevreden over:

- de moeilijke levensomstandigheden

- sociale ongelijkheid

- afwezigheid van politieke inspraak(Lodewijk XVI regeerde nog     als een absolutist)

Oorzaken (vervolg)

2 De burgerij wil de ideeën van de Verlichting realiseren 

“Liberté, égalité, fraternité”

« Vrijheid, gelijkheid, broederschap » 

Nemen de VS als voorbeeld (1783 al een democratische onafhankelijke staat)

3 economische crisis (eind 18e Eeuw):  financiële moeilijkheden van de staat, door de verspillingen aan het hof van Versailles en de oorlogen.

Eerste Fase (1789-1793)

• 1789 bijeenroepen Staten-Generaal.
• Derde stand: stemmen per hoofd en meer dan financiën bespreken.
• Uitroepen Nationale Vergadering (steun van de meeste lage geestelijken en enkele edelen)
• Nationale Vergadering wist met steun van de (arme) bevolking van en de boeren de macht over te nemen van de koning en de adel.

Eerste fase (vervolg)

• Voorrechten adel en geestelijkheid afgeschaft
• ‘Verklaring van de Rechten van de Mens’ en een nieuwe grondwet
• Reactionairen (edelen en hoge geestelijken) en radicalen (klein deel van de bourgeoisie en de minder rijke burgers van Parijs) waren het niet met de gematigde bourgeoisie eens.
• De koning probeerde te vluchten, maar werd afgezet en later gedood.

Tweede fase (1793-1794)

• De gematigden vonden dat er genoeg was veranderd, maar de radicalen wilden meer veranderen.
• 1793 Radicalen meerderheid in de Nationale Vergadering:

       Zij stelden de vijanden van de revolutie terecht (de Terreur).

       Zij verbeterden het bestuur en het leger in Frankrijk en         

       versloegen de buitenlandse legers en hun Franse      

       bondgenoten.

Derde fase (1795-1815)

• Bourgeoisie krijgt macht weer in handen.
• 1795-1799 regering veel problemen (oorlog met het buitenland en de Franse adel; de bestuurders dachten vooral aan zichzelf).
• 1799 nam een generaal (Napoleon), gesteund door zijn troepen, zelf de macht in handen. Er kwam nu een bestuur door één man (tot 1815)
  

De franse revolutie begint in...

1. 1804
2. 1798
3. 1792
4. 1789

Wat is geen oorzaak van de Franse Revolutie?

1. Lodewijk XVI wordt terechtgesteld
2. De 3de stand mocht niet meebslissen
3. Er waren misoogsten
4. Lodewijk XVI had grote schulden

Wat is het startmoment van de Franse Revolutie?

1. De eed op de kaatsbaan
2. de onthoofding van Lodewijk XVI.
3. De bestorming van de Bastille
4. De invoering van de grondwet

De Franse Revolutie is geïnspireerd door

1. De Renaissance
2. De Verlichting
3. De Amerikaanse revolutie
4. De Wetenschappelijke revolutie

Wat zijn de terreurjaren van de Franse Revolutie?

1. Een nationale feestdag die meerdere dagen per jaar terug kwam.
2. Jaren waarin het Franse volk onderdrukt werd met geweld.
3. Jaren waarin Frankrijk in oorlog was met veel landen in Europa.
4. De regeerperiode van Lodewijk XVI.

Wat was de uitspraak van de Franse Revolutie?

1. Vrijheid, liefde en broederschap
2. Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap
3. Vrede, Vrijheid en Broederschap
4. Vrijheid, Gelijkheid en Vrede

De Franse Revolutie leidde tot...

1. Een democratie in Frankrijk
2. Allerlei andere revoluties in Europa
3. Afschaffing van de Drie Standen
4. Een stijging in de prijs van Franse kaas

De Franse Revolutie eindigt met:

1. De val van Frankrijk
2. De staatsgreep van Napoleon
3. De onthoofding van de koning
4. Het regeren door het Directoire