Par 11.3 Transport

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Par 11.3 Transport

Tegenstroomprincipe

Bloed -->

Bloed -->

Bloed stroomt in de zelfde richting

Bloed stroomt in tegengestelde richting

<--Water

Water -->

strottenhoofd

bronchiën

longblaasjes

keelholte

luchtpijp

neusholte

longen

Fotosynthese

                   +                      -->                       +

Verbranding

                   +                      -->                       +

______________________________________________________

Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Zuurstof

Zuurstof

Water

Water

Glucose

Glucose

Hoe heten de gaten van de rups?

1. kieuwen
2. stigma's
3. tracheeën
4. openingen

Hoe ademt een insect?

1. Via tracheeën
2. Door hun stigmata
3. Door diffusie
4. A + B + C

Openingen in het lijf van een insect heten:

1. Stigmata
2. Tracheeën
3. Pragmata

Energiebalans

Laat zien hoeveel energie een dier binnenkrijgt en waar het aan wordt besteed

• E        eten
• B        bewegen
  
• T        temperatuur
  
• P        productie (aanmaken) van cellen
  
• U        uitscheiding (poep urine en zweet)
  

Leerdoelen

Aan het eind van 11.3 kun je:

1. uitleggen hoe stoffen door een insect stromen

2. de onderdelen van het bloedvatenstelsel van een insect herkennen en benoemen

3. weet je hoe het komt dat het bloed van een insect niet roodgekleurd is

.

1. uitleggen hoe stoffen door een vis stromen

5. de onderdelen van het bloedvatenstelsel van een insect herkennen en benoemen

6. de begrippen 'open bloedsomloop', 'gesloten bloedsomloop', 'enkelvoudige bloedsomloop', 'dubbele bloedsomloop' uitleggen aan de hand van het ademhalingsstelsel van een insect, een vis en de mens.

7. de twee verschillende soorten vaatbundels bij planten herkennen en benoemen en weet je welke stoffen ze vervoeren.
8. de drie krachten uitleggen waardoor water omhoog gaat in de houtvaten.

0

wat hoort waar?

Trachee

Stigma

Huidmondje

Kieuwboog

Lamel

Tegenstroom principe

Kieuwplaatje

Vervoer in insecten

- Bij insecten wordt lucht met zuurstof door tracheeën vervoerd. 

- Voedingsstoffen en afvalstoffen worden door het bloed vervoerd.

- Een insect heeft een open bloedsomloop > het bloed stroomt vrij door het lichaam.

Hoe vervoeren insecten stoffen?

• Het bloed vervoert de voedingsstoffen en de afvalstoffen
• 1 groot bloedvat
• Aan de achterkant het hart: een aantal kamers achter elkaar
• Samentrekken v/d kamers -->                   bloed stroomt van achter naar voren
• Bloedvat eindigt in de kop
• Uit het bloedvat en stroomt vrij door het lichaam (open bloedsomloop)

wat hoort waar?

Trachee

Stigma

Huidmondje

Kieuwboog

Lamel

Tegenstroom principe

Kieuwplaatje

Vervoer in vissen

- Bij vissen vervoert het bloed zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen.

- De bloedsomloop bij vissen is gesloten > bloed stroomt in bloedvaten.

Hoe vervoeren vissen stoffen?

-Het bloed vervoert  zuurstof, afvalstoffen en voedingstoffen naar alle cellen.

-Vanuit het verteringstelsel komen de voedingsstoffen in het bloed

-Enkelvoudige  bloedsomloop (gesloten)

Verschillende bloedsomlopen

Enkelvoudige bloedsomloop bij vissen: het bloed gaat per omloop één keer door het hart.

Dubbele bloedsomloop bij andere gewervelde dieren: het bloed gaat per omloop twee keer door het hart.

• Open bloedsomloop = bloed stroomt niet door bloedvaten
  
• Gesloten bloedsomloop = bloed stroomt door bloedvaten 
  
• Enkelvoudige bloedsomloop = bloed stroomt 1 x door hart per omloop
  
• Dubbele bloedsomloop = bloed stroomt 2 x door hart per omloop
  

het type bloedsomloop bij een insect is

1. open en dubbel
2. open en enkel
3. open

in een vis wordt zuurstof vervoerd door

1. tracheeën
2. bloedvaten
3. hart en tracheeën
4. hart en bloedvaten

door het hart van een insect stroomt ...

1. zuurstofrijk bloed
2. zuurstofarm bloed
3. bloed zonder zuurstof

door het hart van een vis stroomt

1. zuurstofrijk bloed
2. zuurstofarmbloed
3. bloed zonder zuurstof

wat vervoert het bloed bij de vis

1. zuurstof
2. zuurstof en voedingsstoffen
3. voedingsstoffen en afvalstoffen
4. zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen

Kleine bloedsomloop

linker

boezem

linker

longader

linker

long

slagader

haarvaten

rechter

long

rechter

kamer

Grote bloedsomloop:

onderste

holle

ader

linker

boezem

linker

kamer

rechter

boezem

bovenste

holle

ader

aorta-->

slagader

aorta

ader

haarvaten

been

haarvaten

arm

long

slagader

long

ader

linker

kamer

Hoe vervoeren planten stoffen?

• Zuigen met hun wortels water en mineralen op
• Door de vaten vervoerd
• Vaatbundel(liggen in groepjes)

Vaatbundels

lopen van wortel tot in de bladnerven en bloemen, liggen in een kring en bestaan uit 2 soorten:

1. Houtvaten: vaten voor water en mineralen (binnenring)
2. Bastvaten: vaten voor glucose en andere voedingstoffen (buitenring)

Vervoer in planten

Wortelharen > water en mineralen opnemen.

Houtvaten vervoeren water en mineralen van de wortels naar de bladeren (omHoog).

Bastvaten vervoeren water en voedingsstoffen (o.a. Glucose) naar de wortels en de bloemen (Beneden).

De waterstroom blijft op gang doordat er water via de huidmondjes verdampt.

houtvaten

Het water in de houtvaten gaat op 3 manieren omhoog:
1. door de zuigkracht van de bladeren
2. doordat de wortels meer water en andere stoffen opnemen worden deze stoffen omhoog gedrukt, worteldruk

3. door de capillaire werking van de houtvaten, waarbij het water aan de kanten van de houtvaten kleeft en naar boven kruipt. (het filmpje in de volgende dia legt op een natuurkundige manier uit hoe dit werkt)

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Hoe heet het onderdeel dat de voedingstoffen vervoerd in de plant?

1. vaatbuisjes
2. vaatbundels
3. haarvaten

Bij de plant zit in de buitenring de

1. Houtvaten
2. Bastvaten

Lezen par 11.3 pagina 128 t/m 131
Maken opdracht 1 t/m 14 van par 11.3