Persoonlijkheidsstoornissen

• GGZ
• MBO
• Studiejaar 2

Persoonlijkheidsstoornissen

Vandaag

Doel:
‘Na deze les kan je vertellen welke persoonlijkheidsstoornissen er zijn en wat hiervan de symptomen zijn.’

Je legt uit wat de symptomen zijn van onderstaande persoonlijkheidsstoornissen en welke behandelmogelijkheden en benaderingswijzen bij zorgvragers toegepast kunnen worden:

Borderline persoonlijkheidsstoornis

Narcistische persoonlijkheidsstoornis

Antisociale persoonlijkheidsstoornis

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Histrionische persoonlijkheidsstoornis

Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis

Vermijdende persoonlijkheidsstoornis

Big Five

“vijf-factorenmodel van persoonlijkheid” of het “OCEAN-model”, zijn vijf unieke kenmerken die worden gebruikt om persoonlijkheid te bestuderen. Ze werden voor het eerst ontwikkeld in de jaren 80 binnen de psychologische eigenschapstheorie. De vijf factoren zijn:

• Openheid voor ervaring: Dit gaat over nieuwsgierigheid, creativiteit en verbeeldingskracht.
• Gewetensvolheid: Dit verwijst naar efficiëntie, organisatie en verantwoordelijkheid.
• Extraversie: Dit omvat uitgaandheid, energie en sociale betrokkenheid.
• Aangenaamheid: Dit gaat over vriendelijkheid, medeleven en samenwerking.
• Neuroticisme: Dit heeft te maken met emotionele stabiliteit versus gevoeligheid en nervositeit

Persoonlijkheid?

1. Is aangeleerd (nurture)
2. Is aangeboren (nature)
3. Is zowel aangeleerd en aangeboren
4. weet ik niet

Wanner is het een persoonlijkheidsstoornis?

- Afwijkend van eigen cultuur

- Duurzaam en star patroon van niet functionerend denken, voelen, beleven, relaties, impulsbeheersing.

- Veroorzaakt lijden voor zorgvrager en/of omgeving

- Niet door lichamelijke aandoening (NAH/dementie)

10 persoonlijkheidsstoornissen

Onderverdeeld in 3 clusters
A:  Wantrouwen/excentriek/vreemd

B:  Dramatisch/emotioneel/labiel

C:  Angstig/nerveus

Oorzaken persoonlijkheidsstoornis

Temperament

Opvoeding

Sociale factoren

Levenservaring

De samenhang tussen deze oorzaken is belangrijker dan de individuele oorzaken.

Cluster A

1. Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
   
2. Schizoïde persoonlijkheidsstoornis
3. Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

Kenmerken:

• Weinig contact
• Beperking sociale relaties
• Leven geïsoleerd
• Soms excentriek
• Hulp vermijdend.

Cluster B

1. Borderline persoonlijkheidsstoornis
2. Antisociale persoonlijkheidsstoornis
3. Narcistische persoonlijkheidsstoornis
4. Theatrale persoonlijkheidsstoornis

Kenmerken

• Weinig beheersing impulsen en emoties.
• Snelle behoeftebevrediging
• Slecht in het onderhouden van (stabiele) relaties.
• Verstorend effect op omgeving

Cluster C

1. Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
2. Vermijdende persoonlijkheidsstoornis
3. Dwangmatige (obsessief-compulsieve) persoonlijkheidsst.
   

Kenmerken
Sociale vermijding
Dwangmatig handelen
Onzelfstandigheid.
Beter aanpassen maatschappij dan cluster A en B

Borderline

• Impulsief gedrag: financieel, relationeel
• Stemmingsschommelingen
• Onzeker
• Voelen zich eenzaam
• Verwachtingen leiden tot teleurstellingen
• Zelfbeschadiging

Automutilatie (zelfbeschadiging)

• Symptoom van ondraaglijke innerlijke pijn, radeloosheid en wanhoop
• Lichamelijke pijn verzacht de innerlijke pijn
• Ontladen van spanning
• Onmacht gevoel van controle

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Probeer geen discussie aan te gaan

Verwijten en beschuldigingen komen voortuit de stoornis

Wantrouwen richting omgeving

Schizoïde persoonlijkheidsstoornis

Accepteer afstand, moeilijk om dichtbij te komen

Weinig bekend over  effectieve behandelmethodes

Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

Elkaar begrijpen is soms moeilijk

Focus op het hier en nu in gesprekken

Men ervaart vaak geen problemen, zoeken hierdoor minder gauw hulp

Borderline persoonlijkheidsstoornis

Wees betrouwbaar

Afspraak is afspraak!

Duidelijke grenzen stellen

Narcistische persoonlijkheidsstoornis

Moeilijk om te veranderen

Wees je bewust van manipulatie en liegen

Zorg dat je controle houdt en bewaak de grenzen.

Theatrale persoonlijkheidsstoornis

Achter het masker gaat vaak een onzeker persoon schuil

Ga niet mee in overdreven gedrag, maar haal de ander ook niet onderuit

Probeer geduldig te blijven

Antisociale persoonlijkheidsstoornis

Ervaren zelf weinig problemen

Wees alert op manipulatie

Blijf positief in de benadering

Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis

Forceer iemand niet

Blijf wel stimuleren en motiveren

Belangrijk dan lichaamshouding en wat jij zegt overeenkomen

Geef eenduidige opdracht

Obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis

De lat ligt hoog bij henzelf

Laat je kennis niet in twijfel trekken

Jij bent in de leiding, niet zij

Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

Pas op voor pleasen!

Zorg voor een veilige omgeving

Zelfredzaamheid bevorderen

Stimuleer eigen keuze maken

Persoonlijkheidsstoornis Niet Anders Omschreven

Aanwezigheid van meerdere symptomen van verschillende persoonlijkheidsstoornissen

Houding pedagogisch medewerker

Houding verpleegkundige

• Zelfverzekerd  / Niet autoritair / Neutrale houding
• Structurerend / Eenduidigheid / Afspraken nakomen
• Nabijheid met afstand
• Zo min mogelijke beperkingen / Autonomie behouden / Zelfregie / Keuzevrijheid.

Professionele zorg

• Stel grenzen
• Tolereer geen grensoverschrijdend gedrag
• Wees duidelijk
• Niet laten manipuleren 

Vragen Persoonlijkheidsstoornissen

Lesson Up

Paranoïde PS

1. Veel vrienden
2. Impulsief
3. Achterdochtig

Welke persoonlijkheidsstoornis valt onder cluster B

1. Borderline persoonlijkheidsstoornis
2. Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
3. Vermijdende persoonlijkheidsstoornis
4. Narcistische persoonlijkheidsstoornis

'Hou me vast, maar raak me niet aan'
Dit is kenmerkend voor welke persoonlijkheidsstoornis?

1. Borderline
2. Narcistische
3. Obsessief-compulsieve
4. Ontwijkende