1V1 - 63

• Geschiedenis
• Middelbare school

NIEUW

§6.3 'De opkomst van de Middeleeuwse stad' 

Vroege middeleeuwen 500 - 1000

Tijd van verval

Late middeleeuwen 1100 - 1500

Tijd van opkomende handel, steden en staten

Vroege Middeleeuwen

Oorzaken verdwijnen handel Vroege Middeleeuwen:

• Bruggen en wegen werden niet meer onderhouden.
  
• Rovers onderweg. 
• Veel tol betalen. 
• Geld werd bijna niet meer gebruikt.

(500-1000)

Late Middeleeuwen

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'.
• Er komt meer handel.
• Geld komt weer terug.
• Bevolking groeit.
• Er ontstaan steden.
• Macht van de steden neemt toe.
• De adel krijgt (soms) minder macht.

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

(1100-1500)

Het Gilde

In de 11e en 12e eeuw gaan kooplieden samenwerken in een gilde. 

Een gilde is een organisatie van mensen die hetzelfde beroep uitoefenen. Deze mensen werkten samen om hun belangen te verdedigen.

Bijvoorbeeld bij de kooplieden:

• Samen een schip kopen.
• Samen beveiliging betalen. 

De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.

Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:

- smid

- bakker

- timmerman

- meubelmaker

- brouwer

- kleermaker

De Hanze

De kooplieden gaan ook samenwerken met kooplieden van andere steden. 

De samenwerking tussen steden in Noord-Europa noemen we de Hanze. 

In Nederland waren Hanzesteden bijvoorbeeld Deventer, Kampen en Arnhem. 

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan.
• Meestal op kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster.
• Op deze plekken waren vaak al jaarmarkten.
• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden.

Koning en kooplieden

De kooplieden gaan ook samenwerken met koningen. 

• Samen tegen macht leenmannen
• Samen vechten tegen leenmannen
• Steden betalen belasting aan koning
• Koning zorgt voor veiligheid op de weg.
• Koning doet onderhoud wegen en bruggen.
• Koning zorgt voor één munt. 

De Nederlanden

Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen. Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

In die gebieden was een heer, een edelman, de baas.  Zo'n gebied noemden we een domein. 

Een heer bepaalde wat er gebeurde in het domein, bijvoorbeeld de wetten.  

Op de kaart zie de de grote domeinen van de Nederlanden in de Middeleeuwen. Eigenlijk was heel Nederland ook één groot domein. Lang na de dood van Karel de Grote was de keizer van Duitsland de leenheer van de Nederlanden geworden. 

Stad op het domein

De eerste steden waren ontstaan uit de boerendorpjes en markten op de domeinen. De heer van het domein was dus nog steeds de baas van de stad.

De inwonders van de stad wilden liever zelf hun stad besturen. Ze konden dan stadsrechten van de heer kopen. 

Edelen wilden stadsrechten graag verkopen. Ze werden er rijk van!

Stadsrechten

De inwoners van een stad met stadsrechten mochten:

• zelf de stad besturen
• zelf de rechtspraak doen
• een stadsmuur bouwen
• een markt houden

Een stad zonder stadsrechten moest voor deze dingen toestemming vragen aan de heer van het domein. Veel gedoe!

Op de afbeelding zie een oorkonde met de stadsrechten. Het is een heel officieël document. Hierin stond dat de bewoners van de stad deze rechten van de edelman hadden gekocht. Onderaan hebben alle belangrijke mannen in was hun familiewapen gedrukt. Het bewijs dat zij als getuigen aanwezig waren. 

Blij in de stad!

Mensen woonden graag in een stad met stadsrechten. Dit had twee belangrijke redenen:

1. Steden hadden een eigen bestuur en rechtspraak. De bewoners waren zelfstandig.
2. Veel steden hadden dikke stadsmuren. Mensen waren er veilig voor aanvallen. 

De Franse stad Carcasonne is één van de best bewaarde middeleeuwse steden met stadsmuren.