H4.3 De evolutietheorie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H4.3 De evolutietheorie

4.3.1 Je kunt uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt.

4.3.2 Je kunt manieren van reproductieve isolatie beschrijven.

Evolutie

Geleidelijke ontwikkeling van levensvormen

Lamarck’s theorie (18e eeuw):

• Soorten veranderen geleidelijk
• Voorbeeld: giraf → langere nek door strekken → overerving
• Onjuist: verworven eigenschappen veranderen genen niet

Genexpressie:

• Milieu beïnvloedt welke genen aan/uit staan
• Epigenetica: veranderingen in expressie overdraagbaar, maar DNA blijft gelijk

Neodarwinistische evolutietheorie

Charles Darwin (1859): On the Origin of Species → doorbraak

• Tijdgenoten: kritiek, vooral op verwantschap mens-mensaap
• Neodarwinisme: moderne evolutietheorie gebaseerd op Darwin

Verandering erfelijke eigenschappen → nieuwe soorten

• Genetische variatie door recombinatie & mutatie → verschillen in genotype & fenotype
• Natuurlijke selectie: slecht aangepast fenotype → lagere overlevingskans → minder voortplanting
• Gevolg: verandering erfelijke eigenschappen in populaties

Neodarwinistische evolutietheorie

Geleidelijke soortverandering door:

• Genetische variatie → mutatie & recombinatie
• Natuurlijke selectie → best aangepaste organismen overleven
• Voortplanting → gunstige eigenschappen doorgegeven

Voorbeeld: Giraffe

Mutaties → variatie in neklengte

Voordeel lange nek → meer voedsel bij concurrentie

Natuurlijke selectie → langere nek vergroot overlevingskans

Voortplanting → gunstige eigenschap doorgegeven

Gevolg → geleidelijke evolutie naar giraffen met lange hals

Neodarwinistische evolutietheorie

Genetische variatie → vergroot door recombinatie & mutaties

Selectiedruk: milieufactoren beïnvloeden overleving genotypen & fenotypen

• Lage selectiedruk → veel varianten overleven (bv. bij voedselovervloed)
• Hoge selectiedruk → slecht aangepaste individuen sterven (bv. droogte)

Neodarwinistische evolutietheorie

Fitness & evolutie:

Best aangepaste individuen → meer nakomelingen

Voordeel verspreidt zich → evolutie van de soort

Genetische diversiteit:

Adaptatie → vergroot overlevingskans bij veranderingen (bv. ziekteverwekker)

Populaties met hoge diversiteit → grotere kans op voortbestaan

Soort

Soortbepaling: niet alleen uiterlijke gelijkenis

Definitie soort: onderlinge voortplanting met vruchtbare nakomelingen

• Voorbeeld: Indische & Afrikaanse olifant → verschillende soorten (onvruchtbare nakomelingen)

Rassen binnen een soort:

• Voorbeeld: sint-bernardshond & chihuahua → zelfde soort (indirecte genetische uitwisseling via tussenliggende honden)

Soort

Soort: bestaat uit één of meerdere populaties

Populatie: groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied, met onderlinge voortplanting

Genenuitwisseling:

• Binnen een populatie → door geslachtelijke voortplanting
• Tussen populaties → zeldzaam, alleen bij migratie of wegvallen van natuurlijke barrière

Meeste soorten: bestaan uit meerdere populaties

Soortvorming vereist reproductieve isolatie → geen genuitwisseling tussen populaties

• Mutaties & recombinatie → genetische verschillen nemen toe
  
• Natuurlijke selectie → best aangepaste organismen overleven

Het ontstaan van soorten

Manieren van reproductieve isolatie:

• Geografische isolatie: bergketen, rivier, zee, eilandvorming
  
• Gedragsisolatie: verschillend baltsgedrag voorkomt paring
  

Proces van soortvorming:

• Reproductieve isolatie (bv. geografisch of gedrag)
  
• Genetische variatie door mutatie & recombinatie
  
• Natuurlijke selectie → best aangepaste organismen overleven
  
• Voortplanting → gunstige eigenschappen doorgegeven
  

En nu

• Wat: opdr 29 t/m 43
• Hoe: werkboek / laptop
• Met wie: klasgenoten
• Hulp: klasgenoten / Nijhof
• Tijd: 75 min
• Klaar: herhaal H3 en H4.1 t/m 4.2